یکشنبه, ۹ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 28 April, 2024
معاهدین مازندرانی در اردوگاه میرزا کوچک خان
بررسی نهضت جنگل به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی و چگونگی فراز و فرود آن یکی از مسائل مهم تاریخ معاصر ایران است. این قیام که در شرایط نامساعد سیاسی شکل گرفت و آرزوی سروسامان دادن به اوضاع ایران را داشت در چنبره بسیاری از مشکلات داخلی و خارجی گرفتار شد و در نهایت شرایط مناسبی پیدا نکرد.
بتازگی نشر نامک با انتشار یاداشت های رضاخواجه نوری (معزالسلطنه) یکی از دست اندرکاران اجرایی نهضت جنگل روایت جدیدی را از این قیام مردمی به تصویر کشیده است.
رضا خواجه نوری از متنفذان نور بود که به واسطه برخی تعدیات خانواده خلعتبری و برای جلوگیری از ستم های صورت گرفته در یک پیمان منطقه ای با حضور برخی از سرداران مشهور مازندرانی شامل سالار فاتح، امیر موید سوادکوهی، عبدالله خان مصدق الممالک و... شرکت کرد.
معاهدین مازندرانی هسته مقاومتی را سر و شکل دادند و با امرای تنکابن درگیر شدند و موفق به فتح این شهر شدند. بی اعتنایی مقامات دولتی به فعل و انفعالات سیاسی در شمال کشور، خوانین مازندرانی را بر آن داشت تا رهایی بحران با نهضت جنگل پیوند برقرار کنند.
به همین دلیل نشست هایی با حضور میرزا کوچک خان برگزار شد. معاهدین مازندرانی برآن بودند که تحت سرپرستی سالارفاتح به سوی مرکز روانه شوند و با تصرف تهران شرایط را به نفع خود رقم بزنند، اما تعلل میرزا کوچک خان و اطرافیان او باعث عقیم ماندن این طرح شد.
با این وصف رضا خواجه نوری به نهضت جنگل پیوست و در کمیته انقلاب به عنوان مسئول امور سیاسی به فعالیت پرداخت و به حکومت لاهیجان رسید.
جدال میان نیروهای قزاق و جنگلی ها سبب شد که رشت چند بار میان نیروهای متخاصم دست به دست شود و این مساله در سرنوشت سیاسی خواجه نوری تاثیرگذار بود. او به واسطه نیرنگ ساعدالدوله که به ظاهر دعوی هواداری از نهضت را داشت، اما در باطن با نیروهای دولتی بخصوص وثوق الدوله نقشه سرکوب قیام جنگل را می کشید دستگیر و به تهران منتقل شد.
کمی بعد با آرام شدن اوضاع، برخی از فعالان سیاسی مقیم تهران که البته خواجه نوری نامی از آنان نمی برد پیامی را توسط خواجه نوری به میرزا کوچک خان منتقل کردند مبنی بر این که مشروطه خواهان تهران منتظر حضور میرزا در مرکز هستند و شرایط سیاسی برای تصرف تهران مهیاست. خواجه نوری مخفیانه تهران را به قصد رشت ترک می کند و در موقع دیدار با میرزا کوچک خان، نظر او را در مورد فتح تهران جویا می شود، اما میرزا جواب روشنی به این پیام نمی دهد.
کتاب به روشنی نشان می دهد که در آن موقع نهضت جنگل از اختلاف درونی رنج می برد و حضور عناصر مختلف که هر کدام تمایلاتی به جریان چپ و راست داشتند و نیروهایی که به اسم حمایت از جنگلی ها و در لباس دوست به گیلان رفت و آمد داشتند و درنهایت اقدام به ترور برخی از سران نهضت کردند چه بر سر این حرکت مردمی آوردند. از سوی دیگر خواجه نوری بخوبی تصویر روشنی از نوع مراودات انقلابیون قفقاز که در میان جنگلی ها آمد و شد داشتند ارائه می دهد.
بعد از انقلاب کمونیستی در روسیه و تلاشی که ارکان دولت جدید شوروی برای جلب جنگلی ها به سمت و سوی خود داشتند از دیگر عوامل اختلاف برانگیز بود؛ چه این که کوچک خان به عنوان یک چهره دینی و انقلاب بر مرام ملی و مذهبی تکیه می کرد و در مواجهه با متنفذان شهرهای گیلان اعم از علما و اشراف با احترام رفتار می کرد اما این شیوه و سلوک در نظر انقلابیون قفقاز و عناصر کمونیستی که در رده های میانی نهضت فعالیت می کردند با منش اشتراکی و ضدسرمایه داری آنان همخوانی نداشت و به همین مراتب نگرانی خود را از این رفتار میرزا ابراز می کردند. در کنار این قضایا باید از همراهی های کمونیست ها با سیاست های بریتانیا در ایران یاد کرد که باوجود رقابت های پنهان و آشکار در برخی از حوزه های سیاسی مراعات حال همدیگر را می کردند.
در میان نیروهای جنگلی چهره هایی با سلیقه های مختلف سیاسی حضور داشتند؛ از سردار محیی یکی از پیشگامان مشروطیت گرفته که با برخی عناصر دولتی ارتباط داشت تا احسان الله خان دوستدار که به واسطه قتل میرزا محسن برادر صدرالعلما و همکاری با کمیته مجازات تحت تعقیب بود.
همچنین خالو قربان که از نیروهای ناراضی کرد که به واسطه برخی ناهماهنگی ها از همراهی با میرزا کوچک خان سرباز زد و در نهایت از سردار سپه امان نامه گرفت.
خواجه نوری در یادداشت های خود شرحی اگرچه مختصر از اقدامات کارگزاران شوروی از جمله روتشتین که بتازگی زمینه ارتباط شوروی را با دولتمردان ایرانی فراهم کرده بود و درصدد ایجاد مصالحه میان نیروهای جنگلی و مرکز بود آورده است با این وصف روایت هایی که وی از حضور خود در شوروی بعد از شکست نهضت جنگل نقل می کند از تازگی هایی برخوردار است.
وی در آنجا شرحی پرسوز و گداز از برخی عوامل اجرایی نهضت که همراهی با سردار سپه را نپذیرفته بودند و در بادکوبه و قفقاز به تنگدستی و عسرت روزگار می گذراندند، ارائه می دهد.
معزالسلطنه بعد از مدتی اقامت در شوروی دوباره به کشور مراجعت کرد و به استخدام راه آهن درآمد و دیگر کاری به سیاست نداشت.
وی بنا به توصیه دکتر غلامحسین صدیقی شرح مشاهدات خود را از نبرد تنکابن و پیوست مجاهدان مازندران به نهضت گیلان نگاشت.عنوان کتاب او تصرف تنکابن به دست مجاهدان مازندران به سرکردگی سالار فاتح و پیوستن آنها به نهضت گیلان است که به کوشش منوچهر خواجه نوری در ۱۴۴ صفحه تدوین شده است.
فتاح غلامی
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
ایران حجاب مجلس شورای اسلامی دولت سیزدهم مجلس دولت جمهوری اسلامی ایران رئیس جمهور گشت ارشاد رئیسی پاکستان امام خمینی
تهران پلیس وزارت بهداشت قتل شهرداری تهران سیل کنکور پایتخت بیمارستان زنان آتش سوزی سازمان سنجش
خودرو قیمت خودرو بانک مرکزی قیمت دلار بازار خودرو دلار قیمت طلا سایپا تورم ارز مسکن ایران خودرو
سریال سینمای ایران یمن تلویزیون سینما کیومرث پوراحمد موسیقی سریال پایتخت مهران مدیری فیلم ترانه علیدوستی قرآن کریم
اینترنت کنکور ۱۴۰۳
اسرائیل غزه فلسطین رژیم صهیونیستی آمریکا جنگ غزه روسیه چین حماس اوکراین ترکیه ایالات متحده آمریکا
پرسپولیس فوتبال استقلال بازی جام حذفی آلومینیوم اراک فوتسال تیم ملی فوتسال ایران تراکتور باشگاه پرسپولیس لیورپول سپاهان
تبلیغات هوش مصنوعی ناسا اپل سامسونگ فناوری بنیاد ملی نخبگان آیفون ربات روزنامه
کاهش وزن روانشناسی بارداری مالاریا آلزایمر زوال عقل