گاهشمار فضای شهری (اواخر دوره قاجار و دوره پهلوی)

زهره دودانگه

در این نوشتار تلاش بر آن است تا سیری از تاریخ تحولات فضا در اواخر دوره قاجار و نیز حکومت پهلوی در قالب گاهشمار ارائه شود. ماخذ این گاهشمار کتاب «از شار تا شهر» نوشته سید محسن حبیبی، انتشارات دانشگاه تهران است. در گاهشمار پیش رو  سعی بر آن بوده نحوه انتخاب سال ها از ماخذ یاد شده، بر مبنای میزان ارتباط آن با موضوع فضای شهری صورت پذیرد. از آنجا که تحولات فضا از تصمیم های کلان سیاسی و اقتصادی جدایی ناپذیر است، به برخی وقایع مهم سیاسی و اقتصادی نیز اشاره شده است. بدیهی است که  این گاهشمار می تواند با استفاده از منابع و متون دیگر تکمیل شود، که این امر در دستور کار پژوهش تاریخ فرهنگی فضای شهری قرار دارد.

1243 ه.ش. (1864 م.)
ایجاد اولین خط تلگراف در ایران به وسیله انگلیس در بوشهر برای داشتن ارتباط با هند
1256 ه.ش. (1878 م.)
تهیه نقشه شهر جدید تهران، دارالخلافه ناصری
1279 ه.ش. ( 1900 م.)
افتتاح بانک استقراضی با سرمایه روسی

** 1285 ه.ش. (1906م.). (14 مرداد)
فرمان مشروطیت، گشایش اولین مجلس ملّی

1286 ه.ش. (1907 م.)
توشیح قانون اساسی مشروطیت
مرگ مظفرالدین شاه، حکومت محمدعلی شاه، آغاز دوره استبداد صغیر

** 1299 ه.ش. (1920 م.)
 کودتای نظامی سید ضیاء و رضاخان میرپنج، فروپاشی دولت قاجار

1305 ه.ش. (1926 م.)
تاسیس ثبت اسناد و املاک
شروع ساخت راه آهن شمالی-جنوبی
1309 ه.ش. (1930م.)
تصویب نقشه تهران، تحت عنوان نقشه خیابان ها
تصویب قانون بلدیه- تغییر نام بلدیه به شهرداری، برداشتن نام دارالخلافه از پایتخت
1310 ه.ش. (1931 م.)
تصویب نقشه جدید شهر همدان
1311 ه.ش. (1932م.)
تخریب دیوارهای کهن تهران، ایجاد خیابان های عریض کمربندی، گسترش شهر به سوی غرب
1312 ه.ش. (1933 م.)
گشایش کارخانه سیمان و نساجی ری
تصویب قانون تعریض و توسعه معابر و خیابانها
1313 ه.ش. (1934م.)
تاسیس بانک ملی ایران
تاسیس دانشگاه تهران
ایجاد کارخانه نساجی چالوس
1316 ه.ش. (1937 م.)
تهیه نقشه جدید تهران، دگرگونی شکلی شهر در مقیاسی گسترده
1317 ه.ش. (1938 م.)
تاسیس شرکت دخانیات ایران
گشایش مرکز برق ژاله در تهران
مقدمه راه اندازی کارخانه ذوب آهن
1318 ه.ش. (1939 م.)
ایجاد بانک ساختمان
تصویب آیین نامه پیش آمدگی ها در گذرها و خیابانها

** 1320 ه.ش. (1941 م.)
پایان دورۀ اول دولت پهلوی، شروع مرحله اول از دورۀ دوم دولت پهلوی
اصلاح قانون تعریض و توسعه معابر

** 1327 ه.ش.  (1948 م. )
تاسیس شورای عالی برنامه
شروع اولین برنامه توسعه اجتماعی- اقتصادی
آغاز جنبش ملی شدن نفت

1328 ه.ش. (1949 م.)
تصویب لایحه قانونی تشکیل شهرداری و انجمن شهر
1329 ه.ش. (1951 م.)
* ملی شدن نفت، عدم خرید نفت ایران به وسیله شرکتهای بین المللی نفت
1330 ه.ش. (1951 م.)
* اعلان اقتصاد بدون نفت
ایجاد بیش از 200 هسته صنعتی جدید
1331 ه.ش. (1952م.)
لایحه قانونی ثبت اراضی موات تهران

** 1332 ه.ش. (1953 م.)
کودتا، آغاز دومین مرحله از دورۀ دوم حکومت پهلوی

1333 ه.ش. (1954 م.)
ورود مستشاران اصل چهار ترومن به ایران، سرمایه گذاری اصل 4 در 38 طرح عقب افتاده از برنامه یکم
1334 ه.ش. (1955 م.)
معافیت مالیات برای مدت پنج سال برای سرمایه گذاری خارج از محدودۀ 60 کیلومتری تهران
آغاز برنامه دوم توسعه اقتصادی و اجتماعی
1335 ه.ش. (1956م.)
اجرای طرح های بزرگ، 75% هزینه طرح ها از درآمدهای نفتی و 25% از استقراض خارجی تامین خواهد شد.
قانون ایجاد جاده سوم بین تهران و شمیران
تصویب قانون منع تصرف زمین ها دولتی، اوقاف و موات در فاصله 10 کیلومتری از مراکز شهری

** 1336 ه.ش. (1957م.)
رکود اقتصادی، سقوط بازار زمین و ساختمان
اعلان سیاست دروازه های باز

1339 ه.ش. (1960 م.)
سوداگری زمین و ساختمان
قانون تملک اراضی برای اجرای برنامه های شهرسازی و خانه سازی

** 1341 ه.ش. (1962 م.)
انقلاب سفید، اصلاحات اراضی
شروع برنامه سوم توسعه اقتصادی- اجتماعی
آغاز مرحله سوم از دورۀ دوم دولت پهلوی

1342 ه.ش. (1963 م.)
سرمایه گذاری دولت در طرح های ملّی و سرمایه گذاری بخش خصوصی در دیگر زمینه ها
اصلاح قانون توسعه و تعریض معابر و زمین گودهای جنوب تهران
1343 ه.ش. (1964 م.)
تاسیس وزارت آبادانی و مسکن
تعطیل بانک ساختمان و تاسیس بانک رهنی
1344 ه.ش. (1965 م.)
شروع طرحهای جامع شهری
قانون تملک آپارتمان ها
1345 ه.ش. (1966 م.)
تصویب طرح جامع تهران
قانون اصلاح پاره ای از موارد و الحاق چند ماده به قانون شهرداری
1347 ه.ش. (1968م.)
شروع برنامه چهارم توسعه اقتصادی- اجتماعی
قانون نوسازی و عمران شهری
1350 ه.ش. (1971 م.)
*افزایش قیمت نفت، افزایش در آمد ملی، تغییر سیاست دولت
1351 ه.ش. (1972 م.)
تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران
صنعت گرایی بسیار شدید
توسعه چشمگیر بخش ساختمان
1352 ه.ش. (1973 م.)
قانون نظارت بر گسترش شهر تهران شروع برنامه پنجم توسعه اقتصادی- اجتماعی
1353 ه.ش. (1974 م.)
تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به مسکن و شهرسازی
1354 ه.ش. (1975 م.)
قانونگسترش شهرسازی در قطب های کشاورزی
افزایش شدید حقوق کارگران ساختمان تا 48%، هجوم روستاییان به شهر
1355 ه.ش. (1976 م.)
آئین نامه استفاده از اراضی در خارج از محدوده ها و حریم شهر
شروع تهیه طرح جامع سرزمین
1356ه.ش. (1977 م.)
تصویب برنامه ششم توسعه اقتصادی- اجتماعی
تظاهرات حاشیه نشینان و ساکنان خارج از محدوده

** 1357 ه.ش. (1978 م.)
فروریزی دولت پهلوی

ماخذ: حبیبی، محسن (1385)، از شار تاشهر، انتشارات دانشگاه تهران

مطالب مرتبط در انسان شناسی و فرهنگ

پرونده اینترنتی «فضای معماری و شهری» در «دوره پهلوی»
http://anthropology.ir/node/15722
پرونده اینترنتی «فضای معماری و شهری» در «اواخر دوره قاجار و عصر مشروطه»
http://anthropology.ir/node/15530

گاه شمار عمومی تاریخ فرهنگی - سیاسی ایران

بخش اول :  1213/1232 –1834/1883
http://anthropology.ir/node/15941

بخش دوم :  1265/1277 –1886/1899
http://anthropology.ir/node/16181

بخش سوم: 1288/ 1279- 1909/ 1901
http://anthropology.ir/node/16377

دوست و همکار گرامی
چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی،  نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد. برای اطلاع از چگونگی کمک رسانی و اقدام در این جهت خبر زیر را بخوانید
http://anthropology.ir/node/11294