اصلاح طلبان و برنامه

این روزها و به مناسبت بحث های مرتبط با انتخابات پیش روی مجلس هشتم بحث «برنامه» و اینکه «اصلاح طلبان» باید برای حضور فعال در این انتخابات «برنامه» داشته باشند بسیار مطرح است و در این عرصه برخی رقبای اصلاح طلبان و به ویژه چهره های شاخص محافظه کار، دولت خاتمی و مجلس ششم و به طور کلی جناح اصلاح طلب را به نداشتن «برنامه» برای اداره کشور در دوران مسوولیت متهم می کنند تا از این رهگذر نمدی بر کلاه بی برنامگی خود ببافند و متاسفانه گهگاه مشاهده می شود که برخی دوستان اصلاح طلب کم حوصله ما نیز همین اتهام را تکرار می کنند، و حال آنکه از قضای روزگار اصلاح طلبان از همان ابتدای حضور خاتمی در انتخابات ریاست جمهوری هفتم نگاه «برنامه»یی به اداره کشور داشتند و بر این پایه به ارائه شش برنامه مکتوب طی دوران مسوولیت خود در دولت و مجلس پرداختند اما اینکه محتوای این «برنامه» ها چه بود و امکان اجرایی یافت و آیا ساخت قدرت در ایران اجازه اجرایی شدن «برنامه» جناح پیروز در انتخابات را می دهد و آیا... سوالاتی است که فرصت دیگری را می طلبد.

حال شرح برنامه های اصلاح طلبان؛

۱) آقای خاتمی به عنوان نامزد اصلاح طلبان در انتخابات ریاست جمهوری هفتم یک «برنامه» مکتوب دوازده ماده یی را ارائه داد و برای اولین بار صحنه رقابت انتخاباتی ریاست جمهوری در ایران پس از انقلاب را به یک صحنه رقابت «برنامه» یی تبدیل کرد، به گونه یی که رقیب اصلی ایشان آقای ناطق نوری نیز مبادرت به ارائه «برنامه» کرد و یکی از ویژگی های متمایز و برجسته این انتخابات همین رخداد بود که موجبات حضور فعال و پرشور مردم را در انتخابات رقم زد و حماسه دوم خرداد ۷۶ را آفرید.

۲) پس از انتخاب آقای خاتمی و تشکیل دولت هفتم یکی از اولین اقدامات این دولت تهیه یک «برنامه» عملیاتی برای اجرایی کردن «برنامه» انتخاباتی آقای خاتمی بود. بر این پایه دو گزارش مقدماتی توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی تهیه شد. در ابتدای سال ۷۷ آقای خاتمی با دعوت از بیش از ۳۰ نفر از اقتصاددانان و صاحب نظران که دربرگیرنده چهره های شاخص و معروف همه جناح های فکری و سیاسی موجود در کشور بود، این دو گزارش را به معرض بحث و تبادل نظر گذاشت و پس از طی چندین جلسه جمع بندی مباحث به صورت «برنامه» یی ذیل عنوان «طرح ساماندهی اقتصادی کشور» تدوین شد و در شهریور ماه ۷۷ توسط سازمان برنامه و بودجه انتشار یافت و به این وسیله دولت خاتمی «برنامه» خود را برای اداره کشور اعلام کرد.

۳) در پی این اقدام و روشن شدن جهت گیری های سیاستی و اجرایی دولت خاتمی، تدوین «برنامه سوم توسعه» در سازمان برنامه و بودجه و دولت پیگیری و نهایی شد و در سال ۷۸ لایحه «برنامه سوم توسعه» از سوی دولت اصلاح طلب به مجلس پنجم با اکثریت محافظه کار تقدیم شد و این لایحه با تغییرات اندکی در این مجلس به تصویب رسید، به گونه یی که می توان گفت «قانون برنامه سوم توسعه» به نوعی بازتاب اجماع فکری و سیاستی دو جناح اصلی و فعال در عرصه سیاسی برای اداره کشور بود و به جرات می توان گفت این قانون «برنامه» که با استفاده از تجربیات داخلی و جهانی تهیه و تدوین شده بود، یکی از بهترین «برنامه»های توسعه کشور بوده است. نتایج حاصله از اجرای این قانون طی سال های ۷۹ الی ۸۳ نیز شاهدی محکم بر این مدعاست.

۴) جبهه مشارکت که در انتخابات مجلس ششم حضور فعال یافت و اکثر نامزدهایش مورد اعتماد مردم قرار گرفت برای حضور در این عرصه یک «برنامه» مکتوب با سرفصل های مشخص ارائه داد و مواردی را که باید در قوه مقننه پیگیری و تبدیل به قانون می کرد به صورت ریز و موضوعی عرضه داشت.خوشبختانه و به رغم همه مسائل و مشکلاتی که در مواجهه با مجلس ششم پیش آمد طبق گزارش عملکرد تهیه شده نزدیک به ۹۰ درصد این «برنامه» در مجلس ششم عملیاتی و محقق شد و در واقع اصلاح طلبان در مجلس به وعده های انتخاباتی و «برنامه» خود در حد بالایی عمل کردند.

۵) آقای خاتمی به عنوان نامزد اصلاح طلبان در انتخابات ریاست جمهوری هشتم بار دیگر «برنامه»یی را به عنوان «گام دوم» ارائه داد. در این «برنامه» ضمن ارائه گزارش عملکرد دوره اول دولت خاتمی به محورهای سیاستی که ایشان در صورت انتخاب مجدد در دولت پیگیری خواهند کرد، پرداخته شده بود.

۶) تهیه و تدوین اسناد «چشم انداز توسعه بیست ساله» و «سیاست های کلی نظام» و «برنامه چهارم توسعه» آخرین کار «برنامه »یی اصلاح طلبان در دولت خاتمی و مجلس ششم بود که باید آن را حاصل همه تجربیات نظری و عملی آنان در سال های پس از انقلاب و در دوران اصلاحات برشمرد.خلاصه آنکه «برنامه چهارم توسعه» مصوب مجلس ششم را در واقع باید «برنامه » اصلاح طلبان برای اداره کشور دانست و به نظر این نویسنده به رغم تغییراتی که مجلس هفتم در این «برنامه» به عمل آورد و برخی مواد کلیدی آن را حذف کرد اما همچنان بهترین و راهگشا ترین «برنامه» برای اداره کشور در شرایط کنونی است و آنچه تاسف بار است اینکه مجلس هفتم و دولت نهم با عدول از اجرای همه جانبه این «برنامه »، به رغم برخورداری کشور از درآمد بالا و افسانه یی نفت از سال ۸۴ به این طرف، موجبات خروج چرخ اقتصاد کشور را از مسیر طی شده در دوران اصلاحات و «برنامه سوم توسعه» به وجود آوردند که ارزیابی و داوری در مورد نتایج و پیامدهای حاصله زمان می طلبد.حال وضعیت «اصلاح طلبان» با چنین توش و انبانی از «برنامه» را مقایسه کنید با وضعیت جناح حاکم که به دلیل یکپارچگی فکری و سیاسی هیچ گونه مانع و رادعی برای اجرای «برنامه» ندارند اما مشکل اصلی شان نداشتن هرگونه «برنامه »یی است. آقای احمدی نژاد تنها نامزدی بود که در انتخابات نهم ریاست جمهوری «برنامه» مکتوب نداد و تا امروز که نزدیک به دو سال از عمر دولت نهم می گذرد نیز هیچ «برنامه » مدون و مکتوبی برای اداره کشور ارائه نداده است و در رابطه با اجرای «قانون برنامه چهارم توسعه» و اسناد بالادستی آن از جمله «برنامه چشم انداز توسعه بیست ساله» نیز نظر و دیدگاه خود را به صورت شفاف و روشن بیان نداشته است و متاسفانه هزینه سنگین این بی برنامگی بر همه ملت و کشور بار می شود. «اصلاح طلبان و برنامه» همزادند چرا که انجام هرگونه اصلاحی مستلزم داشتن «هدف» و «برنامه» است و به نظرم نقدی که بر «اصلاح طلبان» وارد است این نیست که «برنامه» نداشتند بلکه این بود که به دلیل ساخت قدرت و شرایط و موانع نتوانستند «برنامه »های خود را اجرا کنند و به نتیجه رسانند که تحلیل این موضوع مقال دیگری را می طلبد. «برنامه چهارم توسعه» مصوب مجلس ششم «برنامه اصلاح طلبان» برای اداره کشور است و در مورد «برنامه» برای مجلس هشتم نیز باید بسترسازی های حقوقی و نهادی اجرای این «برنامه» مورد توجه و تاکید اصلاح طلبان قرار گیرد و امیدوارم برخی دوستان اصلاح طلب به جای ایراد و انتقاد از سرمایه هایی که به دست خود آفریده اند، غفلت نکرده و بیش ترین بهره برداری را کنند.

علی مزروعی