مرداب متعفنی به نام دروغ

دروغ, رفتاری است که در فرآیند کلی رفتار انسان ها ثبت شده, جاافتاده و در شرایط مختلف, با اشخاص مختلف به کار برده می شود

دروغگویی به عنوان یک رفتار ناسالم و نابهنجار، از سوی همه انسان‌ها در طول تاریخ بشریت ناپسند شمرده می‌شود: «وَ قالَ رَجُلٌ مُؤْمِنٌ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَکْتُمُ إیمانَهُ أَ تَقْتُلُونَ رَجُلاً أَنْ یَقُولَ رَبِّیَ اللّهُ وَ قَدْ جاءَکُمْ بِالْبَیِّناتِ مِنْ رَبِّکُمْ وَ إِنْ یَکُ کاذِبًا فَعَلَیْهِ کَذِبُهُ وَ إِنْ یَکُ صادِقًا یُصِبْکُمْ بَعْضُ الَّذی یَعِدُکُمْ إِنَّ اللّهَ لا یَهْدی مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ کَذّابٌ»؛ «و مرد مؤمنی از آل فرعون که ایمان خود را پنهان می‌داشت، گفت: آیا می‌‏خواهید مردی را بکشید به خاطر اینکه می‌گوید: پروردگار من «اللّه» است، در حالی که دلایل روشنی از سوی پروردگارتان برای شما آورده است؟ اگر دروغگو باشد، دروغش دامن خودش را خواهد گرفت؛ و اگر راستگو باشد، (لااقل) بعضی از عذاب‌هایی را که وعده می‌‏دهد، به شما خواهد رسید؛ خداوند کسی را که اسرافکار و بسیار دروغگوست، هدایت نمی‌‏کند».

دروغ، رفتاری است که در فرآیند کلی رفتار انسان‌ها ثبت شده، جاافتاده و در شرایط مختلف، با اشخاص مختلف به کار برده می‌شود. عمل دروغ را نه تنها در گفتار و نوشتار که در رفتار و کردار و در فکر و نگاه و سکوت هم می‌توان بازشناخت. قرآن برای دروغگویی علت‌هایی را بیان می‌کند که از آن جمله، مسئله ضعف و قدرت است؛ یعنی هرگاه رابطه میان دو طرف، قدرت یکی و ضعف دیگری باشد، شخص ضعیف می‌کوشد ضعف و سستی خویش را از راه دروغگویی بپوشاند. برای مثال وقتی در نظام اسلامی، رابطه میان امت و امام براساس نظام تولی باشد، شهروندان به سادگی و آسانی سخن حق را می‌گویند و مخالفت خویش را در شورا و مشارکت‌های سیاسی اعلام می‌کنند، اما یقیناً در همین جامعه میان برخی شهروندان با نظام نوعی اعمال قدرت وجود دارد که هرچند از سوی دولت و امام اعمال نمی‌شود، ولی از سوی شهروندانی خاص احساس می‌شود. این شهروندان خاص، همان منافقان هستند که اعمال قدرت را احساس می‌کنند و می‌کوشند تا به نوعی از آن رهایی یابند؛ هم چنانکه خداوند می‌فرماید: «أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذینَ تَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللّهُ عَلَیْهِمْ ما هُمْ مِنْکُمْ وَ لا مِنْهُمْ وَ یَحْلِفُونَ عَلَی الْکَذِبِ وَ هُمْ یَعْلَمُونَ»؛ «آیا ندیدی کسانی را که طرح دوستی با گروهی که مورد غضب خدا بودند، ریختند؟! آن‌ها نه از شما هستند و نه از آنان! سوگند دروغ یاد می‌کنند (که از شما هستند)، در حالی که خودشان می‌‏دانند (دروغ می‌گویند)». این افراد معتقدند که حقوقشان رعایت نمی‌شود. بنابراین به شیوه نفاق و دروغ روی می‌آورند و برای رهایی از فشار قدرت، به دروغ متوسل می‌شوند. استمرار دروغگویی، آدمی را نه تنها از حالت تعادل بیرون می‌برد و شخصیت اجتماعی وی را خدشه دار و اعتماد عمومی را نسبت به وی سلب می‌کند؛ بلکه در بلندمدت موجب می‌شود تا شخص به کفر گرایش یافته و از درک حقیقت، هدایت واقعی، رستگاری محروم وگرفتار نفاق در دین شود. برخی برای رهایی از فشار قدرت یا احساس فشار قدرت ظالمانه، به سمت دروغگویی گرایش می‌یابند و معتقدند که می‌توانند با دروغگویی، خود را از آسیب‌های احتمالی قدرت و اعمال آن دور نگه دارند: «أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذینَ تَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللّهُ عَلَیْهِمْ ما هُمْ مِنْکُمْ وَ لا مِنْهُمْ وَ یَحْلِفُونَ عَلَی الْکَذِبِ وَ هُمْ یَعْلَمُونَ»؛ «آیا ندیدی کسانی را که طرح دوستی با گروهی که مورد غضب خدا بودند، ریختند؟! آن‌ها نه از شما هستند و نه از آنان! سوگند دروغ یاد می‌کنند (که از شما هستند)، در حالی که خودشان می‌‏دانند (دروغ می‌گویند)». برخی نیز برای فریب دیگران از آن استفاده می‌کنند: «فَوَسْوَسَ إِلَیْهِ الشَّیْطانُ قالَ یا آدَمُ هَلْ أَدُلُّکَ عَلی شَجَرَةِ الْخُلْدِ وَ مُلْکٍ لا یَبْلی»؛ «ولی شیطان او را وسوسه کرد و گفت:‌ای آدم! آیا می‌‏خواهی تو را به درخت زندگی جاوید و ملکی بی‏ زوال راهنمایی کنم؟».