غرب در میانمار چه می خواهد

آمریکا و اروپا با نفوذ در میانمار به دنبال اعمال فشار بر چین بوده و حلقه محاصره را تنگ تر می کنند

میانمار کشوری است در آسیای جنوب‌شرقی. میانمار یا همان برمه سابق از شمال شرقی با چین، از شرق با لائوس، از جنوب شرقی با تایلند، از غرب با بنگلادش و از شمال غربی با هند مرز مشترک دارد و از جنوب غربی با خلیج بنگال و از جنوب به دریای آندامان محدود می‌شود.

این کشور در سال‌های اخیر با مجموعه‌ای از چالش‌های سیاسی همراه بوده؛ به گونه‌ای که یکی از مسائل مطرح در عرصه بین‌الملل را تحولات آن و بویژه چگونگی ساختار سیاسی آن تشکیل می‌دهد. از مهم‌ترین مسائل این کشور، عملکردهای دولت در قبال آنگ سان سوکی، رهبر مخالفان است که فضای سیاسی این کشور را بین‌المللی کرده است. پس از سال‌ها درگیری داخلی سرانجام تحت فشارهای خارجی حبس خانگی آنگ سان سوکی به پایان رسیده و به نوعی وی فعالیت‌های سیاسی خود را آغاز کرده است؛ به گونه‌ای که برخی منابع خبری از تصمیم وی برای حضور در انتخابات خبر می‌دهند.

نکته قابل توجه در قبال تحولات میانمار، رویکرد کشورهای غربی به توسعه مناسبات در این کشور است. کشورهای غربی از جمله آمریکا که زمانی تحریم‌ها و اعمال فشارهای بسیاری علیه این کشور داشته‌اند، اکنون تحرکات دیپلماتیک را در قبال آن آغاز کرده‌اند. با توجه به سابقه رفتاری غرب این سوال مطرح است که ریشه این دگرگونی رفتاری در چیست و چرا غربی‌ها به دنبال رسیدن به جایگاهی در میانمار هستند؟

● ابعاد تحرکات غرب

به‌رغم آن‌که غرب در گذشته توجه دیپلماتیک به میانمار نداشته و صرفا در چارچوب حقوق بشر و دموکراسی ادعایی غرب به مسائل این کشور می‌پرداخت، تحرکات دیپلماتیک مانند سفر ویلیام هیگ، وزیر امور خارجه انگلیس به این کشور برای نخستین بار، حضور گروهی دیپلمات‌ها و سیاستمداران آمریکایی، سفر آلن ژوپه، وزیر خارجه فرانسه در میانمار وسفر هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا و ملاقات با مقامات این کشور، نمودهایی از این تحرکات است. نکته اساسی آن‌که تمام این افراد و گروه‌ها از محورهای دیدارشان با آنگ سان سوکی بوده و به نوعی تلاش کرده‌اند نقش وی به عنوان یک زن و رهبر مخالف دولت میانمار را پررنگ سازند.

● ابعاد داخلی طرح

رویکرد کشورهای غربی به میانمار می‌تواند از ۲ منظر قابل توجه باشد.

سناریوی اول آن است که غرب تلاش دارد جایگاهی جدید برای خود در شرق آسیا کسب کند، لذا به سوی توسعه مناسبات با میانمار روی آورده است‌ بویژه این‌که یکی از شروط آسه‌آن برای همگرایی با غرب پذیرش نقش و جایگاه میانمار از سوی غرب بوده است. در این چارچوب می‌توان گفت ‌ غرب به دلیل مسائل اقتصادی و سیاسی نیازمند شرق بوده‌، لذا با رویکرد به میانمار به دنبال تحقق این مهم در کل منطقه است.

سناریوی دیگر آن است که غرب به دنبال دگرگون‌سازی در ساختار میانمار است و به نوعی با حضور گسترده و حمایت‌های همه‌جانبه از آنگ سان سوکی تلاش دارد طرح سرنگونی دولت میانمار و تشکیل دولت رنگی را اجرایی سازد. به عبارت دیگر، غرب به دنبال نوع جدیدی از انقلاب رنگی در میانمار است. این گزینه زمانی تقویت می‌شود که منابع خبری از طرح جورج سوروس، طراح مالی انقلاب‌های رنگی آسیای مرکزی و قفقاز برای تاسیس دفتر دائمی در میانمار خبر داده‌اند؛ در حالی که وی بارها اعلام کرده است ‌ از آنگ سان سوکی حمایت می‌کند.

● اهداف اصلی

در کنار آنچه در قبال صحنه داخلی میانمار ذکر شد، با توجه به ساختار سیاسی و منطقه‌ای میانمار بویژه همسایگی آن با چین و هند می‌توان گفت که غرب اهداف کلان‌تری را در منطقه پیگیری می‌کند که بی‌ارتباط با چین و هند نیست.

اولا: آمریکایی‌ها سیاست خود را بر اساس اصل نفوذ در شرق آسیا تدوین کرده‌اند که بر اساس دکترین ۲۰۲۵ آنها نیز این طرح مورد تاکید قرار گرفته است. در این چارچوب آمریکا تحرکات نظامی و سیاسی گسترده‌ای را در شرق آسیا آغاز کرده است. طرحی که در کنار متحدان سنتی همچون کره جنوبی و ژاپن، بازیگران جدیدی مانند فیلیپین، اندونزی و حتی ویتنام را در برمی‌گیرد. آمریکایی‌ها در حوزه سیاسی و نظامی این تحرکات را گسترش داده‌اند؛ در حالی که محور آن را محاصره چین تشکیل می‌دهد. نمود این امر را در تحرکات آمریکا برای تحریک کشورهای ساحلی دریای چین جهت موضعگیری علیه پکن می‌توان مشاهده کرد.

حال این سناریو مطرح است که آمریکا و اروپا با دگرگونی در ساختار سیاسی میانمار و نفوذ در این کشور به دنبال اعمال فشار بر چین بوده و به نوعی تلاش می‌کنند حلقه محاصره این کشور را تنگ‌تر کنند. برخی بر این عقیده هستند با مرگ کیم جونگ ایل، رهبر کره شمالی و آمدن «اون» جوان به جای «ایل» کمی از جایگاه متحدان منطقه‌ای چین کاسته شده، لذا غرب با افزایش بازیگری و یارگیری بیشتر به دنبال اعمال فشار بر این کشور و حتی هند است.

ثانیا: نکته قابل توجه دیگر در تحرکات غربی‌ها، الگوسازی برای مناطق مورد هدف است. نمود این امر را در آسیای مرکزی و قفقاز و حوزه بالکان نیز می‌توان مشاهده کرد که با برجسته‌سازی برخی افراد تلاش کردند ‌ انقلاب‌های رنگی را در این مناطق اجرایی سازند. نمود عینی آن، حمایت غرب از خانم یولیا تیموشنکو در اکراین بود که سرانجام به انقلاب نارنجی در این کشور منجر شد. حال این گزینه مطرح است که غرب با برجسته‌سازی نقش آنگ سان سوکی به دنبال تکرار این سناریو در شرق است. البته باز هم محور اصلی، چین است تا به این وسیله جدایی طلبان در تبت و سینگ کیانگ و سایر نقاط چین به جدایی‌طلبی تحت حمایت غرب روی آورده و سناریوی تجزیه چین و حتی سایر کشورهای منطقه اجرایی شود.

ثالثا: نکته اساسی دیگر آن‌که غرب به دنبال نفوذ در آ‌سه‌آن، با محوریت توسعه روابط با آن و در نهایت فروپاشی آن به عنوان رقیبی است که منافع آمریکا و اروپا را تهدید می‌کند. در کنار برقراری روابط جداگانه با هر کدام از این کشورها و سوق دادن آنها به درگیری‌های درونی، رویکرد غرب به میانمار می‌تواند حربه‌ای باشد که ابتدا راه را برای نفوذ غرب در آ‌سه‌آن هموار می‌سازد تا در نهایت سیاست به چالش کشاندن وحدت آ‌سه‌آن را اجرایی سازد. به عبارت دیگر، فروپاشی وحدت منطقه هدف اصلی آمریکا را تشکیل می‌دهد؛ در حالی که در ظاهر از توسعه روابط سخن می‌گویند. غرب نشان داده است که هرگز پذیرنده حضور قدرت‌های جدید نبوده و به هر عنوانی به دنبال سرنگونی آنهاست. این امر در قبال شرق آسیا و آ‌سه‌آن نیز اجرا می‌شود که می‌تواند بخشی از آن در قالب میانمار در دستور کار غرب باشد.

● نتیجه‌گیری

در جمع‌بندی کلی از تحرکات غرب در قبال میانمار می‌توان گفت رویکرد غرب به این کشور با هر عنوان و دلایلی که باشد، در نهایت به سوی اهداف توسعه‌طلبانه غرب در منطقه پیش می‌رود که محور آن را نیز اعمال فشار بر چین و حتی هند تشکیل می‌دهد.

در این میان، غرب همچنان با یک چالش عمده مواجه است و آن مخالفت‌های کشورهای شرقی با دخالت غرب در امور کشورهایشان و نیز تاکید پکن بر عدم پذیرش طرح‌های مغایر با امنیت ملی این کشور است که می‌تواند چالش‌هایی را پیش روی خواست‌های غرب در میانمار و کل منطقه قرار دهند؛ هر چند‌ غرب با عنوان دموکراسی و حقوق بشر تمام تلاش خود را برای نفوذ در میانمار و کل منطقه به کار می‌‌بندد.

قاسم غفوری‌