دوشنبه, ۱۷ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 6 May, 2024
میراث طبیعی- فرهنگی
از آغاز زندگی انسان، ارتباط او با طبیعت شکل گرفت. طبیعتی که وی را احاطه کرده و کلیه ی فعالیتها و زندگیش را تحت تأثیر قرارداده است. در ابتدا انسان کاملاً مقهور طبیعت و تمام کوشش او مصروف بقای خویش و بهره گیری از طبیعت بوده است. تا ظهور انقلاب صنعتی، انسان زندگی مسالمت آمیزی با طبیعت دارد. او برای طبیعت احترام قائل است و از آن درحد نیاز و بدون تخریب جدی آن بهره میگیرد. البته این احترام تعمدی نیست چراکه نیازهای انسان محدود بوده و نیازی به بهره برداری بی رویه نبوده است و یا انسان توان تکنولوژیک بهره برداری بی رویه نداشته است.
با ظهور انقلاب صنعتی و به خدمت گرفتن ماشین، انسان خود را مالک بی چون و چرای طبیعت میپندارد و در جهت دستیابی به بازدهی حداکثر اقتصادی دست به بهره گیری نامحدود از طبیعت میزند و تخریب طبیعت آغاز میگردد که نتیجه ی آن انقراض نسل بشر خواهد بود. البته آغاز برنامه ریزی و اصلاحات در استفاده از طبیعت و همچنین شناسایی نیازهای انسان به طبیعت میتواند این رویه را کند یا متوقف کند که زمانبر است. (تقیزاده، امینزاده، 1384: 84)
ارتباط تنگاتنگ انسان و طبیعت چه از نظر کمی و مادی و چه از نظر کیفی و معنوی (مانند آرامش بخشی، تلطیف خشونت، زیبایی و ...) غیرقابل انکار است و انسان در تمامی مراحل زندگی به طبیعت نیاز داشتهاست. مقوله ی مطرح دیگر در زندگی انسان فرهنگ است که به عبارتی نوعی رفتار با طبیعت است. عوامل طبیعی در تفکرات و نگرش انسانها تأثیر گذاشته فرهنگها را بهوجود می آورند.
" فرهنگ نشاندهنده ی حرکت و پویایی جوامع انسانی است. فرهنگ رابطه ی عادلانه بین انسان و طبیعت است. فرهنگ آگاهی فرد از شخصیت خود به عنوان یک موجود متفکر دارای اندیشه و آگاهی از روابطش با دیگران در جامعه و با محیط طبیعی است. و انسان فرهیخته هم فردی است که موقعیت و جایگاه خود را درمییابد و حقوق دیگران محترم میشمارد. فرهنگ ادراک شخصی هر فردی از زندگی روزمره ی خود است که با گذشت زمان و از طریق آموزش و کسب تجربه شکل آن تکامل مییابد. توسعه ی فرهنگی نیز از حقوق و تعهدات تمامی ملتهاست. همه ی فرهنگها ضمن تنوع و پراکندگی بسیار زیاد و تأثیرات متقابلی که بر یکدیگر دارند، بخشی از میراث مشترکی را میسازند که به تمامی نوع بشر تعلق دارد. عوامل محیطی نیز در طرز تفکر و نگرش انسانها مؤثر واقع میشوند، زمینه ی شکلگیری فرهنگها را در این رابطه به وجود میآورند که از محیطی به محیط دیگر متفاوت است. از اینرو در شکلگیری فرهنگها، عوامل محیطی و انسانی مشترکاً ایفای نقش میکنند. به عبارتی فرهنگ نوعی رفتار با طبیعت است و تقویت هویت فرهنگی نیز بیانگر این نکته است که رابطه ی بین انسان و طبیعت یک مسئله ی فرهنگی است و از توجه به محیط طبیعی ناشی میشود." (رضوانی، 1384: 70)
بخش عمده ای از فرهنگ در ارتباط با طبیعت در جریان تلاش انسان برای سازگاری با آن و یا چیرگی بر آن پدیدآمده است. یا انسان برای بهره برداری از محیط به روشها و ابزاری رومیآورد که ممکناست زمینه ساز شکلگیری رویه ها و مسائل فرهنگی گردد و عنصر طبیعی ماهیت فرهنگی پیداکند.
آنچه که از طبیعت وارد فرهنگ میشود از طبیعت و انسان مایه دارد، پس امری طبیعی و فرهنگی است که در آن عامل فرهنگی (باورها، اعتقادات، اسطورهها و ...) و رفتارهای انسان که بر پایه ی آنها پدید میآیند (آداب و رسوم و ...) بر عامل طبیعی اضافه شده و آنرا به یک عنصر فرهنگی تبدیل میکنند. (میرشکرایی، 1384: 8- 7)
اینگونه است که میراث طبیعی- فرهنگی به وجود میآید که در آن هر دو فاکتور طبیعت و انسان وجود دارد و با دیگر پدیده های طبیعی متفاوت است.
«میراثهای طبیعی و فرهنگی بیانکننده ی پیشینه ی تاریخی، تمدن و فرهنگ هر کشوری است که شکلگیری و به وجود آمدن آن در طی سالیان متمادی صورت گرفتهاست. نیروها و عواملی که پدیدآورنده ی اینگونه آثار طبیعی و انسانی هستند در طول زمان و در شرایط مکانی خاص خود عملکردهای متفاوتی داشته اند و آنچه که ما امروز شاهد آنیم و تحت عنوان میراث طبیعی و فرهنگی از آن نام میبریم در بعد طبیعی آن حاصل تأثیر عوام طبیعی بر یکدیگر و دخل و تصرفات عوامل انسانی بر آنهاست که چشم اندازهای متنوعی را به وجود آورده است و به لحاظ دارا بودن ویژگیهای خاص خود از دیگر پدیده های طبیعی متمایز است.» (رضوانی، 1384؛ 68)
حال باید ببینیم حوزه ی شمول آثار طبیعی- فرهنگی تا کجاست و چه مقولاتی را میتوان اثر و یا میراث طبیعی- فرهنگی نامید. به عنوان مثال کمیته ی بین الدول، مناظر فرهنگی را ترکیبی از فعالیتهای انسان و طبیعت معرفی نموده که نشانگر تکامل جامعه انسانی و سکونتگاهها متأثر از مواهب یا مشکلات طبیعی اقلیم بوده است. مناظر فرهنگی شیوه های استفاده و تعامل انسان با اقلیم را با توجه به ویژگیها و محدودیتهای محیط طبیعی زندگی نشان میدهند و رابطه ی معنوی انسان با زیست بوم را بیان میدارند و در سه گروه بزرگ طبقه بندی میشوند:
«1- آن دسته از محوطه هایی که بشر از روی قصد برای بهبود شرایط مادی و معنوی زندگی خود با توجه به ویژگیهای اقلیم طراحی و اجرا نموده و مورد بهره برداری قرار داده است؛ مثل باغها که اغلب در ارتباط با بنا و مجموعههای تاریخی و مذهبی طراحی و اجرا شده اند.
2- مناظری که به شکل اندامی تکامل یافته و با انگیزههای اجتماعی، اقتصادی و یا مذهبی و در ارتباط با محیط طبیعی پیرامون یا در واکنش نسبت به آن شکل یافتهاند و به دو دستهی ذیل تقسیم میشوند:
الف: مناظری که در آن یک فراگرد تکاملی به طور ناگهانی یا طی دورهی زمانی شکل یافته و ویژگیهای مهم و متمایز آن نشانگر تحول آنها در طول زمان میباشند.
ب: مناظری که به عنوان مظاهری که در جامعهی معاصر نقش اجتماعی فعالی را حفظ کرده و ارتباط بسیار نزدیکی با شیوههای زندگی همان جامعه ایفا میکنند و حضور آنها در حیات فرهنگی- اجتماعی جامعه کماکان جریان دارد.
3- گروه آخر عبارت است از مناظری فرهنگی که تداعی کننده و یادآور پیوندهای نیرومند مذهبی، هنری یا فرهنگی با عناصر طبیعی است، حتی اگر شواهد مادی آن از بین رفته باشد.» (صمدی، 1384؛ 295-294)
به طور کلی هر آنچه که براثر استفاده ی انسان از طبیعت به فرهنگ تبدیل شده و اعتقادات، افسانه ها، اسطوره ها، آداب و رسوم و سنن خاصی را برای انسان به یادگار گذاشته است، میراث طبیعی- فرهنگی نامیده میشود.
در ایران که دارای آب و هوای گرم و خشک است، همواره آب مورد توجه انسانها بوده است، چرا که برای بقای خود نیازمند آن بودهاند. حفر چاهها و قناتها و شیوه های نگهداری و پاکسازی و جمعآوری آب بیانگر این مطلب است. همین نیاز انسانها به آب و تأثیر آن در زندگی ایرانیان، سنتها، جشنها و اعتقادات بسیاری در میان آنها به وجود آورده است.
در جایی دیگر آبشارها، معادن، ویژگیهای زمین شناسی، تأثیرات اقلیم در زندگی مردم و زیستگاه برخی گیاهان و جانوران هم در شمار آثار طبیعی- فرهنگی قرار گرفته اند.
«پیوند فرهنگ و میراث فرهنگی بامیراث طبیعی ابعاد مختلفی دارد. بنابراین هم آثاری مانند تخت سلیمان، آبشارهای شوشتر و مانند اینها آثار شاخص در پیوند با میراث فرهنگی هستند. حتی بنا بر تعاریفی که دربارهی میراث طبیعی داریم، معادن کهن، ویژگیهای زمینشناسی، جلوههای خاص اقلیمی و نیز زیستگاه برخی گیاهان و حیوانات هم در این شمار میآیند. گل سرخ با آن همه جایگاهی که در فرهنگ و ادبیات زندگی مردم ما دارد، تا آنجا که نام پیامبر اکرم(ص) را به خود گرفته و گل محمدی یا گل گلاب نامیده میشود، از نمونههای برجستهی میراث طبیعی- فرهنگی است.» (بهشتی، 1384؛ 15)
علاوه بر مکانهایی که در قسمت مربوط به مناظر فرهنگی انواع آن را بر شمردیم، برخی دریاچهها، کویر، موسیقی طبیعت، بیشه های مقدس، شکارگاهها و غارها نیز میتوانند جلوههایی از میراث طبیعی- فرهنگی باشند.
منابع:
- بهشتی، سیدمحمد، 1384، "ایران یک کلواحد فرهنگی- طبیعی"، مجموعه مقالههای نخستین همایش فرهنگ و میراث طبیعی، معاونت پژوهشی سازمان میراث فرهنگی کشور
- تقیزاده، محمد، بهناز امینزاده، 1384، میراث الهی و زمینهی تعالی انسان، مجموعه مقالههای نخستین همایش فرهنگ و میراث طبیعی، تهران، پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی کشور، معاونت پژوهشی پژوهشکدهی مردمشناسی
- رضوانی، علیاصغر، 1384، "حفاظت مشترک از میراث فرهنگی و طبیعی ضرورتی برای دستیابی به توسعهی پایدار"، مجموعه مقالههای نخستین همایش فرهنگ و میراث طبیعی، معاونت پژوهشی سازمان میراث فرهنگی کشور
- صمدی، یونس، 1384، نگاهی به کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان"1972، یونسکو"، مجموعه مقالههای نخستین همایش فرهنگ و میراث طبیعی، تهران، پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی کشور، معاونت پژوهشی پژوهشکدهی مردمشناسی
- میرشکرایی، محمد، 1384، "مقدمهی مجموعه مقالههای نخستین همایش فرهنگ و میراث طبیعی"، معاونت پژوهشی سازمان میراث فرهنگی کشور
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران آمریکا مجلس شورای اسلامی شورای نگهبان انتخابات دولت حسین امیرعبداللهیان حجاب جنگ دولت سیزدهم حسن روحانی انتخابات مجلس دوازدهم
فضای مجازی قتل هواشناسی تهران شهرداری تهران شورای شهر تهران سیلاب سامانه بارشی آموزش و پرورش سازمان هواشناسی باران شهرداری
خودرو بازار خودرو بانک مرکزی قیمت دلار قیمت طلا قیمت خودرو دلار یارانه مسکن ایران خودرو حقوق بازنشستگان تورم
تلویزیون سینما مهاجرت نمایشگاه کتاب سینمای ایران دفاع مقدس صدا و سیما مسعود اسکویی صداوسیما موسیقی سریال مهران غفوریان
معماری
رژیم صهیونیستی اسرائیل غزه فلسطین حماس جنگ غزه روسیه اوکراین امیرعبداللهیان ایالات متحده آمریکا نوار غزه جنگ اوکراین
فوتبال پرسپولیس استقلال لیگ برتر جواد نکونام رئال مادرید سپاهان بارسلونا بازی لیگ برتر انگلیس باشگاه استقلال باشگاه پرسپولیس
باتری گوگل آیفون اینستاگرام مایکروسافت سامسونگ اپل عکاسی ناسا
ویتامین چای کاهش وزن توت فرنگی سیگار فشار خون کبد چرب