سالی شاد برای پلنگ‌های ایرانی

امیر عسکری

پلنگ ایرانی بزرگترین زیرگونه پلنگ در دنیا محسوب می شود که در طبقه حفاظتی "درمعرض خطر" قرار دارد. گستره پراکنش آن کشورهای غرب آسیا می باشد و درحال حاضر، بیش از دو سوم جمعیت آن در طبیعت ایران زیست می نماید. پلنگ، گربه‌سان باشکوهی است که افزون بر ارزش‌های اکولوژیک (بوم‌شناختی) در حیات وحش به سبب نوع رفتار و ظاهر زیبایش در فرهنگ و آداب و رسوم جوامع انسانی جایگاه ویژه‌ و پر رنگی دارد. پلنگ به سبب توانایی بسیار زیاد در سازگاری با شرایط متنوع، روزگاری در بیشتر نقاط ایران دیده می‌شد ولی به دلایل متعددی هم‌چون تخریب زیستگاه و شکار، جمعیت این گونه ارزشمند، بسیار کاهش یافته و عمدتاً به چند زیستگاه جدا از هم محدود شده‌ است. اما با تمام مشکلات پیرامون، بی شک می توان سال نود را از دیدگاه کردارشناسان ایرانی سال پلنگ نامید. آغاز دهه نود شمسی با حمایت‌های علمی، ادبی و هنری از این جانور زیبا و بی‌نظیر توسط فرزندان ایران زمین و دوستداران طبیعت صورت گرفت. این فعالیت‌ها که در قالب "تلفیق دانش و هنر" انجام گرفته است، گامی جدید در راستای کوششی گروهی برای دستیابی به مشارکتی فرهنگی در حفاظت از طبیعت و محیط زیست بوده است.
به جرات می توان مهمترین دستاورد امسال را دریافت سیمرغ بهترین فیلم مستند در جشنواره فیلم فجر برای فیلم "در جستجوی پلنگ ایرانی" نامید که علاوه بر این در دو بخش دیگر؛ بهترین پژوهش و بهترین کارگردانی نیز نامزد دریافت جایزه بوده است. ساخت این فیلم برگرفته از ده سال تلاش اعضای "انجمن یوزپلنگ ایرانی" که هدفش فرهنگ سازی و انتقال مفاهیم و یافته‌های علمی از فضای آکادمیک به میان افراد جامعه بوده است که علی‌رغم مشکلات بسیار، چنین راه پر فراز و نشیبی را  تاکنون به خوبی پیموده است. خوشبختانه این اثر با حمایت سیمای مازندران به زودی از شبکه سراسری پخش خواهد گردید و بی‌شک فرهنگ حمایت از این گونه ارزشمند را در اذهان ایرانیان روشن خواهد نمود.
در یک فعالیت موفق دیگر، با تلاشی که حدود هفت ماه به طول انجامید، اولین کاروان نمایش "پلنگ ایرانی" با بازیگران و سایر اعضای گروه به استان لرستان سفر نمود تا با اجرای نمایش‌های روستایی خصوصا در روستاهای حاشیه منطقه حفاظت شده اشترانکوه به افزایش دانش و کاهش عوامل تهدید ناشی از فعالیت‌های انسانی در راستای یک فعالیت فرهنگی – هنری، این گونه را از پرتگاه انقراض برهاند.
انتشار ششمین خبرنامه الکترونیک پلنگ ایرانی، برگزاری کارگاه‌های تخصصی، اجرای پروژه‌های پژوهشی، پخش بروشورها و پوسترهای آموزشی از دیگر فعالیت‌های دوستداران پلنگ ایرانی بوده است. هدف از اجرای این برنامه‌ها شناساندن پلنگ به طیف‌های مختلف اجتماع و حساس‌ساختن مردم نسبت به وضعیت آن در کشور است تا در آینده، شاهد تعامل اصولی جوامع انسانی با پلنگ باشیم به‌طوری که روند رو به کاهش جمعیت آن متوقف شده و در ادامه با فراهم آمدن شرایط مناسب، جمعیت آن احیا شود. از آنجا که این برنامه‌ها آغاز یک طرح همه‌جانبه و گسترده است از همین رو پیشنهاد می گردد که سال‍های آتی هر کدام به اسم یک گونه ایرانی در حال انقراض اختصاص یابد. با توجه به اهمیت موضوع خرس‌های قهوه‌ای، به نظر می رسد که سال 1391 را از منظر کردارشناسی به نام خرس قهوه‌ای انتخاب کنیم و در جهت فرهنگ سازی و آموزش همه جانبه کوشش نماییم. در آخر ضمن تبریک سال جدید به تمامی دوستداران فرهنگ و علاقه‌مندان طبیعت این کوتاه نوشته را با شعری از حکیم نظامی گنجوی شاعر ترکیب آفرین به پایان می رسانیم:
پلنگان را به کوهستان پناه است          نهنگان را به دریا جایگاه است
من بی سنگ خاکی مانده دلتنگ        نه در خاکم در آسایش نه در سنگ