افطار در طریقت مومنین

در ماه مبارک رمضان هر فعل مومنان باید طبق آداب خاصی صورت پذیرد و شاید همین دقت نظر در اعمال و رفتار است که به نحوی اهمیت و اجر ماه مبارک رمضان را بالا برده است

در ماه مبارک رمضان هر فعل مومنان باید طبق آداب خاصی صورت پذیرد و شاید همین دقت نظر در اعمال و رفتار است که به نحوی اهمیت و اجر ماه مبارک رمضان را بالا برده است. در متون دینی مسلمانان نیز آداب خاصی برای موقع سحر ، نمازها و یا افطار تعیین شده است. به عنوان مثال در خصوص آداب افطار توصیه شد است که مستحب است بعد از نماز شام افطار کند مگر آنکه ضعف بر او غلبه کرده باشد یا جمعی منتظر او باشند. دوّم آنکه افطار کند با چیز پاکیزه از حرام و شُبهات و بهتر آن است که به خرمای حلال افطار کند تا ثواب نمازش چهارصد برابر گردد و به خرما و آب و به رطب و به لبن و به حلوا و به نبات و به آب گرم به هر کدام که افطار کند نیز خوب است. سوّم آنکه در وقت افطار دعاهای وارده آن را بخواند از جمله آنکه بگوید: اَللّهُمَّ لَکَ صُمْتُ وَعَلی رِزْقِکَ اَفْطَرْتُ وَعَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ خدایا برای تو روزه گرفتم و با روزی تو افطار کنم و بر تو توکل کنم تا خدا عطا کند به او ثواب هر کسی را که در این روز روزه داشته و اگر دعای اَللّهُمَّ رَبَّ النّورِ الْعَظیمِ را که سیّد و کفعمی روایت کرده اند بخواند فضیلت بسیار یابد و روایت شده که حضرت امیرالمؤ منین (علیه السلام) هرگاه می خواست افطار کند می گفت : بِسْمِ اللّهِ اَللّهُمَّ لَکَ صُمْنا وَعَلی رِزْقِکَ خدایا برای تو روزه گرفتیم و با روزی تو اَفْطَرْنا فَتَقَبَّلْ مِنّا اِنَّکَ اَنْتَ السَّمیعُ الْعَلیمُ افطار کنیم پس از ما بپذیر که به‌راستی تو شنوا و دانایی. چهارم در لقمه اوّل بگوید بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرّحَیمِ یا واسِعَ الْمَغْفِرَةِ اِغْفِرْ لی تا خدا او را بیامرزد و در خبر است که در آخر هر روز از روزهای ماه رمضان خدا هزار هزار کس را از آتش جهنّم آزاد می کند پس از حق تعالی بخواه که تو را یکی از آنها قرار دهد . پنجم در وقت افطار سوره قدر بخواند . ششم در وقت افطار تصدّق کند و افطار دهد روزه داران را اگر چه به چند دانه خرما یا شربتی آب باشد و از حضرت رسول (صَلَّی اللَّهِ عَلِیهِ وَ آله) مرویست که کسی که افطار دهد روزه داری را از برای او خواهد بود مثل اجرِ آن روزه دار بدون آنکه از اجر او چیزی کم شود و هم از برای او خواهد بود مثل آن عمل نیکویی که بجا آورد آن افطار کننده به قوه آن طعام و آیت الله علامه حلّی در رساله سَعدِیَّه از حضرت صادق (علیه السلام) نقل کرده که فرمود هر مؤمنی که اطعام کند مؤمنی را لقمه ای در ماه رمضان بنویسد حق تعالی برای او اجر کسی که سی بنده مؤمن آزاد کرده باشد و از برای او باشد نزد حق تعالی یک دعای مستجاب .

هفتم در هر شب خواندن هزار مرتبه اِنّا اَنزَلْناهُ وارد است هشتم در هر شب صد مرتبه حمَّ دُخان را بخواند اگر میسّر شود نهم سیّد روایت کرده که هر که این دعا را بخواند در هر شب ماه رمضان آمرزیده شود گناهان چهل سال او اَللّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضانَ الَّذی اَنْزَلْتَ فیهِ الْقُرْآنَ وَافْتَرَضْتَ علی خدایا ای پروردگار ماه رمضان که در آن قرآن را فرستادی و بر عِبادِکَ فیهِ الصِّیامَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَارْزُقْنی حَجَّ بَیْتِکَ بر بندگان روزه را در این ماه واجب کردی درود فرست بر محمد و آل محمد و روزیم گردان حج خانه الْحَرامِ فی عامی هذا وَ فی کُلِّ عامٍ وَاغْفِرْ لی تِلْکَ الذُّنُوبَ الْعِظامَ محترم خود کعبه را در این سال و در هر سال و بیامرز برایم این گناهان بزرگ را فَاِنَّهُ لا یَغْفِرُها غَیْرُکَ یا رَحْمنُ یا عَلاّمُ که به‌راستی نیامرزد آنها را جز تو ای بخشاینده و ای بسیار دانا.دهم در هر شب بخواند بعد از مغرب دعای حجّ را که در قسم اوّل گذشت.

احادیث متعددی نیز در خصوص نحوه افطار کردن از سوی معصومین عنوان شده است .

- قال رسول الله‏ صلی‏الله‏علیه‏و‏آله: لا یَزالُ النّاسُ بِخَیرٍ ما عَجَّلُوا الفِطرَ (۱) ؛ مردم، تا وقتی که زود افطار می‏کنند، در نیکی‏اند.

- قال رسول الله‏ صلی‏الله‏علیه‏و‏آله: عَجِّلُوا الإِفطارَ و أخِّرُوا السَّحورَ .(۲) ؛ افطاری را زود بخورید و سحری را به تأخیر اندازید.

- قال رسول الله صلی‏الله‏علیه‏و‏آله: مِن فِقهِ الرَّجُلِ فی دینِهِ تَعجیلُ فِطرِهِ و تَأخیرُ سَحورِهِ(۳) ؛ از دین‏شناسی مرد(فرد)، زود افطاری خوردن و تأخیر در سحری خوردن است.

از امام باقر علیه‏السلام روایت شده است: «در (ماه) رمضان نماز می‏خوانی و سپس افطار می‏کنی، مگر آنکه با گروهی باشی که منتظر افطارند. اگر با آنان بودی، بر خلاف آنان عمل نکن؛ افطار کن و سپس نماز بخوان، وگرنه اوّل، نماز بخوان.» گفتم: برای چه؟ فرمود: «برای آنکه دو واجب برایت پیش آمده است: افطار و نماز. اوّل به آن بپرداز که برتر است و نماز، برترینِ آن دو است.» سپس فرمود: «نماز می‏خوانی، در حالی که روزه‏ای. پس، آن نمازت با روزه به پایان برده می‏شود. این نزد من، محبوب‏تر است.»

- قال الإمام الصادق علیه‏السلام: یُستَحَبُّ لِلصّائِمِ ـ إن قَوِیَ عَلی ذلِکَ ـ أن یُصَلِّیَ قَبلَ أن یُفطِرَ(۴)؛ برای روزه‏دار، مستحب است که اگر توان داشته باشد، پیش از افطار، نماز بخواند.

امام باقرعلیه السلام فرمود: «برای آنکه دو واجب برایت پیش آمده است: افطار و نماز. اوّل به آن بپرداز که برتر است و نماز، برترینِ آن دو است.» سپس فرمود: «نماز می‏خوانی، در حالی که روزه‏ای. پس، آن نمازت با روزه به پایان برده می‏شود. این نزد من، محبوب‏تر است.»

- قال رسول الله‏ صلی‏الله‏علیه‏و‏آله: إنَّ لِلصّائِمِ عِندَ فِطرِهِ لَدَعوَةً ما تُرَدُّ(۵) ؛ برای روزه‏دار، هنگام افطارش، یک دعای مستجاب است.

- قال رسول الله‏ صلی‏الله‏علیه‏و‏آله: إنَّ لِکُلِّ صائِمٍ دَعوَةً، فَإِذا هُوَ أرادَ أن یُفطِرَ فَلیَقُل عِندَ أوَّلِ لُقمَةٍ:

یا واسِعَ المَغفِرَةِ اغفِر لی(۶)؛ هر روزه‏داری، یک دعا (ی مستجاب) دارد. پس هر گاه خواست افطار کند، هنگام اوّلین لقمه بگوید: «ای آن که آمرزشت گسترده است! مرا بیامرز!»

پی‌نوشتها:

۱- صحیح البخاری: ۲/ ۶۹۲/۱۸۵۶

۲- المعجم الکبیر: ۲۵/۱۶۳/ ۳۹۵

۳- تاریخ دمشق: ۵۲/۱۳۸/۱۰۹۵۶

۴- تهذیب الأحکام: ۴/۱۹۹/۵۷۵

۵- سنن ابن ماجه:۱/۵۵۷/۱۷۵۳

۶- مسند الشهاب: ۲/۱۲۸/۱۰۳۱