نگاه سطحی به مشکلا ت عمیق آموزش و پرورش

در حالی که بیش از سه سال از عمر دولت نهم گذشته, وزارت آموزش و پرورش هنوز نتوانسته در نیروی انسانی و کلیات برنامه های خود ثباتی پیدا کند

در حالی که بیش از سه سال از عمر دولت نهم گذشته، وزارت آموزش و پرورش هنوز نتوانسته در نیروی انسانی و کلیات برنامه‌های خود ثباتی پیدا کند.با وجودی که تغییر وزیر در کابینه نهم امری طبیعی است، ولی این راهکار نیز مشکل آموزش و پرورش را حل نکرده است؛ پرونده وزیری که به سختی رأی اعتماد خود را از مجلس قبلی گرفت، روی میز نمایندگان این مجلس نیز باز است و هر از چند گاه مسأله‌ای همچون استخدام نیروهای حق‌التحریر، مطالبات معلمان یا بخشنامه نیروی انسانی آموزش و پرورش، توفیقی اجباری را نصیب وزیر آموزش و پرورش می‌کند تا از مجلس دور نماند.

با این حال، به نظر می‌رسد که نمایندگان مجلس نیز شناخت کاملی از توانایی‌های آموزش و پرورش ندارند چرا که پس از طرح استیضاح اخیر وزیر، دو هفته به این وزارتخانه مهلت داده‌اند تا مشکلا‌ت خود را حل کند؛ مهلت برای وزارتخانه‌ای که پس از چند سال هنوز نمی‌داند برنامه درسی ملی که در حال تدوین آن است باید چه رویکرد ایدئولوژیکی داشته باشد، سال تحصیلی تمام می‌شود و سرانه دانش‌آموزان را نمی‌پردازد، معوقه‌های فرهنگیان مشمول مرور زمانی به‌اندازه چند سال می‌شود و... ‌

این مشکلا‌ت در حالی گریبان وزارت آموزش و پرورش را گرفته که هنگام تصدی وزارت علیرضا علی‌احمدی انتظار می‌رفت با وجود نزدیکی او به رئیس‌جمهور، امکان تحقق بودجه‌های مورد نیاز این وزارتخانه راحت‌تر فراهم شود. ‌

اکنون این وزارتخانه با کسری بودجه ۶ هزار میلیارد تومانی مواجه است و زکریا یازرلو، معاون حقوقی امور مجلس و استان‌های وزارت آموزش و پرورش از آغاز رایزنی‌های‌دولت و مجلس برای تأمین این کسری بودجه خبر داد و همچون سایر مواردی که از سوی مسوولا‌ن این وزارتخانه مطرح می‌شود، وعده داد که تحقق بودجه به‌زودی به سرانجام می‌رسد. همه صحبت‌های مسوولا‌ن آموزش و پرورش حاوی انتقاد از نداشته‌ها و دشواری تغییر شرایط است. مروری بر مصاحبه‌های مسوولا‌ن آموزش و پرورش از خلا‌ء سیاست فرهنگی، کسری بودجه، تأثیرات نامناسب کنکور بر نظام آموزش و پرورش، عدم امکان استخدام پذیرفته‌شدگان آزمون استخدامی و... نشان دارد. بهرام محمدیان، معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی چند روز قبل در مورد برنامه درسی ملی دوباره به همان چالش تاریخی که شمار تکرار آن را از سوی مسوولا‌ن این وزارتخانه نمی‌توان نگه داشت، اشاره کرد و گفت: <آموزش و پرورش ما مبتنی بر یک فلسفه کلی و نظریه اسلا‌می تعلیم و تربیت نیست، مبانی اعتقادی دانش‌آموزان ایرانی باید محکم باشد.> این در حالی است که هماهنگی آموزش و پرورش با فلسفه اسلا‌می بهانه‌ای بود که یک سال پیش هنگام توجیه آماده نشدن سند ملی آموزش و پرورش عنوان می‌شد. با این وجود معلوم نیست چرا با وجود تأکید بر این موضوع، تا امروز حتی گامی در راستای رسیدن به این هدف برداشته نشده و مسوولا‌ن مجبورند هنگام طرح آن، حرف‌های قبلی خود را تکرار کنند. این وزارتخانه هنوز نتوانسته از هزارتوی مشکلا‌ت مالی خود بیرون بیاید تا بتواند برای خود برنامه‌ریزی کند. علا‌وه بر این، انرژی خود را صرف پیشبرد برنامه‌های موازی کرده است که گاه تمیز دادن این برنامه‌ها از یکدیگر مشکل است، چنانکه معاون پژوهشی وزیر آموزش و پرورش بر اشتباه نگرفتن برنامه درسی ملی با سند ملی تأکید می‌کند اما معلوم نیست اگر قرار است سند ملی برای آموزش و پرورش تدوین شود که خط مشی کلی این وزارتخانه را مشخص کند، ایجاد این همه نهاد موازی در بخشی همچون تدوین کتب درسی چه دلیلی دارد؟

● پرده‌برداری وزیر آموزش و پرورش از برنامه ۱۷ ساله خود

وزیر آموزش و پرورش در مصاحبه مطبوعاتی اخیر خود خبری را اعلا‌م کرد که معلوم نیست چرا تاکنون اشاره‌ای به آن نکرده بود. او گفت: <در ابتدای تصدی پست وزارت، ۳ برنامه ۲ ساله، ۷ ساله و ۱۷ ساله طراحی کردم و بر همین مبنا تلا‌ش می‌کنیم، ضمن اینکه مرکز مطالعات راهبردی آموزش و پرورش را نیز راه‌اندازی کردیم اما باید یک منبع درآمدی پایدار را برای آموزش و پرورش تدارک ببینیم تا بتوانیم فعالیت‌هایمان را بر این اساس پیگیری کنیم.> وزیر آموزش و پرورش در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره استیضاحش رویکرد نگاه به گذشته را پیش گرفت تا به جای ارائه پاسخ، سوال دیگری را مطرح سازد. او گفت: <از زمان نخست‌وزیری میرحسین موسوی تاکنون تمام وزرای آموزش و پرورش پایین‌ترین آرا را در بین وزرا از نمایندگان مجلس دریافت کرده و همیشه استیضاح شده‌اند و این ربطی به خط فکری و دولت‌ها ندارد. سوالی که من دارم این است که چرا وزرای آموزش و پرورش در ۲۵ سال گذشته باید چنین سرنوشتی داشته باشند؟>

او هنگامی که در مقابل پرسش‌های متعدد خبرنگاران درباره کسری بودجه این وزارتخانه قرار گرفت، از کوره در رفت و گفت: <مگر من موجب کسری بودجه در آموزش و پرورش هستم؟> آقای وزیر درست می‌گوید؛ بخشی از مسائل آموزش و پرورش به مشکلا‌ت ساختاری بازمی‌گردد که متعلق به امروز و دیروز نیست، اما این وزارتخانه در این مدت باید حداقل چارچوب نیازها و برنامه‌هایش را مشخص می‌کرد. شرایطی که بر آموزش و پرورش حاکم است، پاسخ وزیر این وزارتخانه را نیز که تحقیق درباره دلیل استیضاح همه وزرا را در ۲۵ سال گذشته خواستار شده بود، می‌دهد؛ وقتی این وزارتخانه گامی به پیش نرفته است، نباید انتظار تغییری در واکنش‌های صورت‌گرفته به عملکردش را داشته باشد.

نمایندگان مجلس نیز باید در چشم‌اندازی گسترده‌تر، به عواقب استیضاح وزیر این وزارتخانه فکر کنند، آیا گزینه دیگری برای تصدی وزارت آموزش و پرورش دارند؟ آیا دولت نهم وقت کافی دارد تا برای برنامه‌ریزی در اختیار وزیری دیگر قرار دهد؟ و مهم‌تر از همه اینکه تکلیف مشکلا‌ت زیرساختی وزارت آموزش و پرورش چیست؟