هویت فرهنگی مردم منطقه زیدون

مسعود گنجی

کتاب هویت فرهنگی مردم منطقه زیدون به همت مسعود گنجی در سال 1389 منتشر شده است و به تشریح منطقه ای در خوزستان اختصاص دارد   و در زیر مفدمه این کتاب را به فلم نویسنده می خوانیم:

برای تهیه کتاب با نویسنده  نماس بگیرید.

نتیجه ی پژوهشی میدانی دوساله مبتنی بر مشاهده مشارکتی همراه با پرس و جو در منطقه زیدون از استان خوزستان است که به دلیل انجام نشدن پژوهش های اجتماعی در گذشته و نبود اطلاعات اسنادی از این منطقه مهم در استان خوزستان لزوم آن احساس می شد.از این رو بعد از به پایان رسیدن این پژوهش تصمیم به انتشار آن گرفتم(1390) تا نتایج این تحقیق به دیگران نیز انتقال داده شود و امکان استفاده از آن برای پژوهشگران علوم اجتماعی و علاقه مندان وجود داشته باشد.

مقدمه

« علم را در زنجیرکنید »( مجلسی،1385، 151) این گفته ی پیامبراکرم(ص) است که وقتی از او پرسیدند: زنجیرکردن علم چگونه است؟ فرمودند : « نگارش آن».
این جمله اهمیت ضبط و نگارش و حفظ علوم مختلف را می رساند و بیان گر آن است که هر نکته جدیدی که آشکار شد باید آن را ثبت کرد تا در اذهان کل اجتماعات باقی بماند و نه تنها برای خود فرد مشخص گردد.
وقتی درکتب به مطالبی برمی خوریم که حتم داریم اینها ازجانب دانشمندان ایرانی مطرح شده است و یا این که مواردی است که جز میراث ما می باشد؛ حال به اسم غرب، آن هم دردوره ی قرون وسطی و درانحطاط غرب و اروپا و یا به اسم کشورهای دیگر به ثبت رسیده است، همزمان که آهی برزبان می آوریم در ذهن خود مرور می کنیم«چگونه ما نتوانسته ایم از میراث خود حفاظت کنیم ؟»
نمونه ی این موارد را می توان در نام خلیج فارس مشاهده کرد که بر اثر عدم مدیریت و عدم توجه مسولان امر، کشورهای عربی چشم طمع به آن دوخته اند.
بحث از انسان و اجتماعات انسانی و شیوه های زندگی آنها نیز جدا از این امر نمی تواند باشد. مشکل اساسی در اینجا خود را نشان می دهد و آن تصور این که ما چشمان نزدیک بین داریم و حال آنکه در آن طرف دریاها و در باختران، مردمان، اندیشمندان و متفکرین چشمان دوربین دارند و نه تنها پیش پای خود بلکه در ماورای زمان را نیز پیش بینی      می کنند و داعبه و دغدغه ساختن جهان را دارند. امروزه در کشورهای دوراندیش، پایه ی همه برنامه ها و تصمیمات بر علوم اجتماعات و روابط و فرهنگ ها بنا شده است و برنامه های خود را آنچنان بنا می کنند که با فرهنگ و اجتماع مورد نظر بیشترین هماهنگی را داشته باشد تا بهترین عملکرد و بهره را داشته باشد؛ حال آن که ما به فرهنگ و تمدن و اندیشه خودی هیچ ارزشی نداده و آن ها را در زمره ی یک رفتار عادی و گذران ایام، تلقی می کنیم. پایین بودن میزان ورود گردشگر به کشور، آن هم به میزان بسیار، مانند خورشید که منظومه شمسی را روشن می کند این موضوع را نمایان می سازد. این درحالی است که کشورهایی محور گردشگری در دنیا شده اند که هیچ پیشینه فرهنگی مهم یا تمدنی   نداشته اند. این موضوع را بارها از رسانه های گروهی شنیده ایم. تحقیق در ثبت و ضبط هویت فرهنگی اجتماعات و مناطق مختلف کشور، علاوه بر این که اجازه ی فراموشی آن فرهنگ را در اذهان نمی دهد باعث می شود که فرصت ها و محدودیت ها را در آن اجتماع شناخته و بتوان با توجه به آن، هرگونه برنامه ریزی که برای منطقه لازم و ضروری به نظر می رسد آن هم با بهره وری و سازگاری بسیار بالا عملی کرد.
باید این را در نظر داشته باشیم که با گذر ایام، این فرهنگ ها دیگر یک روزمرگی نخواهند بود بلکه یک میراث واقعی محسوب می شوند. از این رو قصد دارم این تحقیق را در زمینه هویت فرهنگی انجام بدهم و از آنجایی که به زادگاه خود بسیار علاقه مندم آن را درباره ی منطقه ی زیدون از توابع شهرستان بهبهان در کنار رودخانه زهره انجام خواهم داد. امیدوارم بتوانم ذره ای از فرهنگ این منطقه و پیشینه فرهنگی آن را برای ثبت در بین فرهنگ های منطقه ای و تاریخ به روی کاغذ بیاورم .
بگذارید اینطورادامه بدهم، هنگامی که 8 یا 9 ساله بودم و در دبستان ابوریحان بیرونی در روستای چشمه مراد یکی از روستاهای منطقه ی زیدون در پایه دوم درس می خواندم، ایام بهار بود با برادرم برای دیدن دوستان و فامیل به روستای مجاور(دارعلا یی) رفته بودیم، آن جا شنیدیم که مردم برای پیدا کردن عتیقه یا مهره و چیزهایی شبیه به آن به روستا یی که در مجاورت دارعلا یی بود یعنی ((تل گوینه)) رفته اند. بعد از پرسش فهمیدم که هرساله بعد از بارش باران به علت شستن خاک زمین و خرابه ها مردم برای پیدا کردن اشیا یی که زیر خاک نمایان می شود به آن جا می روند و چیزهایی پیدا می کنند. ما هم رفتیم و برای اولین بار با آن جا آشنا شدم که آن را ((کوه بینو)) می نامیدند و می گفتند: همیشه اشیاءی گران بهایی از آنجا کشف می شود. هیمشه دلم می خواست بدانم اینجا چه جایی بوده است و چه کسانی اینجا و کی زندگی می کرده اند؟ بعدها که بزرگتر شدم از این حسرت می خوردم که چرا این محوطه ی عظیم مورد کاوش و تحقیق میراث فرهنگی قرار نمی گیرد و مردم منطقه هرساله با کاوش های غیر قانونی قسمتی از آن را خراب و به هم می زنند. کم کم در امتداد بزرگ شدن و جستجو در اطراف به آثار دیگری در روستای خود و روستاهای مجاور خود بر می خوردم که فکر می کردم باید اینها به هم مربوط باشد و این همه تپه همین طور به وجود نیامده است. همینطور شاهد آن بودم که سکه و چیزهای قیمتی از این نواحی کشف می شود و مردم آنها را می فروشند، تاجایی که در یکی      ازسال ها در حوالی روستای ((لنگیر سفلی)) برای امر جاده سازی لودر کوزه ای پر از طلا را هنگام خاک برداری از یکی از این تپه ها از خاک بیرون آورد و مردم سکه های بسیاری دیدند و حتی منجر به درگیری در روستا شد به طوری که بنابه گفته مردم راننده لودر چون کوزه ی اصلی را دیده بود کوزه پر از طلا را برداشت و لودر را رها کرد و رفت. از آن زمان پیش خود فکر می کردم این منطقه باید دارای تمدن و فرهنگی کهن باشد و مایل بودم در این رابطه چیزهایی بدانم. با ورود به دانشگاه در رشته علوم اجتماعی و اهمیت تحقیق در مورد فرهنگ ها این زمینه برای من فراهم شد تا بتوانم تحقیقی را در زمینه هویت فرهنگی منطقه ی زیدون انجام بدهم. این هویت فرهنگی مسلمأ باید بسیار غنی و تاریخی باشد که البته تا زمان حال ادامه داشته است و طی سالیان آینده نیز همین طور خواهد بود. این نکته بیش از همه، نظر من را به خود جلب کرده است که مردم این منطقه همیشه از کلیت و یکپارچگی این منطقه صحبت می کنند و با این که منطقه 43 روستا و یک مرکز شهری دارد ولی در پاسخ به این سوال که شما کجا یی هستید خود را زیدونی   می نامند و می گویند ما اهل زیدون هستیم خواه اهل چشمه مراد باشد یا قلعه کعبی یا هر روستای دیگر.
از آن جائی که فرهنگ یک کشور از به هم پیوستن اجزاء فرهنگی مناطق مختلف آن کشور تشکیل می شود لازم است بررسی هایی صورت گیرد و این اجزاء را یکی یکی تشریح کرد و به ثبت رساند تا هم کلیت فرهنگی کشور مشخص شود و هم از پاک شدن و رفتن این فرهنگ ها از خاطره ها جلوگیری شود زیرا همین فرهنگ پیشینیان است که چراغ راه آیندگان می شود، از ریشه ی آنهاست که فرهنگ ها تکامل می یابند و تجدید می شوند. به خاطر این که تا این زمان تحقیقی در این زمینه در این منطقه صورت نگرفته است این خطر وجود دارد که با گذشت زمان نه تنها این فرهنگ ها تغییر کند بلکه متحول شوند و به خاطر به ثبت نرسیدن آنها به عنوان یک پدیده فرهنگی از بین بروند آن چنان که گوئی وجود نداشته اند. همچنین تحقیق در این زمینه باعث می شود ارتباط با دیگر فرهنگ ها از این طریق مشخص شود. بنابراین لزوم و ضرورت شناخت این فرهنگ، تحقیق در این زمینه را ایجاب می کند .
از این رو در این تحقیق تأکید بر این است که با روشن کردن پیشینه ی فرهنگی و تاریخی منطقه، به چگونگی اجزای فرهنگی مردم منطقه از جمله: عامل تاریخی، بناهای تاریخی و آثار باستانی، موقعیت جغرافیایی و اکولوژیکی: ویژگی های منطقه ای و جغرافیایی چون آب و هوا، وسعت سرزمین، منابع طبیعی، ثروت طبیعی، ثروت زیر زمینی و پراکندگی جمعیت، مراسم، اعیاد، اعتقادات و باور ها، اقتصاد، روابط خویشاوندی، خانواده و مسائل مربوط به آن، قشربندی اجتماعی، طب سنتی منطقه، زبان و ادبیات، صنایع دستی و دست آفریده ها و هر آنچه که یک فرهنگ می تواند داشته باشد بپردازیم.
مسعود گنجی
[e-mail]