زلزله و تاثیر آن بر رفتار رانندگان

آموزش همگانی و اطلاع رسانی می تواند در تعدیل رفتارهای افراد بعد از بروز زلزله کمک کند

چهار عامل در نحوه رفتار رانندگان اهمیت زیادی دارد که عبارتند از: شدت زلزله (میزان آسیب‌ها)، زمان وقوع زلزله، سطح فرهنگ و پایبندی به مقررات و میزان اعمال مقررات.

زلزله هر قدر شدیدتر باشد میزان آسیب‌ها بیشتر و گسترده‌تر می‌شود و در نتیجه وضعیت بحرانی‌تری در پیش خواهد بود، هراس بیشتری در رانندگان ایجاد شده و رفتار غیرمنطقی بیشتری را شاهد خواهیم بود. انسداد مسیرها گسترده‌تر و رانندگان تعجیل بیشتری برای اطلاع از وضعیت خانواده و کمک‌رسانی به آنها دارند.

زمان وقوع زلزله نیز در رفتار رانندگان دارای اهمیت است. بروز زلزله در شب نسبت به روز دیرتر احساس می‌شود اما در شدت‌های بالا، وقوع زلزله در شب هنگام، هراس بیشتری را ایجاد خواهد کرد.در طول شب اعمال مقررات(شرایط مشابه از نظر حجم ترافیکی) سخت‌تر خواهد بود و بی‌نظمی بیشتری مشاهده می‌شود.

مهم‌ترین عامل در بغرنج شدن قضیه و اهمیت یافتن مساله، وقوع زلزله در ساعاتی است که شبکه در زمان اوج بهره‌برداری است. این زمان اوج معمولا در ساعات اولیه صبح (برای مثال ۷ تا ۹ صبح) و در عصرها هنگام برگشت از کارها (برای مثال ساعت ۵ تا ۷ بعد از ظهر) است.

به هر حال در ساعات اوج، مسیرهای شهری با حداکثر ظرفیت خود در سطوح سرویس E (حجم ترافیک بالا) کار می‌کنند. این سطح سرویس ناپایدار بوده و به سرعت با بروز موانع کوچک در مسیر، تبدیل به سطح سرویس F می‌شود. زلزله در ساعت اوج می‌تواند اکثر مسیرهایی که با ظرفیت نزدیک با ظرفیت خود حرکت می‌کنند را دچار مشکلات زیادی کند.در جوامعی که تمایل زیادی به گریز از قوانین و مقررات وجود داشته و رانندگان خود را ملزم به رعایت حقوق دیگران نمی‌دانند، مشکلات ایجاد ‌شده توسط وسایل نقلیه‌ای که هنگام بروز زلزله در سطح شبکه قراردارند، بسیار خواهد بود. کشورهای جهان سوم دارای ضعف‌های عمده‌ای در این زمینه هستند. در آنها با وجود یک راهبندان کوچک در وضعیت‌های عادی، افراد سعی می‌کنند به هر صورت خود را از راهبندان خارج کنند که راحت‌ترین صورت آن استفاده از مسیر مقابل است. این مساله بخصوص با افزایش زمان تاخیر وارده بر افراد شدت یافته و میزان پایبندی به مقررات کاهش می‌یابد.

مطمئنا در هنگام زلزله و با وقوع راهبندان‌های گسترده بویژه در ساعات اوج، امکان استفاده از سطح شبکه برای وسایل امدادی کاهش خواهد یافت.

برای حل این مشکلات و مواجهه با آنها می‌توان این کارها‌ ‌را انجام داد.

● آموزش و اطلاع‌رسانی

آموزش همگانی و اطلاع‌رسانی می‌تواند در تعدیل رفتارهای افراد بعد از بروز زلزله ‌ کمک کند و در تصمیم‌گیری صحیح آنها نقش موثری داشته باشند. آموزش‌ها باید گسترده بوده و جدای از نیروهای امدادی و انتظامی برای افراد عادی با سطوح مختلف تحصیلی نیز اجرا شود.

● تخلیه و بازگشایی مسیر

ساعات اولیه بعد از زلزله می‌تواند نقش مهمی را در زندگی افراد حادثه‌دیده داشته باشد و در این راستا نیاز به تخلیه سطح راه‌ها از وسایل نقلیه عبوری است.

برای تخلیه این وسایل نقلیه مشکلاتی مانند خروجی‌های محدود در طول آزادراه‌ها، بسته شدن یک مسیر در اثر تخریب پل و عدم‌امکان عبور از تقاطع و بسته شدن مسیرهای کنارگذر، بسته بودن بعضی دسترسی‌ها به آزادراه‌ها و شریانی‌ها، وجود وسایل نقلیه متراکم در پشت سر موانع، عدم امکان عبور از صف ترافیکی و رسیدن به موانع و رفع آنها وجود دارد.

● مقاوم‌سازی ساختمان‌های محل استقرار

از آنجایی که حضور این نیروها و ارائه خدمات در لحظات اولیه بحران زلزله اهمیت خاصی دارد باید ساختمان‌های محل استقرار نیروهای انتظامی ـ امنیتی و امدادی به ویژه بیمارستان‌ها و مراکز درمانی با مقاومت بالایی طراحی شوند تا در صورت بروز زلزله بتوانند پایدار بوده و خدمات خود را ارائه دهند.

● داشتن طرح و برنامه و پیش‌بینی‌‌های لازم برای مدیریت بحران

برای مقابله با زلزله بخصوص در کلانشهرهایی که در معرض زلزله‌هایی با شدت بالا هستند، موارد مهمی را باید درنظر گرفت. در رابطه با نیروهای پلیس راهنمایی‌ و رانندگی و امدادی می‌توان به مواردی چون پیش‌بینی‌ نحوه فراخوانی ، نحوه سازماندهی مجدد، نحوه جایگزینی افراد آسیب‌ دیده یا دور از دسترس محل‌ها و موقعیت‌هایی که باید تحت‌پوشش قرار گیرند، اشاره کرد. در زلزله کوبه ژاپن، زلزله در ساعات اولیه صبح اتفاق افتاد. بعد از مدت کوتاهی وزارتخانه‌های مربوطه در جریان قرار گرفتند و بالگرد برای برآورد آسیب‌ها و زیان‌ها بر فراز شهر به پرواز درآمد.

‌ علیرضا اسماعیلی

استادیار دانشگاه علوم انتظامی