ورزش پهلوانی و زورخانه ای شاطران

یکی از ورزش های قدیم ایران دوندگی است که به آن «شاطری» می گفتند این فن در عین حال شکل حرفه داشته است چه به صورت قاصد و چاپار یا به صورت نوکری برای دوندگی در رکاب اعیان و سلاطین

یکی از ورزش های قدیم ایران دوندگی است که به آن «شاطری» می گفتند. این فن در عین حال شکل حرفه داشته است.چه به صورت قاصد و چاپار یا به صورت نوکری برای دوندگی در رکاب اعیان و سلاطین.

در زورخانه ها، ورزشی به نام «شلنگ» وجود داشته که دارای تخته ای بوده است به طول تقریبی ۲ متر و پهنای ۳۰ سانتی متر که به طور شیب دار کنار گود گذاشته و از روی آن با قدم های بلند به طرف بالا می پریده اند و این کار مقدمه ای برای تمرین شاطری بوده است؛ کما اینکه در حال حاضر یکی از حرکات پا زدن در زورخانه دویدن است که به آن شاطری می گویند و همچنین نشستن و بلند شدن را که به «شنوپا» معروف است «شنوشاطری» نیز می گویند.

«شاطر» لغتی است عربی به معنی شوخ، بی باک و زیرک.شاطری در عصر صفویه دارای رونق و اعتبار زیادی بوده و برای انتخاب بهترین شاطر مسابقات و آزمایشهای جالبی ترتیب می داده اند که معروف آن مسابقه است که «تاورنیه» سیاح معروف فرانسوی در عصر صفویه ناظر آن بوده است.

شاطری تا اواخر سلطنت قاجاریه رواج داشت و حتی در چاپارخانه ها مورد استفاده بوده است.لباس آنها در اعصار مختلف فرق داشته و بخصوص به کلاه آنها اهمیت زیادی می داده اند.شاطران گاه به بازوان و کمر خود زنگوله می بستند تا هنگام دویدن عابرین متوجه شوند و راه را برای آنها و مرکب اربابشان باز نمایند و ضمناً صدای زنگ که به طور یکنواخت مترنم بود جزو تشریفات مرکب اعیان و سلاطین به شمار می رفت.

«ژان گور» تاریخ نویس فرانسوی درباره ی شاطران چنین نگاشته است:«در ایران شاطران را از سن ۱۴ سالگی برای پیاده رفتن پرورش می دادند.در پرورش شاطران دو چیز بیش از چیزهای دیگر مورد توجه بود، یکی اینکه شاطر نفس داشته باشد، دوم اینکه خستگی را تحمل کند.در بین دو به تحمل خستگی بیشتر اهمیت می دادند زیرا به ندرت اتفاق می افتاد که از شاطران دوندگی بخواهند تا اینکه هنگام دویدن از نفس نیفتند ولی از آنها می خواستند که در راهپیمایی های طولانی خسته نشوند و بتوانند روزها و شب ها بدون انقطاع راه بروند.شاطران پیاده روزها با سرعت زیاد راه می پیمودند و بعد از اینکه شب فرا می رسید قدم ها را آهسته می کردند ولی نه به طوری که سرعت خیلی کم شود و در همان حال به خواب می رفتند.درک این نکته برای ما که در این عصر زندگی می کنیم که شخص در حال خواب (خواب طبیعی نه مغناطیسی) راه برود و به زمین نیفتد و ازمسیر خود منحرف نشود قدری مشکل است ولی شاطران قدیم در دشت های مسطح بیابان مرکزی ایران هنگام شب راه می پیمودند و می خوابیدند بدون اینکه از مسیر خود منحرف شوند.

آنها طوری حساس بودند که اگر از مسیر خود منحرف می شدند چشم می گشودند و نظر بر ستارگان آسمان می انداختند و از روی ستارگان خط سیر را اصلاح می نمودند.اگربعد از چشم گشودن مشاهده می کردند که هوا ابر است و ستارگان دیده نمی شوند همانجا می خوابیدند تا بعد از طلوع صبح مبدأ خورشید را ببینند.ولی به مشاهده مطلع خورشید اکتفا نمی نمودند و زمین را در پیرامون خویش ازنظز می گذرانیدند که بدانند در کجا هستند.چون هر شاطر پیاده، جاده های بیابان مرکزی ایران را که در واقع کوره راه بود با مختصات اراضی اطراف جاده می شناخت، بعد از طلوع آفتاب و مشاهده ی زمین مسیر خود را اصلاح می کرد.بین پیک های پیاده ی کشورهای شرق، پیک های ایران برجسته و مشهور بودند و اسم عده ای از آنها در تاریخ ثبت شده است.شاطرها نه فقط از لحاظ راهپیمایی و تحمل خستگی از افراد برجسته به شمار می آمدند بلکه امانتداری آنها هم مشهور بود.»