روزنامه نگاری تخصصی در دوران معاصر

دشوار و مشکل تر این که در مطبوعات کشورمان کمتر زمینه تخصصی در حرفه روزنامه نگاری موفق بوده است

دشوار و مشکل تر این که در مطبوعات کشورمان کمتر زمینه تخصصی در حرفه روزنامه نگاری موفق بوده است. زیرا روزنامه نگاران متخصص کمی در مطبوعات کشورمان به فعالیت مشغول هستند. به واقع یک روزنامه نگار باید گزارش نویس، مصاحبه گر، مقاله نویس، طراح صفحات داخلی، طراح جلد مجله، صفحه آرا، خبرنگار، عکاس و بازیگر نقش همه دست اندرکاران یک نشریه تخصصی باشد و در واقع از زاویه دید یک سردبیر، به شکل و محتوای نشریه بنگرد و خود نیز یک عامل اجرایی باشد.

برای کسانی که می خواهند در رسانه های تخصصی فعالیت کنند، شناخت کار حرفه ای می تواند به رایشان راه گشا باشد. اکنون زمان حرفه ای گری است و سال هاست که رسانه های جهان به اهمیت تخصص در روزنامه نگاری پی برده اند و اکنون به بهترین وجه نیز از آن بهره می گیرند. یکی از همکاران مطبوعاتی می گفت: من سال هاست که در یک روزنامه کشوری مشغول به کار هستم و زحمات بی شائبه مدیران آن را نیز از نزدیک مشاهده می کنم اما یک موضوع همیشه نادیده گرفته می شود و آن این که اعضای تحریریه در رشته های تخصصی خودشان در سرویس های مربوطه مشغول به کار نیستند و این بزرگ ترین ضربه بر پیکره یک نشریه معتبر با گستره توزیع کشوری است.

در دنیای امروز رسانه های گروهی دارای تیم تخصصی هستند که در موارد خاص به تحلیل دقیق رویدادهای روز می پردازند. رشد سریع رادیو و تلویزیون در سال های پس از جنگ جهانی دوم و توسعه بیش از حد این دو وسیله ارتباطی و امکان انتشار سریع و آنی اخبار از طریق آن ها، دایره طراوت خبری پیرامون روزنامه ها را تنگ کرد و به همین دلیل مطبوعات بزرگ جهان برای جلوگیری از سقوط و در هم ریختن شالوده اقتصادی خود به چاره اندیشی پرداختند. حاصل این اندیشه ها به صورت راه حل هایی برای مقابله با نفوذ رادیو و تلویزیون در روزنامه ها ظاهر شد.

مهم ترین راهی که روزنامه ها برای حفظ نفوذ و اعتبار خویش یافتند، روی آوردن به تحلیل رویدادها و تخصص در یک حوزه خاص بود تا مخاطبان خود را که از طریق رادیو و تلویزیون در جریان رویدادها قرار گرفته بودند به عمق واقعه و «چرایی و چگونگی» وقوع آن پی ببرند. بنا بر این هر نشریه باید یک تیم آماده برای واکنش به موقع در برابر وقایع روز داشته باشد تا خواننده به عمق واقعه پی ببرد. او باید به خرید روزنامه ترغیب شود و این مهم در دستان کسانی است که علاوه بر اطلاع رسانی به تجزیه و تحلیل وقایع نیز می پردازند. این یک وجه تمایز رسانه تخصصی نسبت به سایر روزنامه ها است که خواننده را در انتخاب آن کمک می کند.

در این خصوص باید اظهار داشت که هیچ مدیر نشریه ای از یک تازه کار توقع نوشتن مطالب تخصصی ندارد. روزنامه نگارانی که سال ها در این رشته فعالیت می کنند نیز شاید قادر به تحلیل و یا تفسیر رویدادها نباشند. در واقع حرکت به سمت حرفه ای گری نیازمند یک سری تحولات نرم افزاری در یک روزنامه نیز هست. یعنی این که مدیران بپذیرند برای رسیدن به این مهم گامی جدی بردارند. روزنامه ها و مجله های تخصصی که هزینه اعزام خبرنگاران خود به محل واقعه ای را تقبل می کنند، صرفاً نباید در انتظار دریافت خبر باشند، زیرا صدا و سیما خیلی سریع تر از آن ها، خبر را به اطلاع مردم رسانده است.

بنا بر این خبرنگار اعزامی باید چیزی بیشتر از آنچه قبلاً اعلام شده، تهیه و مخابره کند. برای برآوردن این انتظارات که در واقع خواست و انتظار به جای مخاطبان روزنامه ها و مجله ها است، خبرنگار باید رشته مورد علاقه خود را انتخاب و یا در رشته تحصیلی که فارغ التحصیل شده فعالیت کند و در آن زمینه معلومات خود را بالا ببرد. او پس از مدتی به حدی از تسلط می رسد که به راحتی رویدادهای پیرامون حوزه اش را تحلیل و در اختیار خوانندگان مشتاق قرار می دهد. روزنامه نگاران جوان که دوره های کوتاه و یا بلند مدت روزنامه نگاری را گذرانده اند به این موضوع توجه کنند که آغاز کار مطبوعاتی شروع آموختن و آگاهی از آخرین پیشرفت های دانش روزنامه نگاری و راه نفوذ در افکار عمومی است.

روزنامه نگاری که می خواهد در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به تجزیه و تحلیل رویدادها بپردازد، باید در حد یک کارشناس اقتصادی از جهت علمی ارتقا یافته باشد. او باید از تمامی رویدادهای جدید در زمینه تخصصی خود به طور عمیق آگاهی پیدا کند. به همین جهت نیازمند ابزاری است که یک محقق و عالم به آن مجهز است هر چند که شیوه کاربرد آن ساده تر، عملی تر و مردم پسند تر باشد. از جمله راه هایی که می تواند یک روزنامه نگار را به کار تخصصی رهنمون کند داشتن آرشیو موضوعی است. آرشیوی شخصی که مانند گنجینه ای در مواقع بحرانی به او کمک می کند.

البته این مبحث مفصل و نیازمند یک سر فصل جداگانه است ولی در همین حد اشاره کنم که رده بندی موضوعی رویدادهای هر حوزه توسط خبرنگار می تواند او را برای تهیه گزارش، مصاحبه اختصاصی و مطبوعاتی، مقاله و... به طور شگفت انگیزی یاری دهد.

نویسنده: عباس مشکوه رضوی