من معذرت می‌خواهم!

وقوع خطاهای پزشکی به شکل تشخیص یا درمان نادرست، پیشینه‌ای به قدمت علم پزشکی دارد. نتایج جسمانی این خطاها آشکارند و می‌توان آنها را بررسی کرد، آمار داد و از نظر علمی به بحث گذاشت. …

وقوع خطاهای پزشکی به شکل تشخیص یا درمان نادرست، پیشینه‌ای به قدمت علم پزشکی دارد. نتایج جسمانی این خطاها آشکارند و می‌توان آنها را بررسی کرد، آمار داد و از نظر علمی به بحث گذاشت. گاهی امکان جبران آنها وجود دارد و گاهی متاسفانه به فوت بیمار منجر می‌شوند. ولی آنچه کمتر به چشم می‌آید، هزینه‌های عاطفی تشخیص یا درمان نادرست است که متوجه بیمار یا نزدیکان او می‌شود.

تخمین می‌زنند که حدود ۹۸ هزار مورد فوت در بیمارستان‌های ایالات متحده در نتیجه اشتباهات پزشکان یا کادر درمانی اتفاق افتاده است. به تازگی در مجله معتبر The New England Journal of Medicine تفسیری با عنوان «گناهکار، ترسان و تنها، بررسی خطاهای پزشکی» منتشر شده است، که صدمات عاطفی آن را به طور جدی بررسی کرده است. مقاله حاضر نتیجه کار تحقیقی این پزشکان است.

توجه بشر دوستانه

نویسندگان مقاله «دکتر تام دلباکو» و «دکتر سیگال‌بل» از مدرسه پزشکی هاروارد، می‌گویند: «جامعه پزشکی تمام تلاش خود را برای کاهش خطاهای پزشکی به کار بسته است ولی برای کمک به ترمیم صدمات عاطفی بیماران و خانواده‌هایشان که در نتیجه اشتباهات پزشکی به وجود آمده است، باید به موضوع از جنبه بشردوستانه هم توجه کرد.»

نویسندگان پس از بررسی فیلم‌های مستندی که در آنها بیماران و خانواده‌هایشان از خطاهای پزشکی صحبت می‌کنند، به این نتیجه رسیده‌اند که احساس گناه، عنصر مشترک خانواده‌های این بیماران است. بسیاری از آنان فکر می‌کنند از بیمار خود، خوب مراقبت نکرده و او را تنها گذاشته‌اند.

خانواده بیماری مبتلا به کم‌خونی داسی شکل، چند بار نسبت به استفاده از مورفین برای بیمارشان به کادر پزشکی بیمارستان هشدار داده بودند. پس از اینکه تزریق مورفین به دلیل ضرورت انجام گرفت، بیمار در اثر از دست دادن کلیه‌هایش به کما رفت. خواهر او می‌گوید: «کسی نمی‌تواند ۲۴ ساعت کنار بیمارش باشد. به همین دلیل به کادر پزشکی اعتماد می‌کنید ولی پس از بروز مشکل، با خود می‌گویید ای کاش آنجا مانده بودم!»

در این شرایط، بسیاری مواقع پزشکان خطاکار، بیمار را ساکت می‌کنند و برای جلوگیری از جنجال، درست هنگامی که بیمار به اطرافیانش نیاز دارد، آنان را از هم جدا می‌کنند. حتی اعضای کادر درمانی وقتی در جایگاه همراه بیمار قرار می‌گیرند، به همدردی و تفاهم پزشک احتیاج دارند.

احساس گناه

پرستاری که مادرش به دلیل چند خطای پزشکی پی‌درپی فوت کرده بود، می‌گوید: «پس از وقوع این اشتباهات، انگار پزشکان و پرستاران در مقابل من موضع گرفتند. پرستاران با بی‌ادبی از کنارم می‌گذشتند و پزشکان هیچ توضیحی نمی‌دادند. ای‌کاش زودتر تصمیم گرفته بودم و مادرم را به جای دیگری برده‌بودم. این احساس گناه همیشه همراهم خواهد بود.»

بسیاری از بیماران حتی وقتی به وجود اشتباهات پزشکی شک می‌برند، از ترس تلافی پزشکان یا کادر درمانی ترجیح می‌دهند ساکت بمانند و فکر می‌کنند هر شکایتی، کار را بدتر می‌کند و ممکن است مورد بدرفتاری قرار گیرند.

در ادامه همین بررسی آمده است که بسیاری از خانواده‌های بیماران فقط می‌خواهند بفهمند موضوع چه بوده است و لااقل یک توضیح همدلانه بشنوند. با کمی همدردی و درک متقابل یا اظهار تاسف و معذرت‌خواهی می‌توان از بار غم‌شان کم کرد اما برخی پزشکان اعتقاد دارند با ابراز هر نوع تقصیر و معذرت‌خواهی، در واقع گناه را به گردن می‌گیرند و خود اولین سرنخ برای شکایت پزشکی را به دست بستگان بیمار می‌دهند، بنابراین ترجیح می‌دهند پس از بروز اشتباه در اولین عکس‌العمل، برای جلوگیری از دردسرهای احتمالی آینده، ارتباط را کور کنند و خود را به طور کامل از موضوع جدا نگه دارند.

ارتباط صادقانه

نتیجه این بررسی این است که ارتباطی مستقیم و صادقانه، همواره بهترین مرهم زخم عاطفی است که در نتیجه درمان نادرست بر پیکر بیمار و خانواده‌اش وارد آمده‌است و در بسیاری موارد، این تفاهم از بروز برخوردهای ناخوشایند احتمالی در آینده جلوگیری می‌کند.

عده‌ای از پزشکان هم فکر می‌کنند وقتی بیماری به پزشک مراجعه می‌کند، در واقع سلامت و زندگی‌اش را به دستان او سپرده است و با بیان هر نوع تقصیر و عذرخواهی، پزشک و علم پزشکی از جایگاه خود عدول می‌کنند و در واقع نقش درمانگری مخدوش می‌شود. تجربیات وکلای مدافع که درگیر پرونده‌های پزشکی بوده‌اند، ثابت می‌کند وقتی بیمار یا همراهان او پی به اشتباهات پزشک می‌برند، این رفتار سرد، فقط وضع را بدتر می‌کند.

این وکلا می‌گویند، بسیاری از مواقع ارتباط همدلانه، اظهار تاسف و یا توضیح و همدردی با بیماران و خانواده‌هایشان از ایجاد درگیری یا حتی طرح دعوی حقوقی، جلوگیری و اعتماد متقابل را که در نتیجه اشتباه، آسیب‌دیده بود، ترمیم می‌کند. آخرین آماری که در این بررسی آمده است، حاکی از آن است که ۳ درصد خطاهای پزشکی قابل اثبات نبوده‌اند و در ۳۷ درصد ادعاهای مطرح شده، اصولا خطایی صورت نگرفته بوده‌است.

منبع: نیویورک تایمز، نوامبر

مترجم: مرجان یشایائی