سبک زندگی عاشورایی

یکی از مسائل مهم امروز جامعه ما, وجود سبک های مختلف زندگی است که جامعه را دچار مشکل کرده است از این رو, ضرورت ایجاد و معرفی یک سبک زندگی مناسب به جامعه و همه جوامع انسانی حائزاهمیت بسیار است

یکی از مسائل مهم امروز جامعه ما، وجود سبک‌های مختلف زندگی است که جامعه را دچار مشکل کرده است. از این رو، ضرورت ایجاد و معرفی یک سبک زندگی مناسب به جامعه و همه جوامع انسانی حائزاهمیت بسیار است.

رجوع به زندگی امام حسین(ع) بیانگر این مساله است که همه موارد جهت ارائه گونه‌ای از سبک زندگی برای انسان‌ها وجود دارد که این سبک بتواند در همه زمان‌ها و مکان‌ها عملیاتی باشد و همواره به عنوان الگویی مناسب مطرح شود. از این رو، به نظر می‌رسد معنای واقعی حدیث «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» همین الگو و سبک زندگی امام حسین(ع) برای جوامع انسانی است. با توجه به این مساله باید گفت همه زیارت‌ها و عزاداری‌ها برای امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) باید با هدف رسیدن به این سبک زندگی صورت گیرد و همه آن اعمال را باید به عنوان مقدمه‌ای برای رسیدن به این هدف مهم در نظر گرفت.

ذکر این نکته ضروری است که اگر به حادثه عاشورا تنها به عنوان رخدادی تاریخی نگریسته شود، سبک زندگی خاصی از آن استخراج نخواهد شد، اما به تعبیر برخی بزرگان ازجمله رهبر معظم انقلاب، عاشورا و کربلا یک حادثه نیست و یک فرهنگ است و این فرهنگ قابلیت ارائه سبک زندگی خاصی را برای بشریت دارد و همه جوامع این گونه از سبک زندگی را که مبتنی بر معرفت و آموزه‌های فطری است، می‌پسندند.

برای بیان این سبک زندگی می‌توان به سه سطح فردی، اجتماعی و سیاسی اشاره کرد و شاخص‌های عاشورایی این سطوح را بیان داشت. در عرصه فردی، با مشاهده رفتار‌های امام حسین(ع) در طول دوران زندگی مشخص می‌شود که ایشان گونه‌ای از رفتار بر مبنای دین، جوانمردی و اخلاص را ارائه می‌کردند. ازجمله شاخص‌های دیگر رفتار ایشان، عبادت‌محوری بود. همچنین در ظهر عاشورا، ایشان از نماز غافل نشدند. اتخاذ این نگاه خدامحورانه را می‌توان عامل اصلی پیروزی امام حسین(ع) در طول تاریخ دانست. شاخص دیگر زندگی امام حسین(ع) که در رخداد عاشورا تبلور دارد، سبک زندگی محبت‌محورانه نسبت به اطرافیان و نزدیکان خود است که نمونه‌های آن در حادثه عاشورا بسیار زیاد است و می‌توان به مواردی مانند احترام به بزرگ‌تر و پیشی نگرفتن اصحاب و اهل بیت از امام(ع) اشاره کرد. از جمله دیگر شاخص‌های زندگی امام حسین(ع) می‌توان به عنصر شجاعت اشاره کرد. باید توجه داشت که ائمه معصومین(ع) انسان‌هایی نبودند که در زندگی مادی غرق باشند و از فضایل اخلاقی مانند شجاعت بی‌بهره باشند. عنصر حیا و حجاب هم در فرهنگ و سبک زندگی عاشورایی بسیار برجسته و محوری است که باید مورد توجه جامعه امروز ما قرار گیرد.

در بیان سبک زندگی عاشورایی در سطح اجتماعی هم می‌توان به مواردی مانند عقلانیت اشاره کرد. بر این اساس، ائمه معصومین(ع) به رغم برخورداری از ملکه عصمت و بهره‌مندی از فیوضات الهی به امر عقلانیت بی‌توجه نبودند. امام حسین(ع) هیچ گاه تصمیمات خود را بدون مقدمه و پشتیبانی اتخاذ نمی‌کردند و پذیرش دعوت کوفیان با لحاظ این مساله بوده است. شاخص دیگر در زندگی اجتماعی امام حسین(ع)، وفاداری به پیمان بود و به همین دلیل، ایشان تا زمان حیات معاویه به دلیل پیمان امام حسن(ع) با او، هیچ‌گاه وارد نبرد و مبارزه با معاویه نشدند و همواره این پیمان را پاس داشتند. ولایتمداری را نیز باید به عنوان شاخص دیگر زندگی اجتماعی امام‌حسین(ع) درنظر گرفت و در این رابطه، تاریخ موردی را در عدم تمکین ایشان از ولی زمان خود یعنی امام علی(ع) و امام حسن(ع) به یاد ندارد. همین نگاه مهم در رفتار اهل‌بیت و یاران ایشان هم قابل توجه است. در بحث اجتماع، کوشش اصلی امام حسین(ع) هدایت مردم بود تا در مسیر زندگی مطلوب قرار گیرند و نطق‌ها و سخنان ایشان در مکه، عرفات، مسیر حرکت و در کربلا در این راستا صورت می‌گرفت. ایشان احیای دین و امر به معروف و نهی از منکر را اصلی‌ترین هدف قیام خود می‌دانست تا مردم بر مبنای دین و اهداف الهی زندگی کنند و از معیارهای مادی و غیرالهی فاصله گیرند.

در بیان سبک زندگی عاشورایی در سطح سیاسی و حکومتی هم می‌توان به مواردی مانند عقلانیت، آرمانگرایی، مردمداری و لزوم حاکمیت حکومت دینی اشاره کرد. امام حسین(ع) در برخورد با معاویه و یزید همواره به فضای عمومی و مصالح جامعه اسلامی و پیدایش انحرافات در دین توجه داشتند و با بینشی همه‌جانبه‌گرایانه به دنبال تغییر وضع بودند. ایشان همواره کوشش داشتند با توجه به مردم حرکت خود را انجام دهند و با همراهی آنها کار خود را پیش ببرند و به همین دلیل همواره توده‌های جامعه را مورد خطاب اصلی خود قرار می‌دادند. از دیدگاه امام حسین(ع) عقلانیت منهای آرمانگرایی امر مطلوبی نبود و انسان باایمان باید با لحاظ ارزش‌های دینی، همواره دین و آرمان‌های دینی را بر خود برتر بداند و کوشش در راستای حاکم نمودن آنها نماید، به همین دلیل از منظر امام حسین(ع) مشروعیت حکومت‌ها به بیعت مردم نبود و باید حکومت دینی بر پایه ارزش‌ها و تعالیم دینی شکل گیرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی

عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی