کارکردهای مورد انتظار از برنامه پنج ساله جمعیت هلال احمر ۲ توسعه متوازن از طریق آفرینش مبنایی برای تخصیص عادلانه منابع

یکی از الزامات بنیادین امروزین کامروایی برنامه های توسعه, وجود مکانیزم های تخصیص عادلانه منابع در گستره جغرافیایی محدوده مد نظر برنامه برای تحقق توسعه می باشد توازن منطقه ای اصلی اصیل برای ضمانت بخشی به وجود چنین مکانیزمی در برنامه های عملیاتی توسعه سازمان ها می باشد جمعیت هلال احمر به عنوان گسترده ترین نهاد عمومی عام المنفعه که به تازگی تدوین نخستین برنامه پنج ساله را آغاز نموده نیز از این قاعده بنیادین برنامه نویسی اثربخش مستثنی نمی باشد

پس از دهه ها فراز و فرود و کامیابی ها و برخی کم کامی های جمعیت هلال احمر به عنوان گسترده ترین موسسه عام المنفعه عمومی کشور در پیگیری اهداف و ماموریت های مهم ملی و بین المللی، با تصویب راهبرد سازمانی ده ساله در نودمین جلسه شورایعالی، مقدمات تدوین برنامه میان مدت جمعیت آغاز گردیده و مقرر می باشد پیش نویس نهایی نخستین برنامه پنج ساله، کمتر از دو ماه دیگر برای تصویب به شورای عالی ارائه گردد. در یادداشت قبلی به طرح ضرورت انعکاس و طنین عملیاتی دیدگاه های بدنه کارشناسی جمعیت هلال احمر در استان ها در پیش نویس برنامه پنج ساله پرداختیم. در نوشتار حاضر بر آنیم به یکی از الزامات مهم اثربخشی برنامه در دست تدوین بپردازیم. دو نکته در پیوند با هر برنامه از اهمیت تعیین کننده برخوردار می باشد. نخست این که هر برنامه نقشه راهی برای دستیابی به اهداف مشخصی می باشد و دوم اینکه هر برنامه مجریانی خواهد داشت که آن را عملیاتی خواهند نمود. ضمانت های اجرای برنامه ها به اندازه خود برنامه ها اهمیت دارند چرا که برنامه فاقد ضمانت های اجرای کافی، از نوشته فراتر نمی توانند رفت. لازمه مهم تدوین یک برنامه ملی، در اختیار داشتن تصویری واضح، دقیق و گویا از وضعیت موجود سراسر کشور می باشد. تصویری که علی الاصول همواره می بایست در دسترس بوده و روند حرکت و تغییرات نیز پیوسته رصد و در اختیار مدیران عالی رتبه سازمان باشد. در یک تصویر دقیق از وضعیت موجود، برخی نابرابری ها و نا هم ترازی هایی میان استان های مختلف کشور وجود دارد که می توان آن را از جمله به تخصیص های نابهینه ناشی از فقدان برنامه و الزامات آن در گذشته نسبت داد. یک برنامه کارآمد در دو سطح می تواند و باید در این پیوند نقش آفرینی نماید.از این نقش آفرینی ها می توان به توان راهبردی برنامه یاد نمود. یک برنامه اثربخش و کارآمد در وهله نخست می بایست بتواند مکانیزمی برای جبران تاخرهای موجود از گذشته در استان های کم برخوردار را در بطن خود داشته باشد. این مکانیزم ها می تواند متضمن یک فاز جبرانی موقت نظیر تخصیص منابع محدود فوق العاده طی چند سال برای جبران تاخرهای توسعه ایی این دسته از استان ها برای رسیدن به یک همترازی نسبی با سایر استان ها باشد. این رویکرد می تواند روند فروکاستن شکاف موجود میان استان های برخوردار و نابرخوردار را با شتابی مناسب آغازیده و میانگین های استان ها را از حیث زیرساخت های توسعه ای در حیطه های مختلف خدمتی نزدیک نماید. و با تسهیل تحقق یک همترازی نسبی، توان خدمتی-ماموریتی جمعیت هلال احمر در پهنه کشور ارتقاء یافته و آسیب پذیری های ناشی از خلاء های کارکردی جمعیت در برخی از استان های کم برخوردار رو به کاهش گراید. در گام دوم و به موازات فاز جبرانی، پیش بینی ساز و کاری برای تخصیص منابع بر اساس اصل توازن منطقه ایی در برنامه می تواند زمینه توسعه متوازن جمعیت هلال احمر و زیرساخت های خدمتی-ماموریتی آن و کاهش برخی شکاف های برخوردار-کم برخوردار فعلی را فراهم نموده و از تعمیق آن پیشگیری نماید. با توجه به این که برنامه تدوینی پنج ساله اول، مبنای تخصیص منابع بر اساس بودجه سالیانه در پنج سال پس از تصویب برنامه خواهد بود، این ملاحظه را می توان یکی از مهم ترین الزامات اثربخشی توسعه ایی برنامه در سطح ملی دانست. روشی که این کارکرد برنامه را محقق می تواند نمود، برنامه محوری تخصیص منابع و پیشگیری از هر گونه تخصیص منابع خارج از چارچوب و شمول برنامه می باشد. نقیصه ای که در گذشته به علت فقدان برنامه، حدوث آن باعث پیدایش شکاف برخوردار-کم برخوردار در زیرساخت های خدمتی-ماموریتی جمعیت هلال احمر در سطح کشور گردیده است. پیش بینی اعمال اصل توازن منطقه ای در برنامه پنج ساله در دست تدوین جمعیت هلال احمر همچنین می تواند در توزیع متوازن توانمندی ها و ماموریت های جمعیت هلال احمر و پدید آیی قطب های منطقه ای در زمینه های مختلف در سطح کشور نقش آفرین گردد. استان های مختلف، متناسب موقعیت، شرایط، توانمندی ها و حتی کمبودهای خاص خود می توانند عهده دار بخش و زمینه مشخصی از حیطه های خدمتی-ماموریتی جمعیت هلال احمر در سطوح ملی و حتی بین المللی گردند. لازمه این امر اما پیش بینی مبانی لازم در برنامه در دست تدوین می باشد. به عنوان مثال، پیش بینی تحقق منابع درآمدی پایدار برای یکایک استان ها متناسب مزیت های بالقوه منطقه ای تا پایان برنامه پنج ساله اول جمعیت می تواند ضمانت های لازم را برای پیش بینی و تخصیص منابع و مشاوره ها و پشتیبانی مورد نیاز بمنظور تحقق بخشی به زیرساخت های درآمد آفرین در این پیوند را فراهم نموده و تکیه جمعیت هلال احمر استان ها در پایان برنامه پنج ساله نخست به بودجه عمومی از طریق دستیابی به منابع درآمدی پایدار درون استانی کاهش می تواند یافت. پیش بینی اختیار عمل نسبی برای طراحی و اجرای پروژه های متناسب با شرایط مختلف هر استان-به عنوان یکی دیگر از الزامات برنامه که در یادداشت های بعدی مورد بحث قرار خواهد گرفت- توسط جمعیت هلال احمر استان ها از محل این درآمدها می تواند شکوفایی کارکردی جمعیت هلال احمر در سراسر کشور را موجب گردد. امید است در فرآیند تدوین برنامه ارزشمند پنج ساله جمعیت این ملاحظه مورد توجه کافی قرار گرفته و از این رهاورد فرصتی برای توسعه درون زای جمعیت هلال احمر در استان ها آفریده شود تا در سایه این فرصت، جمعیت هلال احمر در استان های مختلف ضمن گرویدن به یک همترازی نسبی، در مسیر شکوفایی و بالندگی قرار گرفته و با توسعه توان خدمتی بتوانند بیش از پیش در تعقیب ماموریت های حیاتی خویش موفقیت روز افزون کسب نمایند. موفقیتی که ثمره آن البته متوجه نیازمندان واقعی به عنوان بهره بران خدمات این بزرگ ترین موسسه عام المنفعه عمومی کشور خواهد بود. در این راستا مفید خواهد بود ازنظرات مدیران و کارشناسان استان ها در این پیوند بهره برداری مناسب به عمل آید. بدیهی است توجه به اصل بنیادین توازن منطقه ای و پیش بینی و اعمال آن در برنامه پنج ساله جمعیت هلال احمر با توجه به ناظر بودن به اصل عدالت اجتماعی، می تواند برای تلاش گری استان ها انگیزه آفرین بوده و پویایی هر چه بیشتر جمعیت هلال احمر و به تبع آن کیفیت افزایی خدمات آن به نیازمندان واقعی به عنوان جامعه هدف این موسسه خیریه عمومی عام المنفعه را در پی داشته باشد.

یحیی بازیاری زاده

سرپرست معاونت آموزش، پژوهش و فناوری جمعیت هلال احمر هرمزگان