جشنواره ها خصوصی یا دولتی

هیچ کاری در کشور ما بدون داشتن مجوز امکان پذیر نیست شما برای برگزاری هر جشنواره یی, برای چاپ هر کتابی, برای هر نمایش فیلمی نیاز به مجوز و تایید دولت دارید

هیچ کاری در کشور ما بدون داشتن مجوز امکان پذیر نیست. شما برای برگزاری هر جشنواره یی، برای چاپ هر کتابی، برای هر نمایش فیلمی نیاز به مجوز و تایید دولت دارید. این واقعیتی است که بر گستره فعالیت های هنرمندان سایه انداخته است. این بار با حذف یک جشنواره خصوصی (جشنواره فیلم های کمدی گل آقا) و ایجاد شعف برای برگزاری جشنواره فیلم فجر این مساله شکل دیگری به خود گرفته است.

● مشکلات برگزاری جشنواره خصوصی

برگزاری جشنواره آن هم از نوع فیلم و در ایران کار بسیار سختی است. شاید یکی از دلایل آن همان بحث مجوز است. اما مساله دیگری هم وجود دارد؛ بحث مالی. به همین خاطر جشنواره ها درصددند بتوانند با حامیان مالی، جشنواره را به خوبی و در سطح بالا برگزار کنند. به همین دلیل در هر کدام از جشنواره ها بخش های گوناگونی با حمایت از سازمان ها و نهادها در کنار جشنواره قرار می گیرد.

● گل آقا

برای جشنواره یی همچون گل آقا حداقل هزینه ۵۰ میلیونی لازم است. البته برگزارکنندگان شاید بتوانند هزینه یی برابر با ۲۰ ، ۳۰ میلیون را دریافت کنند که این اتفاق امسال نیفتاده است. اما غیر از این اتفاق عدم اجازه برگزاری این جشنواره است. قبل از اردیبهشت طبق روال نامه از طرف موسسه گل آقا داده شده است. اما برای برگزاری تنها جشنواره خصوصی مسوولان به این نتیجه رسیدند که این جشنواره برای پربار شدن به صورت دوسالانه برگزار شود آن هم در حالی که بیشترین تعداد فیلم های کمدی در طول سال گذشته ساخته و اکران شده است. حجم این فیلم های کمدی آنقدر بود که حتی امکان اکران را از فیلم های پربازیگری همچون صداها نیز گرفت. این جشنواره با تکیه بر یاد و نام گل آقا توانسته علاقه مندان خاص خود را داشته باشد و زمینه ساز توجه به کمدی آن هم از نوع فاخر و تاثیرگذارش باشد. قرار بود این جشنواره «جریانی را به وجود آورد که به کمدی توجه دارند. بحث این نبود که مثلاً تعداد و کمیت فیلم های کمدی بالا رود». در واقع اصلاً هدف این نبود که با برگزاری جشنواره گل آقا تعداد فیلم های کمدی افزایش یابد.

اما این اتفاق افتاد و در حالی که این جشنواره می توانست بهترین های سینمای کمدی را مشخص کند، در روزهایی که انواع کمدی های سطحی از نوع چارچنگولی و آقای هفت رنگ بر سردر سینماها سایه افکنده و در حالی که افرادی همچون محمد درمنش اعلام می کند «سینمادار با دریافت مبلغی پول در سانس های پرمخاطب فیلم دیگری را اکران می کند» این جشنواره می توانست کمکی بی شائبه به سینمای ایران باشد. در عین حال می توان به بیانیه دومین جشنواره فیلم گل آقا توجه کرد که در متن آن هشدار داده است؛ «با وجود داشتن ذره بین هم موفق به یافتن خط تمایز کمدی با هجو و آشفتگی در بسیاری از آثار نشدیم. ما ضمن اعلام برائت از علاقه مندی به خط و خط بازی امیدواریم در سال های آینده شاهد وجود آثاری باشیم که وجه تمایز طنز و کمدی در آنها از هجو و لودگی، پررنگ تر و ملموس تر باشد.»

هرچند به قول برگزارکنندگان این جشنواره گفته شده است «هیچ وقت نخواستیم تولیدکننده باشیم. ما فقط معیارهایی می گذاریم و اعلام می کنیم آدم هایی که کار ارزشمندتر خلق می کنند کدام ها هستند» اما واقعاً انتظار چیست وقتی تنها موسسه طنز خصوصی کشور نه می تواند مجله چاپ کند و نه کتاب چاپ می کند و نه می تواند تنها جشنواره کمدی را برگزار کند. که نام هایی از علیرضا خمسه تا اصغر فرهادی در آن در کنار هم در یک جشن یک روزه کنار هم قرار گیرند.

‌● جشن تصویر هنرمند

برگزاری جشن تصویر هنرمند نشان دهنده توانمندی یک نفره است. «سیف الله صمدیان» به تنهایی در این هفت دوره این کار را انجام داده است. نمایشگاه تصویر سال از ۱۸ دی تا ۹ بهمن ماه با در اختیار داشتن کلیه فضاهای نمایشگاهی خانه هنرمندان ایران همزمان با افتتاح چهار سالن جدید و ارائه آثار به صورت پرینت برگزار می شود. در این دوره از نمایشگاه تصویر سال آثار برگزیده هنرمندان در رشته های عکاسی، گرافیک و کاریکاتور در کنار جشنواره فیلم تصویر هنرمند ارائه می شود. به این ترتیب مجموعه یی از فیلم های مطرح کوتاه درباره هنرمندان به نمایش درمی آید. این جشنواره هم یکی دیگر از فعالیت های بخش خصوصی است که در این سال ها با سختی فراوان راه خود را طی کرده است.

جشن تصویر هنرمند در این مدت فرصت خوبی برای گردهمایی هنرمندان بود، از عکاسان گرفته تا سازندگان فیلم های کوتاه. یک اتفاق خوب هم می افتاد و آن هم دیدن فیلم های کیارستمی بود. او آثارش را در این جشن برای علاقه مندان به نمایش می گذاشت. در عین حال در آخرین دوره این جشنواره آثار شاگردان کارگاه آزاد او نیز به نمایش درآمد. این جشن فرصتی بود تا آثار قدیمی از «بوف کور» ساخته کیومرث درم بخش تا فیلم هایی که درباره پشت صحنه زندگی بازیگران و فیلم های سینمایی ساخته می شد در آن به نمایش درآید.

این جشن فرصتی است که به همت سیف الله صمدیان برپا می شود.

● جشن دنیای تصویر

مجله فیلم تنها مجله تخصصی سینما تا سال ها بود. منتقدان، آثار برگزیده سال را انتخاب می کردند و هر سال نیز به مشترکان با حضور سازندگان و بازیگران فیلم های برگزیده جوایزی داده می شد. این ارتباط بین دوستداران سینما از نوع دیگری برقرار می شد. اما نشریه دنیای تصویر که منتشر شد در نیمه راه خود فعالیتی دیگر را آغاز کرد و این انتخاب و این ارج نهادن را به شیوه یی دیگر برگزار کرد. جشن های دنیای تصویر با تندیس های حافظ همراه بود و تقدیر از پیشکسوتان سینمای ایران. در این دوره ۱۰ساله بزرگان زیادی در این جشن ها شرکت کردند، تقدیر شدند و تندیس گرفتند؛ از بهرام بیضایی گرفته که روی صحنه از سیف الله داد یاد کرد تا محمدعلی کشاورز که روی صحنه نرفت. لحظه های خوب زیادی در این جشن در یادها ماند و البته ابتکار بهتر عرضه فیلم این جشن در شبکه نمایش خانگی است که هنوز امکان پیدا کردن آن وجود دارد. در این یک سال که از توقیف مجله دنیای تصویر گذشت و اکنون دوباره روند انتشار مجله از سر گرفته شده است، می توانیم منتظر یازدهمین جشن دنیای تصویر باشیم. به گفته علی معلم «بعد از محرم و صفر» می توانیم منتظر این جشن باشیم. البته اگر اتفاق ناگواری که بر سر جشن گل آقا افتاد درباره این جشن رخ ندهد. برگزاری این گونه جشن ها فرصتی است برای آگاه شدن از آرا و نظرات مختلف صاحب نظران سینمای ایران.

● جشن سینمای ایران

رقیب جشنواره دولتی سینمای ایران بی تردید جشن سینمای ایران است که خانه سینما در روزهای نزدیک به روز ملی سینما در روز ۲۱ شهریور برگزار می کند و امسال سیزدهمین جشن سینمای ایران به گونه یی متفاوت برگزار شد. تحولات بعد از انتخابات در این اتفاق بی تاثیر نبود. در برگزاری این جشن حداقل از دو سال پیش که محمدمهدی عسگرپور به عنوان مدیرعامل خانه سینما انتخاب شده است همکاری هایی بین ارشاد و خانه سینما وجود داشت به طوری که مجموعه یی از فیلم های توقیف شده و در محاق سانسور مانده برای اعضا و داوران جشن خانه سینما به نمایش درآمد. این گونه فعالیت ها یا برگزاری جشن ها همیشه با روی باز مسوولان سینمایی روبه رو نمی شود. خاطره تلخ برگزار نکردن هفته فیلم انجمن مستندسازان در سال قبل و به نوعی امسال در یادها مانده است. اما یکی دیگر از مسائلی که هرساله همزمان با جشن خانه سینما مطرح می شود بحث بر سر صنفی بودن و مهم تر بودن این جشن است. در چند سال گذشته با اضافه شدن بند داشتن مجوز نمایش فیلم ها برخی از فیلم های سینمایی از گردونه رقابت حذف می شدند. البته با بازنگری و تدوین آیین نامه جدید قرار است برخی مسائل صنفی سینما بیشتر رعایت شود.

‌● برای هیجان

این روزها سعی می شود شور و هیجان خاصی درباره جشنواره فیلم فجر در میان سینماگران ایجاد شود. به خبرهایی که ارسال می شود می توان نگاهی داشت و به این موضوع پی برد. خبر آمده است «استقبال گسترده هنرمندان از جشنواره فیلم فجر» یا «در آستانه جشنواره فیلم فجر روند تولید سینمای ایران شتاب گرفته است». در کنار آنان اما بحث جالب دیگری نیز مطرح شده و آن تعدد برگزاری جشنواره ها است، البته از نوع دولتی آن. اینکه جشنواره های خصوصی به سختی می توانند امکان برگزاری پیدا کنند بحثی است که نمی توان به سادگی از کنارش گذشت.

● ۵۰۰ یا ۳۵

اما جالب تر همان بحث تعدد جشنواره ها است. بحث تعدد و تکثر جشنواره ها روزها است که در میان سیاستگذاران مطرح است. سخنان شمقدری در مقام معاونت سینمایی زیاد جدی گرفته نشد و بلافاصله توسط مدیرکلش غیرقابل اجرا دانسته شد. شمقدری با اشاره به برگزاری جشنواره های مختلف و متعدد در سایر کشورها مانند امریکا گفته است؛ «برگزاری ۴۰ تا ۵۰ جشنواره با توجه به جمعیت ایران تعداد کمی است و ایران ظرفیت برگزاری ۵۰۰ جشنواره دارد. البته قرار است امور جشنواره های معاونت سینمایی از این همزمانی جلوگیری کند چراکه نمی توان به هریک از آنها به خوبی پرداخت.»

این سخنان بلافاصله با سخنان مدیرکل مجامع و جشنواره ها روبه رو شده است؛ «به شخصه معتقدم برگزاری جشنواره ها یک فرصت برای سینما است نه یک تهدید. در این مورد دو دیدگاه افراطی نیز وجود دارد؛ یک گروه معتقد به تعطیلی جشنواره ها است و دیدگاه دیگر معتقد به افزایش جشنواره های سینمایی است که ما در این موضوع، حد تعادل را در نظر داریم و در تقویم جامع سینمایی نیز این تعادل را در نظر گرفته ایم.» به هر حال قرار است یک تقویم سینمایی مشتمل بر ۳۵ جشنواره در فروردین سال ۸۹ اعلام شود. جالب تر آنکه تعداد ۷۵ درصد این جشنواره ها متعلق به جشنواره فیلم های کوتاه و مستند است و به گونه یی حذف این جشنواره ها آسیب رسانی به آثار جوانان است. مثلاً در جشنواره پروین اعتصامی که به همت سازمان ملی جوانان، خانه هنرمندان ایران و معاونت سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد بیش از ۱۳۰۰ عنوان به دبیرخانه جشنواره ارسال شده که ۷۰۰ عنوان در بخش ملی و ۶۰۰ عنوان در بخش بین الملل با حضور ۲۴ کشور بوده است.

● همزمانی

واقعیت این است که در بازه زمانی ماه پیش بیش از پنج جشنواره برگزار شد؛ جشنواره رویش، فیلم کوتاه، مستند حقیقت، کوثر و پروین اعتصامی؛ جشنواره هایی که از نظر موضوعی هم مشابه بودند. شاید این سخنان مدیر خانه هنرمندان را به عنوان کسی که یکی از بهترین مکان های برپایی جشنواره را برعهده دارد نمی توان فراموش کرد که گفته بود؛ « از مسوولان و فیلمسازان تقاضا دارم همزمان دو تا جشنواره را برگزار نکنند. امیدوارم این جشنواره پروین اعتصامی دولتی نباشد و امیدوارم به همین خوبی و گستردگی برگزار شود.»

● جشنواره دولتی فجر

۱۲ فیلم در بخش مهمان و ۳۲ فیلم در بخش مسابقه سینمای ایران طبق حدسیات خبرگزاری فارس قرار است در جشنواره شرکت کنند. در این لیست نام بزرگانی همچون حاتمی کیا، افخمی، صدرعاملی، مهرجویی و بیش از ۴۰ فیلمساز دیگر به چشم می خورد. دبیر جشنواره هم گفته بود تاکنون ۳۰ فیلم سینمایی بلند (۳۵ میلیمتری)، ۳۷ فیلم ویدئویی، ۶۰ اثر پویانمایی، ۱۴۰ فیلم مستند و ۱۳۰ اثر کوتاه برای حضور در جشنواره فیلم فجر ثبت نام کرده اند. اما در واقع معنی شور و شوق را هم می توان دید به طوری که اعلام شده است تا اول آذر، ۷۲ فیلم در مرحله پیش تولید هستند و هنوز تا ساخت فاصله زیادی دارند و ۲۰ فیلم آماده نمایش اکران نشده، ۱۸ فیلم در مرحله صداگذاری، ۱۴ فیلم در مرحله تدوین و ۲۱ فیلم در مرحله فیلمبرداری هستند.