ایران را درک کنید

سال ها است که گفتگو درباره ایران بین دو گزینه بد در نوسان بوده است برخی بر این باورند که ایران هسته ای در میان همه احتمالات ممکن از همه بدتر است حتی بدتر از عوارض و دشمنی ناشی از یک حمله پیشدستانه اما نه یک ایران مجهز به سلاح هسته ای و نه حملات هوایی به آن , قطعا انتخاب هایی عاقلانه برای این منطقه نیست

سال‌ها است که گفتگو درباره ایران بین دو گزینه بد در نوسان بوده است. برخی بر این باورند که ایران هسته‌ای در میان همه احتمالات ممکن از همه بدتر است حتی بدتر از عوارض و دشمنی ناشی از یک حمله پیشدستانه اما نه یک ایران مجهز به سلاح هسته‌ای و نه حملات هوایی به آن ، قطعا انتخاب‌هایی عاقلانه برای این منطقه نیست.

عوارض بمباران ایران آشکار است: بستن تنگه هرمز، بالا رفتن قیمت نفت، مقابله به مثل احتمالی علیه اسرائیل (بدون توجه به منبع حمله به ایران)، و حتی آشوب و هرج و مرج بیشتر در عراق و افغانستان. در واقع، تنها موضوع قطعی در هر حمله پیشدستانه، وارد آمدن خسارات غیرقابل ترمیم و دیرپا به امنیت منطقه‌ای و ثبات سیاسی و اقتصادی آن است.

البته، راه دیگر امن‌تر نیست. یک ایران مجهز به سلاح هسته‌ای محیط امنیتی تمام منطقه را تغییر خواهد داد و باتوجه به دشمنی بین اسرائیل و ایران، قدرت‌نمایی دو چنین قدرت هسته‌ای در مقابل یکدیگر تهدیدی جدی خواهد بود.

راه خروج از این بن‌بست، درک خواسته ایران، و چگونگی تامین آن بدون به خطر انداختن امنیت کشور دیگری است. محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهوری ایران گفته است که ایران فناوری غنی‌سازی اورانیوم را برای مصارف صنعتی می‌خواهد. همه موافقند که ایران حق انجام چنین کاری را دارد. اما جهان درباره باور این نکته که ایران واقعا دارد کاری را که می‌گوید انجام می‌دهد، اختلاف دارند.

اگر، چنان که بعضی‌ها می‌گویند، ایران واقعیت را نگوید زمانی که به مرحله اول غنی‌سازی یعنی غنی‌سازی اورانیوم برای مقاصد صنعتی دست یابد می‌تواند به راحتی به مرحله دوم یعنی غنی‌سازی برای ساختن سلاح پیش برود و بدون وجود مجاری ارتباطی، گروه‌های ناظر در محل، و ناظرانی برای به صدا درآوردن زنگ خطر، جامعه بین‌المللی را غافلگیر کند.

به این دلیل است که دنیا نباید بر مرحله اول ،که از قبل از دست رفته است، متمرکز باقی بماند. ایران برخلاف تمام تهدیدها و تحریم‌های بین‌المللی بیش از ۳۰ هزار دستگاه گریز از مرکز دارد. در عوض دنیا باید بر مرحله دوم تمرکز کند زیرا این توانایی بالقوه تولید سلاح است که به عنوان خطر خودنمایی می‌کند و برای این مرحله است که سازوکارهای بین‌المللی برای نظارت و کنترل وجود دارد.

ایرانی‌ها همیشه گفته‌اند که همچنان به تعهدات خود وفادار خواهند بود و به عنوان اعضای جامعه عدم تکثیر سلاح‌های هسته‌ای درهای تاسیسات خود را به روی ناظران بازخواهند کرد. اما جامعه بین‌المللی اگر همکاری ایران را می‌خواهد باید به هدف‌های صنعتی کنونی ایران بیشتر احترام بگذارد. گام نخست برطرف کردن احساس در محاصره بودن ایران است.

خوشبختانه کسانی در آمریکا و نقاط دیگر جهان خواهان همکاری و مشارکت با ایران در بالاترین سطوح هستند، اما جهان برای گفتگوی موثر با ایران باید ارزش‌ها و تفکر ایرانیان را درک کند.

ایرانیان احساسی از ارشدیت، اگر نخواهیم بگوییم برتری، دارند که مولود فرهنگی غنی و باستانی آنها است که تا امروز دوام یافته است. اما آنان به خاطر قرار گرفتن مکرر در مسیر سلطه و فتوحات دیگران، احساسی از ناامنی ریشه‌دار تاریخی دارند که امروز حضور نیروهای آمریکایی در غرب کشورشان در عراق و شرق آن در افغانستان این احساس را تشدید می‌کند.

دیدگاه امروزی ایرانیان محصول این دو جهان‌بینی است: مشکوک به انگیزه‌های دیگران و مغرور به خود به عنوان ملتی باهوش و سرسخت در گفتگو که از منابع طبیعی نیز بی‌بهره نیست.

در دیدارهایم با رهبران کنونی و قبلی سوریه و ایران ، از همه آنان یک مطلب را شنیدم: غرب درصدد براندازی آنان است. توضیح آنان این بود که غرب از انگیزه‌ها و رفتار کشورهای دارای ایدئولوژی یعنی سوریه و ایران که آرمان‌هایی مانند اسلامگرایی، وحدت اعراب یا ضدیت با صهیونیسم دارند، ناراضی است.برای ایرانیان، به عنوان پرچمداران ایمان اسلامی و غرور ملی، داشتن ایمان و افتخار ضروری و قابل قبول است.

همسایگان ایران باید سازوکارهای درست برای ایجاد رابطه‌ای شفاف‌تر بین ایران و جهان را فراهم سازند. ایران احساس می‌کند تحت محاصره است. اگرچه منزوی نیست اما به شدت به تجارت، و نه فقط به تجارت نفت، بستگی دارد.

سن دوسوم جمعیت ایران کمتر از ۳۰ سال است و به جذب سرمایه خارجی برای صنعت نفت و گاز و تامین مالی طرح‌های جاده‌سازی و سایر طرح‌های زیربنایی خود نیاز دارد.

لازم است همسایگان ایران رهبران ایران را قانع کنند که ایرانیان هم می‌توانند در رشد منطقه شرکت کنند و حتی رهبران منطقه‌ای شوند. فقط یک ایران باز، که کاملا در اقتصاد منطقه‌ای ادغام شده و نقشی متناسب با وسعت و توانایی‌های اقتصادی خویش به دست آورده باشد قادر خواهد بود ذهنیت در محاصره بودن خود را متعادل کند.

در اینجا برخورد غرب با ایران به عنوان یک عرضه‌کننده بالقوه دیگر گاز، با پیشنهاد پیوستن ایران به خطوط انتقال گاز پیشنهادی «وایت استریم» و «نابوکو» که در حال حاضر برای انتقال گاز آسیای مرکزی به اروپا در دست ایجاد است، گامی اساسی برای غرب خواهد بود.

غرور ایران نباید بر قضاوت‌های جهان درباره انگیزه‌ها و اقدامات آن تاثیر سوء بگذارد. ما فقط با مشارکت دادن ایرانیان – نه نگران کردن آنان – می‌توانیم نیات واقعی ایران را درک کنیم.

وارتان اوسکانیان

وزیر امور خارجه ارمنستان از ۱۹۹۸ تا آوریل ۲۰۰۸

و بنیانگذار بنیاد سیویلیتاس در ایروان.

مترجم: علی ایثاری کسمایی

منبع: گاردین