آزمایش راستی و ناراستی

● نگاهی اجمالی به مجموعه تلویزیونی بانو
«بانو» روایتی است که رعایت قاعده تناسب فرم و محتوا در آن لحاظ شده، اگرچه نشانه‌هایی به تکامل نرسیده، گاهی جهان معنایی اثر را ابتر می‌گذارد. …

نگاهی اجمالی به مجموعه تلویزیونی بانو

«بانو» روایتی است که رعایت قاعده تناسب فرم و محتوا در آن لحاظ شده، اگرچه نشانه‌هایی به تکامل نرسیده، گاهی جهان معنایی اثر را ابتر می‌گذارد. این نشانه‌هایی که از آنها سخن می‌رود یا از سر اضطرار (زمان، بودجه و یا هر علت دیگری) در اثر است، یا کارگردان تشخیص حضور این کدهای تصویری را در روایت نداشته است؛ به هر حال مخاطب، در این سریال با حجم عظیمی از اتفاقات بومی (ایرانی ـ اسلامی) مواجه می‌شود که در فرهنگ ما دارای عقوبت و پادافره‌اند. «سحرناز» به دلیل تهمتی که به او رواداشته‌اند، زادگاهش را ۲۵ سال ترک گفته و حالا آمده تا کین‌خواهی کند. این موضوع ـ دفاع از کیان و شرافت شخصی ـ اصلی‌ترین پیرنگ قصه است که سایر رویدادها به تناسب و به میزان ارتباط‌شان با این موضوع مورد ارزش مفهومی و تصویری قرار می‌گیرند. حضور «بانو» باقی روایت‌های کوچک را دوباره بزرگ و پررنگ می‌کند. ارتباط شهردار با یاور، برادر شهردار با یاور، شهردار با برادرش، معین‌التجار با یاور، معین‌التجار با شهاب، شهاب با یاور، پسر معین‌التجار با خواهرزاده شهردار و سحرناز با این شخصیت‌ها چارچوب اصلی شخصیت‌های این درام را شکل می‌دهد. تا اینجای روایت، ما با گره اصلی مواجهیم که آن، پاسخی برای پرسش آزمایش راست یا ناراست بودن ادعای عصمت «سحرناز» است. یکی از مواردی که مجموعه تلویزیونی «بانو» مانند بسیاری دیگر از مجموعه‌های وطنی با آن مواجه بود رعایت چگونگی ارائه اطلاعات در هر قسمت به مخاطب است. در روایت‌های تصویری یکی از مهترین مباحثی که باید رعایت شود این است که در یک قسمت مثلاً سه اتفاق پیش برنده، رخ ندهد و در قسمت بعد ما با یک اتفاق مواجه باشیم. یکی دیگر از پرسش‌های معمولی که در آثار تاریخی با آن مواجهیم این است که آیا این «رخدادها» ربطی هم به تاریخ روایت دارند یا خیر؟ برای مثال؛ ممکن است زنی در روزگار فعلی هم باشد، که مثلاً ۳۰ سال پیش به او جفا شده و او امروز برای اثبات راستی خود بازگشته است. پس چه لزومی دارد این واقعه را به سال‌های رضاخانی برد شرایط روایت را به دلیل لوکیشن‌های دیریاب، لباس‌ها، دکور و گریم خاص و ... مشکل کرد. در «بانو» تا حدودی به این پرسش پاسخ داده شده است، زیرا در بسیاری مواقع، نقش روحانیت مورد خشم رضاخانی قرار گرفته، ممنوعیت مجالس مذهبی، کشف حجاب، مسئله مسجد گوهرشاد و ... هم پیش برنده بخشی از روایت‌اند.

«بانو» بخشی از تاریخ و هویت مردمی است که از چند طرف مورد ستم واقع شده بودند. فساد در نظامیان آنچنان که حتی در کشف حجاب زنان و گذاشتن کلاه پهلوی برای مردان هم آنها از رشوه گرفتن نمی‌گذشتند. از طرف دیگر مواجه بودن با ساختاری از پادشاهی بود که با اسلامیت مردم موافق نبوده و سعی در جدا کردن این روح از بدنه جامعه داشت و سرانجام روایت سیستم عدلیه برای تظلم‌خواهی بود. این مجموعه تلویزیونی اگرچه می‌توانست در زمان دیگری و با پخش هفتگی مخاطب بیشتری داشته و تأثیر مناسب‌تری هم بگذارد اما در این شرایط هم برخی از سلیقه‌ها را پای رسانه ملی نشاند تا تاریخ را از دریچه سجاد حسینی ببینند.