هند و پاکستان با میراثی از خصومت های دیرین

هند و پاکستان از ده ها سال پیش بر طبل دشمنی کوبیده اند دو قدرت اتمی در سال های اخیر سیاستی به نسبت ملایم تر در برابر هم داشتند که اینک با حملات اخیر بمبئی که به مرگ نزدیک ۲۰۰ نفر انجامید بار دیگر به خطر افتاده است به گزارش دویچه وله دو کشور همسایه هند و پاکستان از زمان استقلال خود در سال ۱۹۴۷ تا کنون سه بار با هم جنگیده اند

هند و پاکستان از ده ها سال پیش بر طبل دشمنی کوبیده اند. دو قدرت اتمی در سال های اخیر سیاستی به نسبت ملایم تر در برابر هم داشتند که اینک با حملات اخیر بمبئی که به مرگ نزدیک ۲۰۰ نفر انجامید بار دیگر به خطر افتاده است. به گزارش دویچه وله دو کشور همسایه هند و پاکستان از زمان استقلال خود در سال ۱۹۴۷ تا کنون سه بار با هم جنگیده اند. در سال ۲۰۰۱ و پس از حملاتی به ساختمان پارلمان هند، چیزی نمانده بود که دو کشور جنگ چهارم را آغاز کنند. اما تلاش های دیپلماتیک مؤثر افتاد و از آن زمان هند و پاکستان تلاش می کنند مشکلاتی مانند تروریسم و اختلافات مرزی را از راه گفتگو و مسالمت حل کنند. حملات تروریستی در بمبئی بی تردید به روابط دو کشور آسیب می زند، و بی جهت نیست که دولتمردان پاکستان به شدت نگران تیره شدن روابط هستند. شرایط داخلی هند بر وخامت اوضاع می افزاید، زیرا سال آینده در هند انتخابات پارلمانی صورت می گیرد، و مخالفان دولت سعی دارند حملات اخیر را به بی کفایتی دولت در عرصه مبارزه با تروریسم نسبت دهند. از این نظر دولت مانموهان سینگ زیر فشار قرار گرفته است. حسن عسکری کارشناس مسائل پاکستان عقیده دارد که این بحران می تواند به روند آشتی دو ملت آسیب بزند: «در این مرحله سران هند زیر فشار شدیدی قرار گرفته اند. اما اگر چنین وقایعی تکرار شود، روند آشتی به طور جدی به خطر می افتد». به نظر شاه محمود قریشی وزیر خارجه پاکستان، تشنج در روابط با هند جدی است اما او امیدوار است که بحران خنثی شود.

سران پاکستان قول داده اند که به طور کامل با تحقیقات پلیس هند همکاری کنند تا مسئولیت شرکت در حملات از مقامات دولتی پاکستان دور شود. واقعیت این است که دولت هند هر نوع توطئه یا حمله ای را در کشور به مقامات پاکستان نسبت می دهد، و این نشانه سوء ظن شدید در روابط دو همسایه است. برخی از ناظران از جمله سجاد ناصر عقیده دارند که روابط دو کشور از مدتی پیش مسموم بوده است. به گفته آقای ناصر: «روند آشتی دو کشور از حدود یک سال پیش متوقف شده. در یک سال گذشته هیچ پیشرفتی در روابط دو کشور دیده نشده. این ماجرا هم طبعا اوضاع را بدتر می کند. تا وقتی عاملان حملات شناخته نشده و بی گناهی پاکستان به اثبات نرسد، همچنان با این فضای مسموم روبرو خواهیم بود». گروهی که خود را «مجاهدین دِکن» می نامد، مسئولیت حملات بمبئی را به عهده گرفته است. دِکن یک ناحیه عمدتا مسلمان نشین هند است. براساس بیانیه ای که به روزنامه های هند درز کرده، تنها پیکارجوی بازداشت شده از عاملان مسلح حملات بمبئی تبعه پاکستان است. این فرد به گروهی افراطی به نام «لشکر طیبه» تعلق دارد. گروه اسلامی طیبه در گذشته از سوی دستگاه های اطلاعاتی پاکستان حمایت می شد و تنها با فشار آمریکا غیرقانونی شناخته شد. بی تردید گروه هایی متعصب در پاکستان هستند که از روند آشتی با هند به شدت ناراضی هستند و با تمام نیرو آن را تضعیف می کنند.

● صلح ناپایدار

از سوی دیگر سایت دیپلماسی ایران در تحلیلی آورده است: اگر جنوب آسیا محل بسیار خطرناکی به حساب می آمد، (با وجود پاکستان و افغانستان در این منطقه) امروز ما با بحران جدیدی رو به رو هستیم و آن تروریسم در هند است. این می تواند خبر بسیار بدی برای باراک اوباما، رئیس جمهور تازه انتخاب شده آمریکایی باشد. حملات تروریستی که هفته گذشته در بمبئی درست زمانی اتفاق افتاد که هند و پاکستان دو دشمن و کشور هسته ای جهان به سمت توسعه روابط خود گام برمی داشتند. تاکتیک تروریست ها در بمبئی نشان می دهد که این اتفاق توسط القاعده برنامه ریزی شده است. چنین مسأله ای هند را به شدت نگران کرده است چراکه تا به امروز خود را در برابر اسلامگرایان رادیکال مصون می دانست. اما در واقعیت، جمعیت مسلمانان هند شرایط را برای اجرای چنین عملیاتی آماده می دانستند و دلیل این درگیری های کشمیر و شرایط نه چندان خوشایند اقتصادی در هند بود. جمعیت مسلمانان هندی در مقایسه با سایر هندی ها از شرایط خوبی برخوردار نیستند. میزان مسلمانان تحصیلکرده مسلمان در هند کمتر از سایر ادیان است و معمولا مسلمانان در این کشور از شرایط شغلی و درآمد پایین تر بهره می برند. طبق آمار مسلمانان هندی بیش از سایرین در معرض خشونت در این کشور قرار می گیرند. بیش از ۲ هزار مسلمان هندی در منطقه گوجرات در هند در سال ۲۰۰۲ به قتل رسیدند که عاملان این حادثه هرگز در دادگاه مورد محاکمه قرار نگرفتند. این کشتار از آن سبب بود که اعلام شده بود یک مسلمان یک فعال هندی را به قتل رسانده بود. اکنون خطرهایی هندوستان را تهدید می کند که این خطرها را می توان این گونه دسته بندی کرد: افزایش تنش های فرقه ای و تلافی جویانه در هندوستان.

در حال حاضر، حملات بمبئی مسلمانان را در جامعه از سایرین جدا کرده است. اگر هندوستان رد پای پاکستانی ها را در بدنه این عملیات پیدا کند، حرکت پویای دو همسایه برای رسیدن به آشتی به پایان خود می رسد و مسلما منطقه با یک جنگ جدید روبه رو خواهد شد. در اینجا باید به این نکته نیز اشاره کرد که چنین روابطی بین هند و پاکستان در واقع کابوسی برای واشنگتن به حساب می آمد، چراکه هدف اصلی سیاست خارجی آمریکا در پاکستان طی چند سال اخیر این بوده است که این کشور تمام نیروی اطلاعاتی و نظامی خود را برای قبیله های منطقه ای هزینه کند، جایی که احتمال می رود بن لادن در آنجا حضور دارد و اکنون زمان آن نیست که پاکستان بخواهد با مسائلی مانند هند و کشمیر دست و پنجه نرم کند. در حملات تروریستی پیشین، هند معمولا همسایه مسلمان خود را مقصر اصلی می دانست. در این حملات نیز موهان سینگ، نخست وزیر هند اعلام کرد که مسلما نیروهای خارجی در این حادثه حضور داشته اند و این حوادث توسط گروهی برنامه ریزی شده بود که اساس آن در خارج از هند است. وی به سرعت اضافه کرد که اگر ثابت شود که این حملات به کشور همسایه مرتبط است، کشور همسایه باید هزینه های آن را بپردازد. با توجه به منابع خبری در داخل هند، آژانس امنیتی هند بر این باور است که حملات بمبئی توسط یک گروه نظامی مسلمان در خارج از پاکستان برنامه ریزی شده است. با توجه به گفته های بروس ریدل، مشاور اوباما در امور جنوب آسیا، القاعده در سال های ۱۹۸۰ با سازمان های اطلاعاتی پاکستان کار می کرد تا این گروه نظامی را به عنوان یک گروه جهادی برای مقابله با هند سر مسأله کشمیر به وجود آورد. در چنین شرایطی متهم اصلی این حوادث در چشم واشنگتن و دهلی نو سازمان اطلاعاتی پاکستان است.

اگر چنین مسأله ای برای هند و پاکستان ثابت شود برای واشنگتن بسیار دشوار خواهد بود که بتواند جلوی اقدامات تلافی جویانه هند در مقابل پاکستان را بگیرد. چند روز پیش از حملات بمبئی، آصف علی زرداری، پیشنهاد عدم استفاده از سلاح های هسته ای را داده بود. وی همچنین در ادامه سخنرانی خود اعلام کرده بود که جنوب آسیا باید منطقه ای عاری از سلاح های هسته ای باشد. هرچند این پیشنهادها کاملاً قابل ستایش است اما زرداری باید حمایت کامل آژانس های امنیتی پاکستان را نیز به همراه داشته باشد. تراژدی هفته گذشته نشان داد که صلح تمام عیار بین هند و پاکستان به زودی امکان پذیر نخواهد بود.