خاطراتی از بی نظیر بوتو

بی نظیر بوتو در سال ۱۹۵۳ در کراچی به دنیا آمد از مادری به نام نصرت بیگم که ایرانی تبار بود, در سن ۲۰ سالگی به آمریکا رفت در دانشگاه هاروارد علوم سیاسی می خواند بعد در سال ۱۹۷۶ به انگلیس آمد در آکسفورد به تحصیلا تش ادامه داد

فدریکو مایور اصول این انتصاب را تصویب کرده بود که ایشان سفیر حسن‌نیت یونسکو باشد ولی این جریان مقارن بود با پایان ماموریت فدریکو مایور، ولی مدیرکل بعدی زیاد به این امور علا‌قه نداشت. به هر صورت بی‌نظیر در جلسات متعدد شرکت می‌کرد و در مسائلی از قبیل حقوق زن، حقوق بشر کمک‌های انساندوستانه به مردم محروم دنیا به هر نوع آدمی که احتیاج به این کمک‌ها داشتکمک می‌کرد. اصولا‌ فدریکو مایور این نوع روابط را تشویق می‌کرد ولی جانشین بعدی او چنین روحیه‌ای نداشت، من چنین جلساتی را با شرکت ایشان برقرار می‌کردم. به خصوص در سال‌های اخیر که از ریاست کشورش برکنار بود و مقیم لندن. من هم بودم و ما هرچند وقت یکبار با یک وعده غذای ظهر وقتی به پاریس می‌آمد دیدار می‌کردیم و برنامه‌ها را بررسی می‌کردیم. ‌

از نظر شخصیتی ایشان زن بسیار خونگرمی بود، به مسائل سیاسی جهان و منطقه وارد بود تقریبا خودش را در سیاست پاکستان ادامه‌دهنده پدرش می‌دانست، پدرش ذوالفقار علی بوتو شعارش سه چیز بود: دین اسلا‌م، دموکراسی از لحاظ فکری و سیاسی، سوسیالیسم از لحاظ اقتصادی واین سه هدف را دنبال می‌کرد.

بی‌نظیر بوتو در سال ۱۹۵۳ در کراچی به دنیا آمد از مادری به نام نصرت بیگم که ایرانی‌تبار بود، در سن ۲۰ سالگی به آمریکا رفت در دانشگاه هاروارد علوم سیاسی می‌خواند بعد در سال ۱۹۷۶ به انگلیس آمد در آکسفورد به تحصیلا‌تش ادامه داد. در آکسفورد از طرف شورای دانشگاه و انجمن دانشجویان آسیایی به ریاست انجمن دانشجویان آسیایی انتخاب شد، انتخاب بی‌نظیر بوتو به این سمت نشان‌دهنده علا‌قه و قابلیت او در سن جوانی بود. در ۳۵ سالگی به نخست‌وزیری پاکستان انتخاب شد چند سال بعد هم مجددا به نخست‌وزیری انتخاب شد. به هر صورت خیلی زود معروفیت و موقعیت جهانی به دست آورد، در سال‌های اخیر مشکلا‌تی در پاکستان برایش ایجاد کرده بودند به این جهت خارج از پاکستان زندگی می‌کرد. او به دو چیز علا‌قه‌مند بود:

۱) اسلا‌م که خودش را مسلمان و شیعه می‌دانست

۲) به دموکراسی. اگر از انگلستان یک ماه قبل به پاکستان آمد به این جهت بود که روی فشارهای داخلی و خارجی به رئیس‌جمهور پرویز مشرف پیش‌بینی می‌شد که مشرف رئیس‌جمهور باشد منهای آن مسوولیت‌های ارتشی و بی‌نظیر هم نخست‌وزیر.

در اکتبر که می‌خواستم از پاریس به تهران بیایم، در تلفن خداحافظی‌ام با بی‌نظیر، او به من گفت قصد رفتن به پاکستان را دارد، من به او توصیه کردم محتاط باش، پاکستان مغشوش است، گفت: الا‌ن من نمی‌توانم نروم چون احساس مسوولیت می‌کنم.

به هر صورت با خطر مواجه بود و خودش هم می‌دانست خطر هست ولی وحشتی نداشت و مهم اینکه از لندن نامه‌ای به نماینده‌اش به آمریکا نوشته بود که به دولت پاکستان اعلا‌م کنید که بی‌نظیر نمی‌تواند به پاکستان بیاید بدون حمایت قوی امنیتی.

ولی به نظر می‌آمد که دستگاه امنیتی پاکستان طبق وعده‌ای که قبلا‌ داده بودند عمل نکردند، خیلی‌ها مسوولیت این قتل را متوجه آقای پرویز مشرف می‌دانند من گمان نمی‌کنم که پرویز مشرف چنین بی‌احتیاطیای کرده باشد چون او می‌دانست کشته شدن بی‌نظیر بوتو در پاکستان هرج و مرج به پا می‌کرد و این هرج و مرج و اغتشاش به سود او نخواهد بود و من گمان می‌کنم که یک عده‌ای از دستگاه امنیت ارتش آنجا با مسلمانان تندرو متفقاً این کار را انجام دادند. به هر صورت نحوه قتل نشان می‌دهد یک نوع سازماندهیای در کار بوده است. به هر صورت من گمان می‌کنم این اغتشاش و عکس‌العملی که در پاکستان در اثر این کشتار ایجاد شده به این آسانی‌ها به آرامش نخواهد رسید. به هیچ جهت هیچ یک از کاندیداها همچنان که نواز شریف گفته است نباید انتخابات را به تعویق بیندازد و او انتخابات ژانویه را تحریم کرده است.

مطلبی که از لحاظ ما ایرانی‌ها مهم است می‌دانیم که این قتل عکس‌العمل وسیعی در میان مردم ما برای همدردی با طرفداران بوتو ایجاد کرده است، به طوری که موج این طرفداری و همدردی به رسانه‌های ما هم سرایت کرده است.

به هر صورت مردم ایران نسبت به این شخص علا‌قه خاصی داشتند و به خاطر مادرش او را نزدیک به خودشان حس می‌کردند و من همیشه به شوخی به او می‌گفتم که تو نباید فراموش کنی که این زیبایی تو ارث ایرانی‌ات است و وقتی من این حرف را می‌زدم او با تبسمی احساس غرور می‌کرد که ما او را ایرانی‌تبار می‌دانیم.

برای من جالب بود که احساس مردم طوری قوی بود، مثل اینکه یک شخص از خود ایرانی‌ها به قتل رسیده است.

علت قتل او را منابع هندی و خبرگزاری‌ها به دولت و ارتش نسبت می‌دهند. به هر صورت سه نفر از کسانی که در قتل ذوالفقار علی بوتو سهیم بودند هم‌اکنون در ارتش فعلی پاکستان در مقام ژنرالی هستند. وقتی راجع به بی‌نظیر بوتو با مدیرکل یونسکو صحبت می‌کردم او به من می‌گفت احساسات شما طبیعی است چون او هموطن شماست.

بر اثر فشار آمریکا و توهمات داخلی مشرف فهمیده بود که باید با مخالفینش هم‌ساز شود، ولی از قرار معلوم امنیت ارتش چنان از مشرف هم حرف‌شنوی ندارد.

ولی من خیال می‌کنم که مردم پاکستان او را تا حدی مسوول خواهند دانست و به خاطر این اغتشاش است که معلوم نیست در پاکستان چه کسی حاکم است؟

بی‌نظیر بوتو پیش از این دو برادرش را هم از دست داده است، یک برادرش را به طور ناشناس از بین بردند و یک برادرش به نام میرمرتضی که پلیس بود هم کشته شد. در حقیقت همچنان که در موقع دفن او گفتند در گورستانی که ۲ روز پیش او را به خاک سپردند ۴ بوتو به خاک سپرده شده‌اند.

احسان نراقی