سینمای جوان اندیش پیر نمیشود

سینما كه پدید آمد, هنرها درهم ادغام گردید و زمان كه پیش از آن محصور هنر عكاسی بود, به شیوه ای زنده تر به بند هنر هفتم گرفتار شد این هنر ذات غربی خود را تا حدودی حفظ كرد و آن را با خود به هر دیاری كه وارد شد, بُرد به دلیل تكنیك به ظاهر پیچیده ای كه آن زمان ـ در مقایسه با سایر هنرها ـ داشت, توجه به محتوا كم شد و همین ضعف تفكر باعث جایگزینی فرهنگ در هنر هفتم و نمایش آن بر پردهٔ نقره ای گشت

سینما كه پدید آمد، هنرها درهم ادغام گردید و زمان كه پیش از آن محصور هنر عكاسی بود، به شیوه‌ای زنده‌تر به بند هنر هفتم گرفتار شد. این هنر ذات غربی خود را تا حدودی حفظ كرد و آن را با خود به هر دیاری كه وارد شد، بُرد. به دلیل تكنیك به ظاهر پیچیده‌ای كه آن زمان ـ در مقایسه با سایر هنرها ـ داشت، توجه به محتوا كم شد و همین ضعف تفكر باعث جایگزینی فرهنگ در هنر هفتم و نمایش آن بر پردهٔ نقره‌ای گشت. در برهه‌ای از زمان، نسلهای جوان و نواندیش به مقابله با سینمای ساده لوح‌اندیش و تجارت‌زده پرداختند و انقلابهایی نظیر موج نو در فرانسه یا سینمای زیرزمینی در آمریكا پدید آمد كه متأسفانه پس از مدتی خود به بیراهه كشیده شد. فیلم كوتاه كه سینما در حقیقت با آن متولد شد، رفته رفته ارزش خود را در دنیا از دست داد و فیلم سینمایی بلند جای آن را گرفت. در سالهای پایانی قرن بیستم اما؛ فیلم كوتاه دوباره جانی تازه گرفت كه دلایل زیادی ازجمله توجه به كیفیت تیزرهای تبلیغاتی، تغییر در شیوه پخش، دگرگونی در روشهای تبلیغی ـ رسانه‌ای و تنگی وقت تماشاگر داشت. آن‌گاه بود كه سینمای جوان پا گرفت و اكنون فیلمهای كوتاه زیادی در قالبهای گوناگون، بویژه انیمیشن، تولید و مورد استفاده بازارهای جهانی قرار میگیرند.

سینمای جوان ایران

در كشور ما نیز، سینمای جوان میكوشد تا امروزی باشد و فرزند زمان خویشتن. متأسفانه عمده منابع تدریس و حتی تحقیق در زمینهٔ سینما غربی‌اند و ریشه در فرهنگهای آمریكایی، انگلیس، ایتالیایی و نظایر آن را دارند. بنابراین ذهن جوان سینماگران ما ناخودآگاه گرایش به ساخت فیلمهایی با مضامین متعارف فرهنگ غیر پیدا میكند كه خود متأثر از فرهنگ اجتماعی آنهاست. مشكل دیگری كه در این زمینه وجود دارد فقدان ارزش مالی فیلم كوتاه در كشور است كه دلایل زیادی ازجمله نبود محلی مشخص برای ارائه، عدم خرید فیلمها توسط رسانه‌های دیداری ـ شنیداری دارد كه فرهنگ اشتباه مردم در قبال این پدیده را نشان میدهد و انجام آن به ضعف فرهنگسازی توسط مراكز و رسانه‌های مربوطه بازمیگردد.

ذات غربی و ایده‌های ایرانی

به هرحال آن‌چه كه مشهود است سینمای جوان ایران نه‌تنها از دنیا چیزی كم ندارد، با نمایش ایده‌های زیبایی كه میتوانند نماینده‌ای از فرهنگ اصیل ایرانی ـ اسلامی باشند، قادر به ارائه یك سینمای ناب خواهد بود. به شرط آن‌كه ذات غربی سینما به تكنیك آن ختم شود و ایده‌های زیبای جوان ایرانی آذین‌بخش آن گردد. طبق آخرین آمار، در فرانسه هر سه روز دو جشنواره سینمایی برگزار میشود كه با یك حساب سرانگشتی در سال حدود ۲۴۳ جشنواره باید باشد. درضمن این كشور تنها دیاری است كه به فیلم كوتاه یارانه پرداخت میكند. در كشور ما نیز، مراكزی نظیر انجمن سینمای جوانان، مركز گسترش سینمای مستند و تجربی، كانون سینماگران جوان و... وجود دارند كه جدا از بحث دولتی یا خصوصی بودن، در آنها فیلم كوتاه تولید میشود و این مسئله است كه اهمیت دارد. متأسفانه در اكثر این فیلمها سیاهیهائی از اجتماع دیده میشود كه منبعث از توجه سینماگران جوان ما به جشنواره‌پسند بودن فیلمهایشان است، چراكه یك جایزه درجهٔ چندم از یك جشنواره حتی ناشناخته خارجی، به اثرشان بها میدهد درحالی‌كه جوایز جشنواره‌های داخلی اینطور نیستند، و این همان چیزی است كه غربیها به دنبال آن هستند.

جای خالی تذكر

باید توجه داشت كه هنر در جایگزینی فرهنگی حرف اول را میزند. همین تركیب زننده‌ای كه در برخی آثار موسیقی به وجود آمده و نه نشان از موسیقی ایرانی دارد نه غربی، میتواند مثال ملموسی برای تلفیقهای نادرست یا جایگزینیهای غیركارشناسانه باشد. سید شهیدان اهل قلم،‌بارها در كتاب آیینه جادو اشاره به این میكند كه هنر بدون تذكر فاقد جنبه‌های رحمانی است. درواقع تذكر موردی است كه تماشاگر غربی از آن رویگردان است و دلیل این تغییر ذائقه كه سیری چندساله داشته، همان سلسله فیلمهایی است كه توسط سینمای غرب ارائه شده است. البته باید توجه داشت كه این تذكر باید به‌طوری غیرمستقیم، در جهت اعتلای شخصیت فردی و اجتماعی مخاطب و به صورتی محترمانه ارائه شود وگرنه خود كاركردی منفی خواهد داشت.

ما و سینما

ما از دنیا هیچ‌چیز كم نداریم. فیلم كوتاه را میتوان با كمترین هزینه تولید كرد، اما مسئله مهم در نغز بودن محتوای آن است. محتوایی كه در كنار جذابیت بصری، كشش روایی و ضربآهنگ مناسب منتهی به پیامی در راستای ارتقای مثبت ذهنی تماشاگر ایرانی یا جهانی خواهد شد. مهم تنها تلفیق استادانه تكنیك و محتواست.

فیلمهای داخلی و جوایز خارجی

وقتی رضا میركریمی «زیر نور ماه» را به كن فرستاد، درخواستی كتبی به او رسید كه در صورت تغییر پایان فیلم ـ از پوشیدن لباس روخانیت به نپوشیدن آن ـ فیلم پذیرفته خواهد شد. این كارگردان متعهد و خوش‌ذوق، از این امر رویگردان شد و اعلام كرد كه حتی در صورت عدم پذیرش فیلم این عمل را انجام نخواهد داد. با وجود این فیلم نائل به دریافت جایزه گردید كه البته مسئله مورد نظر ما نیست. آن‌چه اهمیت دارد تعهد یك هنرمند به هنر خویش است. اگر یك فیلمساز به آن‌چه میسازد عقیده داشته باشد، فیلم اثری تأثیرگذار خواهد بود چراكه حكم سخن از دل برآمده‌ای را پیدا میكند كه لاجرم بر دل خواهد نشست. ضرورت این امر به حدی است كه در بسیاری از هنرهای اصیل ایرانی به آن توجه شده و اصل اول نوآوری به شمار میرود. بنابراین یك سینماگر جوان‌اندیش، باید توجه داشته باشد كه ارسال یك فیلم به خارج از كشور و حتی گرفتن جایزه، كوچكترین اهمیتی نخواهد داشت اگر تنها برای خوش‌آمد ذائقه بیگانه باشد،‌هرچند تأثیراتی كوتاه‌مدت را شامل خواهد شد. تاریخ ثابت كرده است كه آن‌كه پای عقیده‌اش می‌ایستد پیروز خواهد شد و ماندگاری از همین جا نشأت میگیرد. كافیست تنها یكبار امتحان كنید.

عباس كریمی