چرا غنی‌سازی شیر متوقف شد؟

مطالعه‌ای که اخیرا در ۵ شهر بزرگ کشور انجام شد، نشان داد تقریبا در۶۰ تا ۷۰ درصد زنان و مردان ایرانی، در حد خفیف تا شدید کمبود ویتامین D وجود دارد...

مطالعه‌ای که اخیرا در ۵ شهر بزرگ کشور انجام شد، نشان داد تقریبا در۶۰ تا ۷۰ درصد زنان و مردان ایرانی، در حد خفیف تا شدید کمبود ویتامین D وجود دارد...

ویتامین D ماده مغذی ضروری برای متابولیسم و ماده معدنی استخوان است و کمبود آن در جذب کلسیم اختلال ایجاد می‌کند و تراکم استخوانی را کاهش می‌دهد و در نهایت پوکی‌استخوان را در پی دارد. پوکی‌استخوان هم باعث شکستگی‌ خودبه‌خود استخوان‌ها می‌شود و هزینه‌های زیادی برای درمان، نگهداری و مراقبت از این افراد به جامعه و سیستم بهداشت و درمان تحمیل می‌کند. همچنین مطالعه‌های جدید ثابت کرده، ویتامین D در پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع۲، بیماری پارکینسون، ام‌اس و تنگی‌عروق هم نقش دارد. علاوه بر آن، کمبود ویتامین D در دوران بلوغ بر رشد استخوانی تاثیر می‌گذارد و باعث کوتاه‌قدی می‌شود. کمبود این ویتامین در دختران باعث می‌شود اسکلت بدن خوب رشد نکند و لگن اندازه طبیعی پیدا نمی‌کند، درنتیجه در دوران بارداری، با مشکل مواجه می‌شود و احتمال نیاز به عمل سزارین بیشتر خواهد شد. براساس نتایج برخی تحقیقات دیگر نیز معمولا ویتامین D خون افرادی که فشارخون بالا دارند، پایین است.

بخش عمده‌ای از ویتامین D موردنیاز بدن (یعنی حدود ۹۰ درصد آن) از طریق نور مستقیم آفتاب از راه سنتز پوستی و بخش اندکی از آن از طریق مصرف موادغذایی مانند لبنیات و تخم‌مرغ تامین می‌شود چون موادغذایی از ویتامین D غنی نیستند. البته اگر مردم محصولات غنی‌سازی شده مصرف کنند،‌ ویتامین D موردنیاز بدنشان تامین می‌شود.

یکی از راهکارها برای حل این مشکل، غنی‌سازی شیر با ویتامین D بود که بر این اساس، طی سال‌های گذشته، وزارت بهداشت و سازمان استاندارد در این زمینه اقدام‌های لازم را انجام دادند و فرمولاسیون آن آماده و مطالعه‌های پایلوت‌ غنی‌سازی شیر با ویتامین D انجام شد. دستورالعمل غنی‌سازی شیر با ویتامین D نیز تدوین شده و سازمان غذا و دارو به کارخانه‌های تولید شیر مجوز تولید شیر غنی‌شده با ویتامین D را می‌دهد چون اگر مردم شیر غنی‌شده با ویتامین D مصرف کنند، بخشی از ویتامین D موردنیازشان تامین خواهد شد.

البته این قضیه مستلزم این است که قیمت این شیرها آنقدر گران نباشد که کسی قادر به خرید آن نباشد. در این بین حمایت از تولیدکنندگان شیر غنی‌شده اهمیت زیادی دارد. از آنجا که کمبود ویتامین D در کودکان سنین دبستان نیز وجود دارد، باید در برنامه شیر مدرسه، شیر غنی‌شده به بچه‌ها بدهیم تا کمبود ویتامین D در آنها نیز برطرف شود.

متاسفانه مشکل عمده‌ای که در مصرف شیر غنی‌سازی شده وجود دارد، قیمت آن است. درواقع اگر مصرف‌کننده نتواند شیر غنی‌شده بخرد، برای کارخانه هم صرف نمی‌کند آن را تولید کند. از سال ۸۰، تجربه تولید شیر غنی‌سازی شده را با کارخانه‌های تولید شیر داشتیم، اما چون قیمت آن در بازار بالا بود، تولید آن متوقف شد. این مشکل را می‌توان از طریق فرهنگ‌سازی و آموزش به مردم برای خرید شیرهای غنی‌شده، حل کرد. از سوی دیگر، چون در کشور ما سرانه مصرف شیر خیلی پایین است، با توجه به الگوی مصرف خانوارها، می‌توان دوغ یا نان را نیز غنی‌‌سازی کرد. در سایر کشورها، غنی‌سازی نان با ویتامینD انجام شده و نتایج خوبی به دست آمده است. به نظر می‌رسد در کشور ما نیز غنی‌سازی نان انتخاب بهتری باشد. غنی‌ کردن دوغ هم می‌تواند مفید باشد، به شرط آنکه قیمت آن بالا نرود و مردم توان خرید آن را داشته باشند.

دکتر زهرا عبداللهی

مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت