سوخت در قرن بیست و یكم

نفت گران قیمت, مصرف روبه رشد و ظرفیت اضافی تولید محدود می تواند به مشخصه اقتصاد جهانی در قرن بیست و یكم تبدیل شود هم اكنون ظرفیت انسانی تولید ۵ ۱ میلیون بشكه در روز می باشد كه رقم پیش پا افتاده ای است از قرار معلوم عصر نفت ارزان قیمت تمام شده و برای تجارت خوب قیمت متوسط بیش از ۲۶ دلار مناسب است با این وجود بالاترین رقم برای نفت سبك آمریكا ۷۰ دلار برای هر بشكه ثبت شده است و انتظار قیمت های بالاتر نیز وجود دارد

علی النعیمی - وزیر نفت عربستان سعودی- قیمت ۴۰ تا ۵۰ دلار را در بلندمدت برای هر بشكه نفت پیش بینی كرده است. بانك سرمایه گذاری انگلیس متوسط بیش از ۵۰ دلار را برای سالهای ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ تخمین زده است. صندوق بین المللی پول پیش بینی می كند بازارهای نفتی در دهه های آینده دشوار و متغیر خواهند بود. از سوی دیگر كشورهای عضو سازمان توسعه و همكاری اقتصادی به شدت به نفت خام خاورمیانه كه عرضه آن در اختیار كارتل اپك می باشد، وابسته خواهند بود. پیش بینی های اخیر البته اگر صحت داشته باشند، باعث تخریب فلج كننده اقتصاد كشورهای واردكننده نفت خواهد گردید. در این ارتباط روزنامه آمریكایی بارونز تحلیل كرده كه در اواخر این دهه، قیمت نفت سه رقمی خواهد بود، لذا سرمایه گذاران می بایست زمانی كه قیمت زیر ۴۰ دلار بود، اقدام به خرید این ماده حیاتی می كردند. از نظر این روزنامه قیمت زیر ۴۰ دلار برای هر بشكه نفت، قیمت مناسبی است.پیش بینی مؤسسه گلدمن ساشز تهدیدآمیزتر است. این مؤسسه هشدار می دهد كه وضعیت و شرایط فعلی بازار نفت همانند شرایط بحرانی دهه ۱۹۷۰ می باشد. در دهه ۷۰ جهان شاهد یك تجربه تلخ نفتی از نظر افزایش شدید قیمت بود. متعاقب آن تورم همراه با ركود، سقوط مصیبت بار شاخص های اقتصادی، سقوط شاه در ایران، بحران گروگانگیری دیپلمات های آمریكایی، نگرانی از عدم عرضه جهانی نفت، تحریم دو كشور مهم نفتی و ركود اقتصادی جهانی نیز پدیدار گشت.وال استریت بانك به این تحلیل رسیده كه بازار در حال وارد شدن به مراحل اولیه اوج و شكوفایی می باشد. دوره ای كه اوج آن رسیدن قیمت هر بشكه نفت به ۱۰۵ دلار می باشد. این امر منجر خواهد شد كه تجارت چند ساله قیمت های نفتی به طور معناداری مصرف انرژی را در جهان پایین بیاورد و یك خاطر جمعی و اطمینان از ظرفیت اضافی پس از آن كه قیمت ها به سطح پایین تری تنزل یافت، ایجاد شود.برخی كارشناسان معتقدند در حقیقت عوامل و مشخصه های اصلی عرضه و تقاضا در شرایط كنونی بازار مستحكم نیستند. لذا پدید آمدن قیمت های مخرب و ویرانگر امری غیر متحمل است. با این حال به نظر می رسد در صورت وقوع قیمت ۱۰۰ دلار برای هر بشكه نفت، ركود جهانی شدیدی در اقتصاد جهانی ایجاد شود. درصد وابستگی نفت به طور فزاینده ای در اغلب كشورهای سازمان همكاری و توسعه اقتصادی كاهش پیدا كرده است. این شرایط باعث بهره وری مصرف انرژی، افزایش مالیات بر سوخت - بویژه در كشورهای اتحادیه اروپا و ژاپن- و تغییر تدریجی از صنایع سنگین به صنایع سبك نظیر مخابرات، تكنولوژی اطلاعات و خدمات فن آوری گردیده است. به طور نمونه، داده انرژی برای ایجاد یك دلار از تولید ناخالص داخلی آمریكا نسبت به سال ۱۹۷۳ میلادی، كاهش پیدا كرده است و به رقم ۵/۲ رسیده است. با این وجود قیمت های مهار نشدنی، اثرات مهلكی بر رشد اقتصاد و تراز پرداخت های كشورها برجای خواهد گذاشت. این فرضیه برای كشورهای در حال توسعه نسبت به سایر كشورهای صنعتی بیشتر مصداق دارد. در كشورهای چین و هندوستان، درصد شدت نفت نسبت به دو دهه گذشته افزایش چشمگیری یافته است.صندوق بین المللی پول پیش بینی می كند كه قیمت ۸۰ دلار برای هر بشكه نفت رشد تولید ناخالص داخلی كشورهای در حال توسعه واردكننده نفتی را اصلاح می نماید. این نهاد اقتصادی می افزاید این موضوع شامل اقتصادهای صنعتی نوظهور آسیا نیز می شود و رشد تولید ناخالص داخلی آنها بین ۲/۱ تا ۷/۱ درصد در سال ترمیم می گردد. صندوق بین المللی پول در مورد كشورهای فقیر و بدهكار معتقد است كه رشد اقتصادی آنها یكباره به میزان ۳ درصد تقلیل خواهد یافت. این گروه از كشورها كه عمدتاً كشورهای آفریقایی می باشند برای تنظیم و تعدیل وضعیت اقتصادی خود نیاز به اعتبارات خارجی و همراهی كشورهای صنعتی برای بخشودگی بدهی دارند. در غیر این صورت این كشورها در آینده با بی ثباتی اقتصادی مواجه خواهند بود. افزون بر این نفت گران، رشد كشورهای صنعتی را بین ۵/۰ درصد تا ۷/۰ درصد كنترل و مهار خواهد كرد. این موضوع از طریق اثرات نامطلوب بر تجارت و اعتماد مصرف كنندگان محقق خواهد شد. البته كشورهای ثروتمند و غنی با موقعیت تجاری قوی و برخوردار از سیاست مالی منعطف در شرایط بهتری نسبت به سایر كشورها برای مقابله با اثرات منفی افزایش فوق العاده قیمت نفت قرار دارند.

سوخت های فسیلی شامل زغال سنگ، گاز طبیعی و نفت خام عمده ترین منبع تأمین كننده انرژی در جهان كنونی هستند. این سوخت ها تقریباً چهار پنجم مصرف انرژی جهان را به خود اختصاص داده اند. براساس آمار ارائه شده از سوی آژانس اطلاعات انرژی ایالات متحده ،نفت خام، زغال سنگ و گاز طبیعی به ترتیب ۳۹ درصد، ۲۶ درصد و ۷/۲۱ درصد انرژی جهان را شامل می شوند. سهم نفت در حمل و نقل و نیروگاههای تولید برق تقریباً معادل دو سوم می باشد. این دو بخش در دهه های آینده به تأمین گسترده و مداوم انرژی نیاز دارند. آژانس اطلاعات انرژی آمریكا بررسی كرده كه مصرف جهانی انرژی تا سال ۲۰۲۰ میلادی با نرخ رشد سالانه ۷/۲ درصد مواجه است. با وجود قیمت نفت بیش از اندازه متورم و پایدار، انعطاف پذیری تقاضا ایجاد خواهد شد و همین موضوع باعث می شد تا مصرف كنندگان به تدریج از نفت خام دوری جسته و به سمت سایر منابع انرژی مانند زغال سنگ و گاز طبیعی تمایل پیدا كنند. این امر در بین كشورهای پیشرفته و جهان اول بیشتر موضوعیت دارد. آژانس بین المللی انرژی كه مقر آن در پاریس می باشد این نظریه را ارائه كرده كه زمان آن فرا رسیده تا برنامه ها و سیاست های كارآمد انرژی منطبق با كشورهای مصرف كننده تهیه و تدوین گردد. این برنامه ها به كشورهای مصرف كننده كمك می كند تا نسبت به قیمت های بالای نفت واكنش نشان داده و به طور متقابل بازار را كنترل كنند.

---