عسل كلمات را بخور

اولین جمله ای كه می توان به وسیله آن رابرت بلای را شناخت در اولین دیدارش با كلمن باركس به زبان آمد لااقل برای ما ایرانیان این دو چهره از ارزش و اعتبار خاصی برخوردارند چرا كه این ۲ با ترجمه شعرهای مولوی به زبان انگلیسی مقدمات كار را برای شناساندن این شاعر ارزشمند و ملی ما فراهم كردند

اولین جمله‌ای كه می‌توان به وسیله آن رابرت بلای را شناخت در اولین دیدارش با كلمن باركس به زبان آمد. لااقل برای ما ایرانیان این دو چهره از ارزش و اعتبار خاصی برخوردارند چرا كه این ۲ با ترجمه شعرهای مولوی به زبان انگلیسی مقدمات كار را برای شناساندن این شاعر ارزشمند و ملی ما فراهم كردند.

هر چند كه خود آمریكایی‌ها چندان ارزش و اعتباری برای این دو قائل نباشند. غرض اینكه در دیداری كه بین كلمن باركس و رابرت بلای صورت گرفت ترجمه‌ای از شعرهای مولانا را به دست كلمن باركس داد و گفت این كلمه‌ها را از قفس آزاد كن. ترجمه روان كلمن باركس از غزلیات مولانا باعث شد كتاب مولوی در آمریكا ركوردشكن شود و فروش میلیونی پیدا كند تا امسال برای همه جهانیان سال مولانا نام بگیرد. حالا بعد از چنین كار ارزشمندی برای ادبیات ایران، مجموعه شعرهای رابرت بلای با نام«خوردن عسل كلمات» توسط انتشارات مروارید به چاپ رسیده است. «بلای» شاعری ضدجنگ است كه در جنگ‌های ویتنام و عراق، با انتشار دو مجموعه علیه سیاست‌های جنگ‌طلبانه آمریكا، مخالفت كرده است.

گزینه شعرهای بلای را فواد نظیری ترجمه كرده است. نظیری كه در شعرهای بلای موشكافی زیادی كرده است، وقتی می‌خواهد از تصاویر شعری بلای حرف بزند شعرهای او را دارای نگرشی ملموس می‌داند و می‌گوید:‌ «علاوه بر لطافت شعری، بلای شاعری است كه در اغلب شعرهایش می‌توان تصاویر سوررئال را به وضوح مشاهده كرد. شعر بلای، به هستی نگرشی حساس و موشكافانه دارد اما در برخی آثارش به هایكو نزدیك می‌شود. در عین حال، او نگرشی خیام‌وار دارد.

فواد نظیری معتقد است كه بلای با شعر و ادبیات خاور دور و هند آشناست، مولوی و خیام و حافظ را می‌شناسد و از آنها تاثیر پذیرفته.

اما جدای از آنچه مترجم می‌گوید، در برخورد با ترجمه‌های او از شعر بلای، معمولا با روایتی قصه‌گون مواجه می‌شویم. شعرها، عموما یك یا دو خط روایتی را پیش می‌گیرند و از این نظر به سنت شعرسرایی آمریكایی وفادارند. او در یكی از شعرهایش آورده است‌:

«گفت‌وگو بسیار نزدیك می‌كند ما را!

می‌گشاید

امواج تن را،

ماهیان را فرا می‌برد نزدیك آفتاب،

و استوار می‌كند ستون مهره‌های پشت دریا را »

از نكات مثبت این كتاب، حفظ قدرت سطر، به‌رغم گذر از چارچوب ترجمه است. به طوری كه حركت شاعر در عرض، یعنی در محور افقی سطر، بعضا زیباتر از روایتی است كه در محور عمودی شكل می‌گیرد.

كتاب«خوردن عسل كلمات» با زندگینامه‌ای كوتاه از رابرت بلای به همراه ۱۱ گفت‌وگو با او به پایان می‌رسد. یكی از خصوصیات این كتاب این است كه خواننده بعد از بخش‌های پایانی با زوایای تاریك زندگی و باورهای بلای آشنا می‌شود و اینكه انتشار مجموعه‌شعرهایی علیه جنگ ویتنام و عراق رامتوجه میشود.

رابرت بلای كه یكی از شاعران نروژی‌الاصل است، در سال ۱۹۲۶ در ایالت «مینه‌سوتای غربی» آمریكا به دنیا آمده و در سال ۱۹۶۶ بنیاد انجمن نویسندگان آمریكایی ضدجنگ ویتنام را گذاشته است. می‌گویند او هنگامی كه برنده جایزه ملی شعر شد در حالی كه وضعیت مالی خوبی نداشت و در فقر به سر می‌برد، پول خود را به جریان مقاومت داد.

چندی پیش هنگامی كه در دانشگاه تهران، كلمن باركس مترجم شعرهای مولانا، دكترای افتخاری‌اش را دریافت می‌كرد این دانشگاه به خاطر راهنمایی‌های رابرت بلای به كلمن باركس در ترجمه اشعار مولوی، لوح سپاسی هم به همراه مدالیون نقره دانشگاه تهران و یك تخته تابلو فرش دستبافت مشهد به او اهدا كرد.

از جمله كتاب‌های مهم بلای می‌توان به «نوری به گردتن»، «عشق ورزیدن به زنی در دو جهان»، «زندگی بالدار»، «آیرون جان»، «چه چیز را برای همیشه در مرگ گم كردم؟»، «انگورچینی»، «اشعار صبح» و «خوردن عسل كلمات» اشاره كرد. كتاب «خوردن عسل كلمات» اولین ترجمه رسمی از شعرهای بلای است كه فواد نظیری آن را برای ترجمه انتخاب كرده است كه در ۲۰۴ صفحه منتشر شده است.