پیش بینی تكنولوژی جهش در روشنی

برنامه ریزی تكنولوژی به عنوان یكی از اجزای محوری برنامه ریزی كسب و كار شركتها درآمده است به گونه ای كه برنامه ریزی تكنولوژی هم در سطح كلان ملی و هم در سطح شركت و هم در سطح راهبردهای كسب و كار مورد نیاز است

درسالهای اخیر، برنامه‌ریزی تكنولوژی به عنوان یكی از اجزای محوری برنامه‌ریزی كسب و كار شركتها درآمده است به‌گونه‌ای كه برنامه‌ریزی تكنولوژی هم در سطح كلان (ملی) و هم در سطح شركت و هم در سطح راهبردهای كسب و كار مورد نیاز است. در این میان پیش‌بینی تكنولوژی به عنوان نقطه شروع برنامه‌ریزی تكنولوژی از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در این مقاله ضمن تبیین چارچوبهای برنامه‌ریزی تكنولوژی و پیش‌بینی تكنولوژی و ارتباط آنها با یكدیگر،تعاریف ومفاهیم پیش‌بینی تكنولوژی وانتخاب روشهای مناسب پیش‌بینی تكنولوژی مورد بحث و بررسی قرار خواهند گرفت.

● مقدمه

امروزه شركتهای بزرگ و موفق برای كسب ارزش افزوده بیشتر با استفاده از تكنولوژی های برتر، برنامه‌ریزی تكنولوژی را امری حیاتی می‌دانند.

در بیشتر كشورهای اروپایی (خصوصا سازمان توسعه و همكاری اقتصادی) پیش‌بینی تكنولوژی و برنامه‌ریزی تكنولوژی بطور رسمی از دهه ۱۹۶۰ آغاز شد. درحال حاضر پیش‌بینی تكنولوژی در بیشتر كشورهای اروپایی مورد استفاده قرار می‌‌گیرد.

در برنامه‌ریزی تكنولوژی، اولین گام، پیش‌بینی تكنولوژی است. در رویكرد عمومی برنامه‌ریزی تكنولوژی، پیش‌بینی تكنولوژی به عنوان رابطی بین استراتژی سازمان و تحقیق و توسعه تلقی می‌شود كه راههای متفاوتی را برای دستیابی به اهداف طولانی‌مدت تكنولوژی سازمان نشان می‌دهد. پیش‌بینی تكنولوژی می‌تواند دورنمایی از آینده را برای ما فراهم كند كه راهنمای اقدامات امروز در شكل‌دهی به شرایط آینده باشد.

پیش‌بینی تكنولوژی به مدیران كمك می‌كند كه تشخیص دهند چگونه قابلیت تكنولوژیك در طول زمان رشد می‌كند و چگونه تكنولوژی رقیب ظاهر شده، رشد و انتشار می‌یابد و جایگزین تكنولوژی قدیمی می‌گردد.

در برنامه‌ریزی تكنولوژی حمایت مدیریت ارشد سازمان از برنامه‌ها اهمیت فراوان دارد و طرحهای طولانی‌مدت مدیریت ارشد باید فعالیتهای تحقیق و توسعه را در جهت حمایت از اهداف شركت، هدایت و حمایت كند و همچنین تعیین نماید در چه حوزه‌های تكنولوژیك باید سرمایه‌گذاری شود و بدون درنظر گرفتن این نكته مسیر حركت شركت روشن نخواهد بود و باید از آنچه فرومن آن را «جهش‌در تاریكی» می‌نامد، اجتناب نمود.

● چارچوب برنامه‌ریزی تكنولوژی

برای برنامه‌ریزی تكنولوژی مدل‌های مختلفی ارایه شده است كه مهمترین آنها مدل پورتر و همكارانش است. پورتر و همكارانش(۱۹۹۱) براساس تحقیقات مادوكس، آنتونی و ویتلی، چارچوبی را برای برنامه‌ریزی تكنولوژی ارایه كرده‌اند. این چارچوب ۷ مرحله‌ای از فرایند كلی برنامه‌ریزی استراتژیك تبعیت می‌كند و به شرح زیر است:

▪ گام اول :

تكنولوژی را پیش‌بینی كنید. این نقطه شروع برنامه‌ریزی تكنولوژی است. این كار، هم تكنولوژی‌های فعلی سازمان و هم تكنولوژی هایی كه در طول دوره برنامه‌ریزی به بازار خواهند آمد را شامل می‌شود.

▪ گام دوم:

محیط را تحلیل و پیش‌بینی كنید. عوامل محیطی، شرایط بالقوه محیط، عدم قطعیتها، تهدیدهای اصلی(بخصوص تهدیدات ناشی از رقابت) و فرصتها را شناسایی كنید.

▪ گام سوم:

رفتار مصرف‌كننده و بازار را تحلیل و پیش‌بینی كنید. در تحلیل نیازها، نیازهای فعلی مشتریان اصلی شناسایی و تغییرات احتمالی این نیازها تعیین و اثرات و الزامات این نیازها بر محصولات و خدمات سازمان، شناسایی می‌شود. تحقیقات بازار و ارزیابی تاثیر تغییرات، مكمل یكدیگرند. اما ابزارهای تحلیلی(هرچند هم كه پیچیده باشند)، به تنهایی كافی نیستند. در این مرحله، تماس مستقیم با مشتریان بالقوه ضروری است. كیفیت واقعی، برآوردن خواسته‌ها و نیازهای مشتریان است و بهترین راه برای انجام این كار، نزدیك شدن به مشتریان است.

▪ گام چهارم:

سازمان را تحلیل كنید. داراییها و مشكلات اصلی را مشخص كنید. فهرستی از منابع انسانی و غیرانسانی سازمان تهیه كرده و عملكردهای اخیر را با توجه به اهداف مشخص شده قبلی، ارزیابی كنید. علم به نقاط ضعف و قوت سازمان، بسیار حیاتی است. شاید بد نباشد كه برای این كار از مشاوران خارج سازمان استفاده كنید تا از اشتباهاتی كه در زمان ارزیابی سازمان توسط اعضای خود سازمان رخ می‌دهد، پرهیز شود.

▪ گام پنجم:

رسالت سازمان را تعیین كنید. اصول زیربنایی و حیاتی را مشخص كنید. اهداف كلی سازمان را تدوین، اهداف خاص دوره زمانی برنامه‌ریزی را مشخص و معیارهایی برای سنجش میزان دستیابی به آن اهداف تعیین كنید. این مرحله باعث تمركز و پرهیز از پراكنده‌كاری سازمان شده و هرچقدر افراد بیشتری در این مرحله مشاركت كنند، بهتر است. وقتی تك تك اعضا رسالت سازمان را درك و نسبت به آن احساس تعلق كنند، شانس موفقیت سازمان بیشتر است.

▪ گام ششم:

اقدامات سازمان را طراحی كنید. گزینه‌های مختلفی مطرح كنید، آنها را تحلیل كرده و به بحث بگذارید. استراتژی مناسبی تدوین كنید كه مورد توافق باشد و به چند اقدام كلیدی منجر شود. این زمان مناسب دیگری است تا ابزارهای ارزیابی اثرات را دوباره بكار گیرید.

▪ گام هفتم:

برنامه را به اجرا بگذارید. اهداف ریز و زمان‌بندی شده‌ای را تدوین كرده و در صورت لزوم، مراحل، زمان‌بندی و بودجه آنها را تعیین كنید. برای پیگیری كارها و عملكردهای زیر حد استاندارد، مكانیزم مناسبی طراحی كنید. در این مرحله، نظارت می‌تواند خیلی مفید باشد. بازارهای تكنولوژی بسیار پویا است و هر شركت باید در مورد تغییرات و عكس‌العمل مشتریان، شناخت مناسبی داشته باشد.

همانگونه كه مشاهده می‌شود، چارچوب مذكور مستلزم پیش‌بینی تكنولوژی است تا بدین‌وسیله نیازها، فرصت‌ها و نقاط قوت و ضعف سازمان شناسایی شود و برای تحقق هدفهای سازمان، برنامه عملیاتی تدوین و اجرا شود.

همانگونه كه در این مدل مشاهده می‌شود، برنامه‌ریزی تكنولوژی، مشاركت چندجانبه را می‌طلبد و به نظر می‌رسد علاوه بر مشاركت مدیران شركت به مشاركت كارشناسان تولید، بازاریابی و تحقیق و توسعه نیز نیاز است.

● تعریف پیش‌بینی تكنولوژی

پیش‌بینی تكنولوژی تلاشی برای به تصویر كشاندن قابلیتهای تكنولوژیك و پیش‌بینی اختراعات و توزیع نوآوریهای تكنولوژیكی در طول زمان است. پیش‌بینی تكنولوژی شامل مجموعه‌ای از فرآیندهای فرمولی شده برای مطالعه آینده تكنولوژی است كه معلول پیشرفت در علوم و تغییرات اجتماعی است.

پیش‌بینی تكنولوژی به عنوان ابزاری در برنامه‌ریزی تكنولوژی، برای شناسایی جریان احتمالی حوادث تكنولوژیك در آینده به كار می‌رود تا امكان انتخاب مناسب تكنولوژی‌های آینده را فراهم آورد.

برای اینکه انتظارات لازم از یك پیش‌بینی تكنولوژی برآورده شود، می‌بایست منابع مورد نظر در اختیار باشد. این منابع شامل چهار منبع عمده فرضیات، بینش،داده و قضاوت است.

فرضیات اطلاعاتی هستند كه پیش‌بینی‌كننده، برای تصدیق آنها در چارچوب زمان اطمینان كافی دارد و توصیه می‌شود كه فرضیات مهم در پیش‌بینی‌ها بیان شود حتی اگر لازم باشد این فرضیات در توسعه‌های آینده مجدداً آزمایش شود (امكان رد كردن آنها در آینده وجود دارد). بینش یكی از مهمترین ویژگی‌های انسان در بیان عناصر كیفی پیش‌بینی است و در اینجا باید تأكید كنیم كه پیش‌بینی نباید فقط یك رویكرد كمی باشد. به طور كلی پیش‌بینی در حال پیدا كردن راههایی به سوی آینده است و شاید بتوان گفت یك كار ردیابی است.

یك پیش‌بینی‌كننده خوب از تجربه، دانش تكنولوژیك و توانایی خود در ربط دادن طیف وسیعی از توسعه‌ها استفاده می‌كند. این كار به یك ذهن باز احتیاج دارد كه تفكرهای واگرا را با استفاده از خلاقیت همگرا كند.

پس از اینكه موضوع مناسب برای پیش‌بینی‌كننده مشخص شد، نیاز به كمی‌سازی و تكنیك های پیش‌بینی است كه اكثراً آینده را براساس گذشته ردیابی می‌كنند. در اینجا احتیاج به داده‌ها و اطلاعات فراوانی است. در این مسیر، دستیابی به اطلاعات مورد نظر با دقت بالا یكی از مشكلات پیش‌بینی‌كننده است كه پیشنهاد می‌شود یك تیم مجرب در كنار تیم پیش‌بینی‌كننده این وظیفه را برعهده گیرد تا وقت و تمركز افراد پیش‌بینی كننده دراین مسیر تلف نشود.

در بسیاری از موارد از جمله پیش‌بینی روندهای اجتماعی و سیاسی، اطلاعات زیادی یافت نمی شود یا امكان بیان آنها به زبان كمی ممكن نیست كه در این موارد جز استفاده از قضاوت پیش‌بینی كننده یا خبرگان آن حوزه خاص، راه دیگری وجود ندارد. قضاوتهای ذهنی مدیران باید به عنوان مكمل اطلاعات كمی در تصمیم‌گیری‌ها استفاده شود.

منابـع

۱-Khalil, T.M., (۲۰۰۰), Management of technology:The key to competitiveness and wealth creation, McGraw Hill.

۲-Porter, A., Roper, A., Mason, T., Rossini, F., Banks, J., (۱۹۹۱), Forecasting and Management of technology, wiley, New York.

۳-Martin, M.J.C., (۱۹۹۴), Managing Innovation and Entreprenewship in technology based firms, wiley Interscience New York.

-۴ بهرامی، محسن، شناسایی تكنولوژیهای آینده و پیش‌بینی، تهران، نشر خضر، ۱۳۷۴.

-۵ نوده، علی، روش پیش‌بینی تحولات تكنولوژی در صنعت برق- مطالعه موردی: تكنولوژی GIS، پایان‌نامه كارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۸۲.

-۶ باقری، كامران، ضرورت پیش‌بینی تكنولوژی در تقویت امنیت ملی، همایش ایران در قرن ۲۱، دانشگاه تهران، ۱۳۸۰.

۷-Twiss, B.C., (۱۹۹۲), Forecastig for Technologists and engineers, peter peregrinus Ltda.

۸-Frohman, A.L.,( ۱۹۸۰), Managing the compang’s technological assets, Research Management.

۹-Sharif, Nawas, (۱۹۹۵), The evolution of technology management studies, Elsevier science, New York.

۱۰-Sallivan, W.G., Claycombe, W.W., (۱۹۹۷), Fundamental of Forecasting, university of tenness kanoxville, Reston publishing company.

۱۱-Gerard Gaynor,( ۱۹۹۶), Handbook of Technology management, McGraw Hill.

رضا انصاری: دانشجوی دكترای مدیریت تكنولوژی دانشگاه علامه طباطبایی و عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی

علی فرقانی: دانشجوی كارشناسی ارشد مدیریت تكنولوژی دانشگاه علامه طباطبایی

---