بحران پنبه و چگونگی برون رفت از آن

پنبه از گیاهان بسیار ارزشمند زراعی است که کشت و کار آن از قدیم الایام در ایران رایج بوده و هنوز هم علی رغم این همه بی مهری که از جوانب مختلف به این محصول روا می شود در میان پنبه کاران از جایگاه خاصی برخوردار است و کشاورزان پدرپیشه با تمام کاستی هایی که در زمینه های مختلف زراعی, فرآوری و فروش این محصول مهم در کشور وجود دارد آن را رها نکرده و جایگاه پنبه را در میان سایر زراعت ها حفظ نموده اند

پنبه از گیاهان بسیار ارزشمند زراعی است که کشت و کار آن از قدیم الایام در ایران رایج بوده و هنوز هم علی رغم این همه بی مهری که از جوانب مختلف به این محصول روا می شود در میان پنبه کاران از جایگاه خاصی برخوردار است و کشاورزان پدرپیشه با تمام کاستی هایی که در زمینه های مختلف زراعی، فرآوری و فروش این محصول مهم در کشور وجود دارد آن را رها نکرده و جایگاه پنبه را در میان سایر زراعت ها حفظ نموده اند.

توجه خاص کشاورزان به این موضوع بار مسوولیت سیاست گذاران و متولیان قانونی بخش کشاورزی را سنگین تر نموده و آنان را به چاره اندیشی در زمینه رفع بحران پنبه فرا می خواند.

در دهه ی ۴۰ تا ۵۰ طبق آمارهای موجود، ایران یکی از صادرکنندگان پنبه دنیا بوده است به طوری که در سال ۱۳۵۰ میزان صادرات پنبه به رقم ۷۷ هزار تن رسیده است، (نشریه کمیته مشورتی جهانی پنبه و سازمان پنبه ایران) در این مدت پنبه بعد از نفت بیشترین درآمدهای صادراتی را برای کشور کسب نموده است و هر ساله بالغ بر ۲ تا ۳ درصد درآمد ملی کشور به پنبه اختصاص داشته است.

محصولی با این پتانسیل را نباید دست کم گرفت و توجه خاص مسوولین دست اندرکار پنبه کشور با این موضوع می تواند این بیمار رنجور را از زمین بلند کرده و به کمک کشاورزان دلسوز و علاقه مندان پنبه نه تنها معالجه نمود بلکه به آن چنان قوت بخشید که جایگاه اصلی خود را باز یافته و بیش از گذشته به کمک اقتصاد ملی بشتابد. در سال زراعی گذشته ۶۵ هزار تن پنبه محلوج تولید گردیده است که هنوز نیمی از آن به علت عدم وجود خریدار در انبار کارخانجات پنبه پاک کنی باقی مانده است.

خریدار اصلی پنبه، صنایع نساجی کشور است که ترجیح داده است پنبه محلوج را از خارج وارد نماید علت آن هم طول تار کوتاه بودن پنبه داخل ذکر شده است. این ادعا از دید کارشناسان و دست اندرکارانی که دل در گروه پنبه دارند به دلایل زیر مردود است:

۱) طول تار پنبه تولید داخل در حال حاضر بین ۵/۲۸ تا ۳۰ میلی متر است و در ردیف پنبه با طول تار متوسط قرار دارد.

۲) پنبه های وارداتی عمدتا دارای همین اندازه طول تار می باشد.

۳) تکنولوژی ساخت کارخانجات نساحی داخلی فعلی دارای توان استفاده از پنبه هایی با طول تار بلند به مفهومی که عنوان می شود، نیستند.

۴) اگر تعرفه پنبه وارداتی به صفر نمی رسید، کارخانجات نساجی، پنبه داخلی را خریداری می کردند.

۵) همزمان با حذف تعرفه وارداتی، قیمت پنبه در بازار بین المللی پایین آمد و واردات آزاد پنبه آنان را نسبت به خریداری پنبه از خارج ترغیب نمود.

۶) طبق بندهای ۴ و ۵ قدرت رقابت از پنبه تولید داخل سلب گردید.

لازم به ذکر است در کشورهایی که اقتصادشان تا حدودی وابسته به تولید و صادرات پنبه می باشد پنبه کاران را به گونه ای حمایت می کنندکه تولیدشان هم از نظر کیفی و هم ارزش بتواند در عرضه بین المللی رقابت نماید. با کمک های نقدی، کالایی (بذر- کود- سم مجانی) و بعضا آموزش، موجبات افزایش رقابت آنان در بازارهای بین المللی را فراهم می آورند. ضمن اینکه بعضی از کشورها مستقیما وش را از پنبه کاران خریداری نموده و پس از تصفیه خود محلوج را صادر می نمایند.

در دهه ی ۶۰ در کشور عزیز خودمان ایران بازار هر تن وش تحویلی به کارخانجات پنبه پاک کنی مقدار ۴۰ کیلوگرم بذر- ۱۵۰ کیلوگرم کود شیمیایی، ۵/۴ کیلوگرم روغن نباتی و حواله مقداری کنجاله به طور رایگان به پنبه کاران تحویل می شد و همین عامل کمک بسیار موثری به کشاورزان بود و ضمن اینکه در ابتدای فصل کاشت دغدغه تامین نهاده را هم نداشتند.

علی رغم فرا رسیدن فصل کاشت پنبه در اردیبهشت ماه سال جاری، هنوز عده ای از پنبه کاران وجوه حاصل از فروش سال گذشته وش خود را به علت رکود حاکم بر بازار پنبه داخلی دریافت ننموده اند.

به منظور برون رفت از بحران فعلی و عدم تکرار مجدد آن در سال های آتی پیشنهادات و راه حل هایی به شرح زیر ارایه می گردد:

۱) ایجاد تسهیلات لازم برای صادرات پنبه باقی مانده در انبارها از طریق بازاریابی جهانی و اطلاع رسانی به صادرکنندگان پنبه.

۲) منظور نمودن جوایز صادراتی و پرداخت به موقع آن.

۳) برگزاری جلسات کارشناسی مستمر بین وزارتخانه های ذی ربط با مشارکت فعال NEOهای موجود در زمینه پنبه به منظور مشخص شدن خط مشی های آینده و چگونگی کشت و کار، تهیه و تامین پنبه مورد نیاز از صنایع داخلی.

۴) مشخص شدن میزان نیاز واقعی صنایع نساجی به پنبه های با طول تار بلند.

۵) تهیه و تامین بذر اصلاح شده ارقام پنبه با طول تار بلند توسط ارگان های ذی ربط به مقدار مورد نیاز.

۶) شناسایی مناطق مستعد برای کاشت پنبه طول تار بلند.

۷) تضمین خرید وش تولیدی از سوی ارگان های ذی ربط.

۸) فراهم نمودن امکانات لازم ماشینی برای اجرای مکانیزاسیون کامل عملیات کاشت، داشت و برداشت به منظور انجام به موقع عملیات زراعی، مصرف بهینه نهاده ها (بذر، کود، سم) و کاهش هزینه های تولید خصوصا توجه خاص به امر برداشت ماشینی وش.

۹) ایجاد مشوق های لازم برای پنبه کاران نظیر آنچه در دهه ۶۰ توسط دولت مصوب و اجرا گردید، به منظور توسعه زیرکشت و افزایش عملکرد پنبه.

۱۰) ایجاد تغییرات لازم در جین های کارخانجات پنبه پاک کنی به لحاظ امکان تصفیه وش با طول تار بلند.

امید آن که با ایجاد هماهنگی و تفاهمات سازنده فیمابین تولیدکنندگان و مصرف کنندگان پنبه کشور ضمن تامین نیاز پنبه صنایع نساجی داخلی طبق استانداردهای بین المللی مقدار فراوانی پنبه برای تحصیل ارز به خارج از کشور صادر گردد و همگان از آن برخوردار شوند.

نویسنده: مهندس مسعود فرهمند کارشناس کشاورزی