ده عکس از گسست در فضاهای شهری اردکان

یوسف سرافراز

مجموعه عکس پیش‌رو، ده عکس از فضاهایی است که عناصر به کار رفته در آن‌ها تناسب معنایی، فرمی، کارکردی و مادی فضا را تغییر داده و گسستی در کلیت فضای محله، کوچه و خیابان به وجود آورده است. این تغییر شکل را می‌توان از دو منظر بررسید. نخست از منظر «تغییرات»ی است که در طول زمان و بنابر اقتضائات زمان فضاها را تغییر داده و عناصری جدید به بافت‌های فضایی افزوده است. وجه و منظر دیگر، «گسست»هایی است که در بافت فضایی یک محله به وجود آمده‌اند. این گسست‌ها، بیش از آن‌که تغییری در بافت ایجاد کنند، شکاف ایجاد می‌کنند و در شکلی حاد، تناسب فضا و یک بافت منسجم را به هم می‌ریزند.

عکس‌های ضمیمه شده، از دو محله‌ی «کوشکنو» و «شریف‌آباد» اردکان گرفته شده‌اند. هر دو محله، محله‌هایی قدیمی محسوب می‌شوند که مهم‌ترین شاخص فضایی آن معماری خشتی است. نزدیکی به زمین‌های کشاورزی (پسته در کوشکنو و محصولات جالیزی در شریف‌آباد) از دیگر ویژگی‌های مشابه این دو محله است. فضای محله‌ای هر یک از دو محله، در ترکیب معماری خشت و گِلین و نزدیکی به زمین‌ها و باغ‌های کشاورزی شکل گرفته است. بر همین اساس، تغییرات و گسست‌های فضایی این دو محله نیز در ارتباط با این دو ویژگی به وجود آمده‌اند.

زمین‌های کشاورزی، موقعیت اقتصادی خود را با تغییراتی که در نقش اقتصادی شهر به وجود آمده، از دست داده‌اند و با توجه به ارزانی زمین‌های کشاورزی سابق، ساختمان‌های مسکونی در آن‌ها ساخته می‌شود. چنین چیزی، شاخص بصری این زمین‌ها را به چالش کشیده است. در این زمین‌ها، آجر و خرمن گندم کنار هم دیده می‌شوند و علارغم طرح توسعه‌ی شهر، درختان خشک انداخته می‌شوند و تیرآهن جای آن را می‌گیرد.

معماری خشت و گلی نیز که در گذشته تمامی بافت فضایی شهر را شکل داده، تناسب فرمی، مادی و نمادین خود را در برابر ورود عناصری مجزا از بافت خشتی از دست داده است. در برخی موقعیت‌ها، این ورود، نوعی هم‌زیستی میان فضاهای جدید و قدیم ایجاد کرده است و در دیگر موقعیت‌ها، ورود عناصر جدید به بافت فضایی، گسست و شکافی در تناسب فضا ایجاد کرده است. این گسست هم در وجه فرمی و بصری است که هم‌شکلی و تناسب بصری فضا را مخدوش کرده است؛ هم در وجه مادی است که مواد و مصالح «متضاد» را در کنار هم به کار برده است؛ و هم در وجه نمادین است که به تخریب نمادهای فضایی (به عنوان نمونه بادگیر) منجر شده است.

توضیحات بیشتر همراه با عکس‌ها در فایل ضمیمه ارائه شده است.

پیوست	اندازه
31776-489.pdf	810.21 KB