ایکس ـ ۱۶ بل

در تاریخ صنعت هوافضا، مواردی دیده می‌شود که موفق شدن یک پروژه منجر به لغو پروژه‌های مشابه دیگری شده که برای همان ماموریت تعریف شده بودند. هواپیمای ایکس ـ۱۶ نیز یکی از قربانیان …

در تاریخ صنعت هوافضا، مواردی دیده می‌شود که موفق شدن یک پروژه منجر به لغو پروژه‌های مشابه دیگری شده که برای همان ماموریت تعریف شده بودند. هواپیمای ایکس ـ۱۶ نیز یکی از قربانیان هوافضاست که به همین دلیل در نیمه کار لغو شد و هرگز فرصت عرض اندام پیدا نکرد. تاریخچه این پروژه به دهه ۵۰ میلادی بازمی‌گردد.

در آن زمان نیروی هوایی آمریکا نیازمند هواپیمایی بود که بتواند در ارتفاع بسیار بالا (بیش از ۷۰ هزار پا) و شعاع عملیاتی بیش از ۵۰۰۰ کیلومتر را پوشش دهد. پرواز در چنین ارتفاعی امکان مخفی ماندن از دید رادارهای دشمن و انجام عملیات شناسایی را برای هواپیما ایجاد می‌کرد. دو شرکت بل و لاکهید مارتین، هریک به صورت جداگانه طرح‌هایی را برای انجام این ماموریت آماده کردند، اما در نهایت طرح لاکهید مارتین که منجر به ساخت هواپیمای یو ـ۲ شد، توانست نظر افسران نیروی هوایی آمریکا را جلب کند و به این ترتیب اولین نمونه از ایکس ـ۱۶ بل که تا آن زمان ۸۰ درصد پیشرفت کرده بود، در نیمه راه متوقف ماند.

اگرچه ایکس ـ۱۶ هرگز به تولید محصول نرسید، اما این پروژه دربردارنده نوآوری‌هایی بود که در زمان خود بسیار پیشرفته و بدیع بودند. یکی از این موارد، بال‌های کشیده ایکس ـ۱۶ بود. در بیشتر هواپیماهای نظامی، نسبت دهانه بال به عرض متوسط آن چیزی حدود ۴ تا ۷ برابر است، اما این نسبت در ایکس ـ۱۶ به ۱۲ می‌رسید. افزایش این نسبت که به عنوان ضریب منظری بال معرفی می‌گردد، منجر به افزایش کارایی آیرودینامیکی بال‌ها و در نتیجه افزایش مقاومت پروازی با مصرف مقدار معینی سوخت خواهد شد.

از دیگر نوآوری‌های به کار گرفته شده در ایکس ـ۱۶ می‌توان به بال انعطاف‌پذیر آن اشاره کرد که در زمان خود طرحی بسیار نامتعارف به شمار می‌آمد. انعطاف زیاد این بال‌ها ناشی از ضریب منظری بالای بال و کاهش وزن سازه بود. موتوری هم که برای این هواپیما طراحی شد، توانایی تولید نیروی پیشران در ارتفاعات بالا را (جایی که فشار هوا و در پی آن مقدار اکسیژن بشدت کاهش می‌یافت) داشت. این موتور بعدها در تولید هواپیمای یو ـ۲ که رقیب اصلی ایکس ـ۱۶ بود، به کار گرفته شد.

امیر توکلی کاشی