معرفی واحد درسی انسان‏شناسی شهری

عنوان انگلیسی: Urban Anthropology
تعداد واحد: 2
نوع درس: نظری (اجباری)
پیشنیاز: انسان‏شناسی فرهنگی

شرح درس: انسان‏شناسی شهری یکی از شاخه‏های انسان شناسی فرهنگی است که در سالهای اخیر رشد بسیار زیادی داشته است. این شاخه، عمدتا به مطالعه، شناخت و تحلیل جوامع شهری در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه و بر نفوذ متقابل اشکال زیستی شهری و غیر شهری می پردازد. انسان‏شناسی شهری به نسبت سایر شاخه‏های انسان‏شناسی فرهنگی، شکل جدیدی است که به همین دلیل نیز روش ها، نظریه ها و رویکردهایی خاص خود را به وجود آورده و به کار می برد.
اهداف: هدف از این درس شناخت پدیدة شهر در بعد فرهنگی- تاریخی، چگونگی تحول آن، نظریه های گوناگون دربارة مفهوم شهر، منشاء آن، اشکال آن و به ویژه شناخت زمینه‏های فرهنگی موجود در شهر و مشکلات موجود در هر یک از آنهاست. انسان‏شناسی شهری به سراغ تحلیل شهر در اجزای تشکیل دهنده آن می رود و به مشکلات فرهنگی در همه سطوح و اشکال آنها می پردازد. شناخت خرده فرهنگ‏های شهری و روابط و تاثیرگذاری متقابل آنها نیز از جمله سایر اهداف مورد نظر انسان شناسی شهری است.

روش: انسان شناسی شهری همچون سایر شاخه‏های پژوهشی فرهنگی، عمدتا از روش های میدانی در کار خود استفاده می کند. حضور طولانی مدت، مشارکت در زندگی روزمره جامعه مورد مطالعه، تهیة عکس، نقشه، کروکی از محل، عکس برداری، فیلم برداری و تهیه نوارهای صوتی و همچنین گردآوری داده‏های مختلف مکتوب و شفاهی از محل از جمله کارهای اصلی پژوهشگران انسان شناسی شهری است. تهیه الگوهای مشاهده و مصاحبه‏های تفصیلی از دیگر روش های رایج در این شاخه است که از تمام آنها در کلاس استفاده خواهد شد. دانشجویان درس انسان شناسی شهری موظف به تهیه یک اتنوگرافی شهری به صورت فردی و مشارکت در یک کار تحقیق جمعی (حداکثر در یگ گروه 4 نفره) میدانی هستند. دانشجویان در طول دوره کلاس دائما به بحث و ارائه پیشرفت کار در جلسات خواهند پرداخت و به وسیله استاد در این زمینه هدایت می شوند.

کاربرد: انسان شناسی شهری یکی از کاربردی ترین شاخه های انسان شناسی فرهنگی است زیرا به صورت بلافصل با مشکلات و موانع فرهنگی در زندگی روزمرة انسان ها سروکار دارد. هرکجا مساله‏ای اجتماعی- فرهنگی در سطح شهر وجود داشته باشد، انسان شناسی شهری تلاش می کند رابطة این مساله را با شهر و فضاهای آن روشن کند و موضوع را به نحوی تجزیه و تحلیل کند که بتوان راه حلی برای آن مشکل یافت و احتمالا به تغییرات در سازماندهی، در فضاها یا روابط شهری در آن جهت دامن زد. انسان‏شناسان شهری عموما جزو همکاران و مشاوران سازمان‏های مدیریت شهری، شهرداری ها و مراکز توسعه شهری هستند و اقدامات جدید در شهرها با تکیه بر مطالعات آنها در کنار سایر مطالعات انجام می گیرند.

سر فصل دروس :
1- مباحث مقدماتی، آشنایی با رشته انسان‏شناسی شهری، اهداف، روش ها و کاربردها، تفاوت‏ها و شباهت‏های انسان‏شناسی شهری با جامعه شناسی شهری و مطالعات شهری به طور کلی
2- تعاریف شهر، شامل تعریف‏های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی شهر با تاکید بر تعریف فرهنگی شهر
3- منشاء شهرها: بحث دربارة دلایل ظهور شهرهای اولیه، مشخصات این شهرها، چگونگی تحول آنها به ویژه در پنج حوزة تمدن بین‏النهرینی، چین، هند، یونان باستان و آمریکای پیش از کلمب
4- اشکال شهر، طبقه بندی شهرها، از جمله شهر مناسکی، شهر اداری، شهر تجاری، شهر صنعتی، شهر استعماری، شهرهای نوبنیاد، شهر نواستعماری، شهرهای پساصنعتی ،... آینده شهر و شهرنشینی
5- نظریه‏های باستانی دربارة شهر و شهرنشینی(یونان باستان، اسلام، قرون وسطی)
6- نظریه‏های مدرن دربارة شهر و شهرنشینی(ارمان‏گرایی، گرایش های صنعتی و فراصنعتی)
7- نظریه‏های جامعه‏شناسی و انسان شناسی شهری
8- رابطه شهر و فناوری، شهرهای توسعه یافته و در حال توسعه
9- خرده فرهنگ‏های شهری (الف- خرده فرهنگ های کاری)
10- خرده فرهنگ های شهری ( ب- خرده فرهنگ های جنسیتی، خویشاوندی، قومی..)
11- رابطة شهر و روستا ( مساله مهاجرت، مشکلات فرهنگی و مهاجران روستایی در شهرها)
12- فقر در شهر(اشکال بروز فقر شهری، مشکلات ناشی از آن، فرهنگ فقر...)
13- خشونت در شهر (تعریف خشونت‚، اشکال خشونت شهری، چشم انداز خشونت‏های شهری )
14- کلان شهرها و مشکلات فرهنگی آنها
15- شهر نشینی در ایران و تحلیل مفهوم شهر در ایران، منشاء و تحول آن، عناصر شهری در ایران
16- مسائل شهرنشینی در ایران
17- جمع‏بندی و نتیجه گیری ‎