رستروپویچ, نوازنده ای حامی آزادی

رستروپویچ در باکو, آذربایجان شوروی متولد شد, طی سالهای ۱۹۴۳ تا ۱۹۴۸ او در هنرستان موسیقی مسکو تحصیل کرد و در سال ۱۹۵۶ دکترای ویولن سل را از همان جا دریافت نمود

تیسلاو لئوپولدوویچ رستروپوویچ ، که معمولا با نام اسلاوا Slava از او یاد می شود، نوازنده ویولن سل و رهبر ارکستر روسی – آمریکایی است که بسیاری او را بزرگترین نوازنده ویولن سل جهان می دانند. عمده شهرت اسلاوا به دلیل تعابیر موسیقیایی اش از کنسرتوی ویولن سل Dvoák در B minor و کنسرتوی ویولن سل هایدن در C and D است.

رستروپویچ در باکو، آذربایجان شوروی متولد شد، طی سالهای ۱۹۴۳ تا ۱۹۴۸ او در هنرستان موسیقی مسکو تحصیل کرد و در سال ۱۹۵۶ دکترای ویولن سل را از همان جا دریافت نمود.

والدین رستروپوویچ روس بودند، زمانی که چهار سال بیشتر نداشت از مادرش که خود پیانیست ماهری بود، نواختن پیانو را آموخت. در سن ده سالگی در کنار پدرش که او نیز نوازنده ویولن سل و از شاگردان پابلو کازالز Pablo Casals بود، فراگیری ویولن سل را آغاز نمود.

در ۱۶ سالگی وارد هنرستان موسیقی مسکو شد و در آنجا علاوه بر پیانو و ویولن سل، رهبری ارکستر و آهنگسازی را آموخت. از میان اساتید او می توان به Dmitri Shostakovich و Sergei Prokofiev اشاره نمود.

رستروپویچ اولین کنسرت ویولن سل خود را در سال ۱۹۴۲ برگزار نمود. او در سالهای ۱۹۴۷، ۱۹۴۹ و ۱۹۵۰ جایزه اول جشنواره بین المللی موسیقی پراگ و بوداپست را به خود اختصاص داد.

در سال ۱۹۵۰ در زمانی که تنها ۲۳ سال داشت، بزرگترین و معتبرترین جایزه شوروی سابق، جایزه استالین، به او اعطا شد. در آن زمان، رستروپوویچ در کشورش از شهرت و محبوبیت بسیاری برخوردار بود و در هنرستان های موسیقی لنینگراد و مسکو به تدریس مشغول بود. در سال ۱۹۵۵ او با Galina Vishnevskaya خواننده soprano ازدواج کرد.

شهرت بین المللی او در سال ۱۹۶۴ با حضورش درآلمان غربی آن زمان، آغاز گشت. برگزاری تورهایی در غرب اروپا و ملاقات با آهنگسازان بزرگی چون Benjamin Britten در این امر بی تاثیر نبود. در سال ۱۹۶۷ او اپرای Eugene Onegin اثر چایکوفسکی را درسالن تئاتر Bolshoi رهبری نمود و با این کار اشتیاق و علاقه بی اندازه اش به آهنگسازی و اپرا را به نمایش گذارد.

رستروپوویچ به هنر فراتر از حد و مرزها می نگریست و همواره در دفاع از آزادی بیان و دموکراسی می‌جنگید. در دهه ۱۹۷۰ روابط دوستانه اش با Aleksandr Solzhenitsyn - نویسنده برجسته روس که به شدت درگیر فعالیت های سیاسی بود- و حمایتی که از او به عمل آورد، سبب رسوایی اجتماعی اش نزد حکومت شد. شوستاگویچ، بریتن، اویستراخ و رستروپوویچ رستروپوویچ به ناچار در سال ۱۹۷۴ به همراه همسر و فرزاندانش شوروی را ترک کرده به آمریکا نقل مکان کرد. دولت شوروی تبعیت او از این کشور را در سال ۱۹۷۸ به دلیل مخالفتش با قوانین حکومتی لغو نمود.

تاثیر چشم گیر رستروپویچ بر نسل جوان نوازندگان ویولن سل بر کسی پوشیده نیست ، بسیاری از نوازندگان به این امر معترفند و همواره خود را مدیون این استاد بزرگ می دانند. Julian Lloyd Webber، نوارنده ویولن سل انگلیسی تبار، در مورد او می گوید :" رستروپوویچ نوازنده ای است که بیشترین خدمات را در عرصه نوازندگی ویولن سل به انجام رسانده است. "

رستروپوویچ برای اولین بار کنسوتوهای ویولن سل Shostakovich را اجرا کرد. او به همراه Dmitri Kabalevsky آهنگساز روس، کنسرتینو ویولنسل Prokofiev را پس از مرگش کامل کرد. او موسس و مدیر جشنواره های موسیقی بی شماری نیز بوده است.

طی سالهای ۱۹۷۷ تا ۱۹۹۴ او مدیر و رهبر ارکستر سمفونی واشنگتن بود و در عین حال با افراد صاحب نامی چون Sviatoslav Richter و Vladimir Horowitz همکاری می نمود.

اجرای تاثیر گذار او در مراسم سقوط دیوار برلین، که به طور همزمان از شبکه های تلویزیونی سراسر جهان پخش شد، شهرت بین المللی او را دو چندان کرد. در سال ۱۹۹۰ در حالیکه او و خانواده اش تبعه کشور آمریکا محسوب می شدند، دولت روسیه تابعیت کشورش را مجددا به او و خانواده اش برگرداند.

رستروپوویچ جوایز بین المللی متعددی را دریافت نموده که از آن میان می توان به French Legion of T Honor، معتبرترین جایزه کشور فرانسه، اشاره نمود. او همچنین موفق به دریافت دکترای افتخاری از معتبرترین دانشگاههای بین المللی گردیده است. شخصیت سیاسی رستروپوویچ به حمایت از آزادی شهره است، او در طرح های آموزشی و فرهنگی که توسط یونسکو برگزار می شود، خدمات بسیاری انجام داده و هیچگاه در این زمینه از حمایت های مالی دریغ نکرده است.

اویستراخ، رستروپویچ، ریختر و فن کارایان رستروپوویچ به همراه همسرش، موسسه ای با هدف کمک به برگزاری پروژه ها و فعالیت های اجتماعی مختلف تاسیس نموده است. موزه رستروپوویچ در چهارم ماه مارس سال ۲۰۰۲ در باکو افتتاح شد. سازی که رستروپوویچ در حال حاضر از آن استفاده می کند یک Duport Stradivarius ۱۷۱۱ است که به عقیده بسیاری از صاحبنظران بهترین ویولن سلی است که تا کنون در جهان ساخته شده است.

اخیرا در تاریخ ششم فوریه ۲۰۰۷، رستروپوویچ ۷۹ ساله به بیمارستانی در مسکو منتقل شده و خوشبختانه بنا به اظهارات منشی اش، مشکل جدی ندارد و به زودی سلامتش را باز خواهد یافت. ولادیمیر پوتین،رئیس جمهور روسیه نیز به ملاقات این موسیقیدان بزرگ در بیمارستان رفته است. امید است، همانگونه که اعلام شده، مشکلی جدی سلامتی رستروپوویچ را تهدید نکند و صحبت هایی که از گوشه و کنار در مورد مراسم بزرگداشت هشتادمین سالروز تولد او شنیده می شود، در زمان حیاتش به واقعیت بپیوندد.

سحر افشانی