معرفی کتاب معماری و معماران سبزوار

حمید معماری

این کتاب اولین جلد از مجموعه کتابهای ((معماری خانه های ایرانی)) می باشد که در جهت معرفی معماری و معماران ارزشمند این بناها با محوریت خانه های سبزوار با بضاعت اندک علمی و مالی اینجانب و بصورت فشرده منتشر شده است...

تاریخ کهن معماری خانه های ایرانی و بخصوص معماران آن، آنگونه که شایسته است مورد مطالعه قرار نگرفته است. درپی آن معرفی و شناخت و محافظت  از این بناها نیز دچار فراموشی شده است و این عامل اصلی تخریب این بناهای بسیار ارزشمند بوده است. بنابراین هدف اصلی از انتشار این کتاب شناسایی و معرفی معماری خانه های بومی ایرانی و معماران آنها به اقشار مختلف جامعه می باشد.

هنوز هم دیرنیست و از معماری اصیل و ارزشمند ایرانی نمونه هایی وجود دارد که می توان درس های زیادی از آنها گرفت.

امید است مورد توجه دوستداران فرهنگ اصیل معماری بومی ایرانی قرار گیرد چرا که فرهنگ ما در معماری ما متجلی بوده است.

 

این کتاب دارای 7 فصل و 158 بخش و مصور و رنگی می باشد که فهرست مطالب و عناوین ارائه شده به شرح زیر می باشد.

 

فصل اول : شناخت تاریخی سبزوار:

چون این کتاب به برسی خانه های بومی سبزوار می پردازد بنابراین لازم است در ابتدا مختصری در خصوص پیشینه شهر و شرح دوره ای که این خانه ها مربوط به آن می باشد(اواخر قاجار و اوایل دوره پهلوی) داده شود. بدین منظور وضعیت شهر دراین دوره و شکل و فرم شهر و محله ها ی آن توضیح داده شده است.

این فصل دارای بخشهایی شامل، شناخت تاریخی سبزوار (سبزوار در اواخر دوره قاجار و سبزوار در دوره پهلوی) شکل و فرم شهر در ان دوران (کهن دژ، برج و باروی سبزوار، محله های سبزوار، شهر و امکانات آن دوران،  یخچالها یا یخدانهای سبزوار) می باشد.

فصل دوم : معماری ایرانی :

 به معرفی معماری ایرانی و خصوصیات و ویژگیها و اصول آن می پردازد.

از جمله ویژه گیها ی معماری ایرانی اصول آن که شامل، مردم واری، پرهیز از بیهودگی، نیارش، خوبسندی و درونگرایی است می باشد.

درونگرایی یکی از اصول گسترده معماری خانه های بومی مناطق مرکزی و کویری و گرم و خشک ایرانی بوده است که خانه های سنتی سبزوار را نیز شامل می شده و معماران این شهر آنرا خردمندانه بکار بسته اند.

 

فصل سوم : معماران:

 به معرفی معماران این بناها و خصوصیت و ویژگیهای آنان می پردازد. معماران این بناها همانند معماری آن که دارای اصولی است آنان نیز خصوصیاتی متناسب با بناها دارند که مهمترین این ویزگی اخلاق و رفتار آنان بوده است. همچنین از دیگر ویژگیهای معماران که در این کتاب آمده است می توان به هنرمندی و اقلیم شناسی و جامعه شناسی و روانشناسی و آگاهی به مسائل فنی و رفاهی و اجتمایی معماران اشاره کرد.

همچنین تعدادی از معماران این دوره در سبزوار که در یکصد سال گذشته در این شهر بوده و دارای آثار ارزشمندی از معماری هستند  معرفی می گردند.

فصل چهارم : معماری سبزوار(معماری خانه های درونگرای ایرانی):

این فصل معرفی خانه های شاخص شهرستان سبزوار،خصوصا در یکصد سال گذشته است. در این فصل خانه ها از نظر شکل قرارگرفتن بنا درآن و هم چنین تعداد حیاط و نوع مصالح بکار رفته درآن و نوع پوشش سقف آنها(انواع تاقها و سقفها) و زمان ساخت بنا مورد برسی قرار می گیرد.

یکی از انواع تاقهای زیبای ایرانی که در خانه های سبزوار کاربرد فراوان داشته است تاق خونچه پوش است. این نوع تاق در تمام نقاط کشور و در خانه ها و عمارتها و کاخها کاربرد داشته است و برخی از آنها تزئینی می باشد. در سبزوار تاقهای خونچه پوش که از ویژگیهای مهم معماری سبزوار است با آجر به شکلی زیبا و متنوع خصوصا در زیرزمینها و در اتاق بادگیر کار می شده است که با توجه به تخریب اکثر خانه های این شهر بازهم تعداد اندکی از آن باقی مانده که بیان استادی معماری این شهر می باشد چرا که تاقهای خونچه پوش نشان از کمال استادی معماران بوده است. 

در این فصل تعدادی از خانه ها همراه با عکس و نقشه وصاحبان آنها معرفی می گردند.

فصل پنجم : قسمتهای مختلف خانه های سنتی:

این فصل به معرفی قسمتهای مختلف خانه های سنتی از جمله فضای ورودی شامل، (پیش تاق و سکو و سردرورودی و در گاه و در ورودی و حلقه و کوبه و آستانه در)می پردازد.

سردرها از خصوصیت معماری خانه های بومی ایرانی و بویژه سبزوار است. در این بخش سردرهای خانه های  سبزوار از اهمیت زیادی برخوردار است.

 همچنین در ادامه به اصول ترکیب فضای ورودی خانه ها و سردرها و نحوه ترکیب آن و تعداد و موقعیت ورودی در خانه ها و تزئینات آن نیزمی پردازد.

فضاهای دیگر خانه های بومی ایرانی شامل، هشتی، دالان، حیاط، ایوان، انواع اتاق و قسمتهای خدماتی و بهداشتی خانه، بادگیرها و انواع آن، آب انبار و انواع آن، حوض، گرمابه ها، در و پنجره و دالان یا ساباط نیز برسی نیز معرفی می گردد.

فصل ششم : مصالح ساختمانی در معماری سنتی ایرانی:

 به معرفی مصالح ساختمانی دررابطه با معماری سنّتی شامل آژند(ملاتها)و اندودها و آمود(مصالح بکار رفته در نما) می پردازد. انواع گچبریها و نقوش آنها و خشت و تولید خشت و آجر و روشهای تولید و کاربرد آن نیز معرفی می گردد.

گونه های مختلف آجر در بناهای سنتی، شامل انواع آجرهای تزئینی و روش ساخت و تهیه آنها، که ای آجرهای تزئینی دستی خود شامل انواع آجر، واکوب و آبمال و آجر پیشبر و آجر های مهری قالبی و تراش و رنگی و لعابدار و آبسال و آجر قواره می باشد که به معرفی آن همراه با نمونه هایی از کاربرد در بناهای سبزوار می پردازد.

فصل هفتم : گونه های مختلف آجرچینی دربناهای سنتی(انواع آجرکاری)

گونه های مختلف آجرچینی در بناهای سنتی  خود شامل، انواع رگ چینی(راسته و کله و هره و خفته راسته و خواب نما) و آجرچینی کلاغ پر که نوعی مرسوم در دیوارحیاط بوده است و همچنین انواع دیگ آجرچینی تزئینی شامل، انواع گل انداز و بادبزنی و آبشاری و خطی و آجرفرش کف حیاط می باشد.

رخ بامها که یکی از ویژگیهای مهم معماری ایرانی و بخصوص سبزوار می باشد در این فصل برسی و معرفی می گردد. این بخش نیز شامل قسمتهای متنوع می باشد که مقرنسهای آویز آجری و انواع رخ بامها و گره چینی و خوون چینی با آجرهای تراش و مهری نوعی از رخ بامها می باشد که در این فصل به معرفی آن پرداخته می شود و از جزابیت ویژه ای برخوردار است.

ضمائم : این قسمت که در آخر کتاب آمده است. بدلیل وجود عکسهای فراوان در کتاب، فهرست عکسهای براساس فهرست مطالب کتاب تدوین شده است. همچنین کلید واژه و معانی لغات و کتابنامه و منابع و ماخذ کتاب در انتهای این بخش می باشد.

 

نویسنده  پژوهشگر معماری خانه های بومی است:

[e-mail]

 

 

 

پیوست	اندازه
26791.docx	1.68 MB