ایران برهم‌زننده‌ هژمونی کاخ‌سفید

با اینکه سی و یک سال از تسخیر سفارت آمریکا در تهران می گذرد اما هنوز هم پیامد ها و تبعات این رخداددر روابط سیاسی و منطقه ای محسوس است . بسیاری از صاحب نظران عرصه سیاست بین الملل …

با اینکه سی و یک سال از تسخیر سفارت آمریکا در تهران می گذرد اما هنوز هم پیامد ها و تبعات این رخداددر روابط سیاسی و منطقه ای محسوس است . بسیاری از صاحب نظران عرصه سیاست بین الملل بر این باورند که تسخیر لانه جاسوسی در ۱۳ آبان ۵۸ نقطه عطفی در تاریخ روابط بین الملل می باشد. در آن زمان ایالات متحده به عنوان یکی از دو قدرت اصلی جهان بسیاری از معالات سیاسی را از شرق دور تا آمریکای لاتین رقم می زد.به واقع نبض تپنده سیاست های جهانی در اوان انقلاب در دستان کاخ سفید و مسکو بود. در چنین اوضاعی ایران که به عنوان یکی از دو ستون تامین امنیت منطقه ای خاورمیانه در کنار عربستان ذیل چتر حمایتی کاخ سفید حرکت می کرد دست به تغییر بنیادین در رفتار سیاست خارجی خود زد. خروج ایران از جرگه حامیان غرب در خاورمیانه به معنای پایان کار برای سران کاخ سفید محسوب می گشت. ایران با ذخایر مهم و غنی از نفت و گاز و موقعیت ژئو استراتژیک خود در کنار خلیج فارس می توانست بازی سرد را کاملا به نفع شوروی و علیه کاخ سفید رقم بزند. در واقع کاخ سفید ایران را به عنوان کمربند حفاظتی خاورمیانه در مقابل ارتش سرخ می دانست و هرگز مایل نبود که روس ها ایران را به نفع خود مصادره کند.

با این اوضاع و احوال در روز۱۳ آبان۵۸ گروهی از دانشجویان پیرو خط امام تصمیم گرفتند که سفارت آمریکا در تهران را به تسخیر خود در آورند. زمانی که این سفارت تسخیر شد بسیاری از غربی ها و حتی خود روس ها نیز بر این باور بودند که ایران تمایل بیشتری به کمونیسم و شرق پیدا خواهد کرد اما در همان اوایل کار و در اولین بیانیه هایی که از سوی دانشجویان صادر شد بر جنبه استکبار ستیزی این رویداد تاکید ویژه ای شد. در واقع دانشجویان در همان اوایل کار به شرق سیگنال هایی را مخابره کردند که ایران نه تمایل به شرق دارد ونه غرب بلکه در چارچوب های اسلامی و سنتی خود در حال تغییر رفتار سیاسی و بین المللی است.

با اشغال سفارت بسیاری از غربی ها فکر می کردند که این موضوع چند روزی بیشتر ادامه نخواهد داشت و طی دو سه روز آینده دیپلمات های آمریکایی به واشنگتن بازخواهند گشت.حتی تصور اینکه ایران می خواهد این گروگان ها را چندین ماه در بازداشت نگه دارد برای کاخ سفید محال به نظر می رسد. در واقع سران آمریکایی چنان به قدرت خود در منطقه غره بودند که فرض اینکه ایران توانایی بازداشت یک هفتگی دیپلمات های آمریکایی را داشته باشد رانیز محال می پنداشتند.بااین وجود ایران در برابر تمامی فشار های خارجی مقاومت کرد و بیش از یک سال این گروگان ها را در اسارت خود نگاه داشت .بیشتر نظریه پردازان عرصه بین المللی براین باورند که این موضوع چنان به حیثیت بین المللی کاخ سفید لطمه زد و به حدی مایه تحقیر آمریکادر مناسبات بین المللی بود که هنوز هم تبعات آن برای کاخ سفید ادامه دارد.

در واقع ایران با این اقدام خویش که البته کاملا جنبه حقوقی و قانونی داشت نشان داد که می توان در برابر زیاده خواهی های کاخ سفید دوام آورد و پیروز گردید . در واقع این اقدام ایران به کلی هیمنه پوشالی آمریکا را در هم شکست . کاخ سفید که خود را پس از فروپاشی شوروی ابر قدرت جهانی می دانست در برابر یک کشور تازه انقلاب کرده شکست خورد و مجبور گردید تا نسبت به اقداماتش در برابر ایران در قرار داد الجزایر تعهد بدهد.

محمد رضا متانت