جمعه, ۵ بهمن, ۱۴۰۳ / 24 January, 2025
مجله ویستا

آغاز تئاتر ارمنی در جلفای اصفهان



      آغاز تئاتر ارمنی در جلفای اصفهان
هویس

تئاتر ارامنه ایران زاده تئاتر ارامنه ماوراء قفقاز است. در اواخر سده نوزدهم میلادی، زندگی روشنفکری ارامنه ایران در پیوند تنگاتنگ با زندگی فرهنگی شهرهای تفلیس، باکو و ایروان بود و روشنفکران ارمنی ایران متون ادبی، کتاب‌های درسی و نمایشنامه‌ها را از قفقاز تهیه می‌کردند و به ایران می‌آوردند. از سوی دیگر تولد تئاتر ارمنی با مدرسه ارمنی وابسته بوده و اوّلین سازمان‌دهندگان و کارگردان‌های نمایش‌های ایرانی-ارمنی اهل تعلیم و تربیت و معلمان بوده‌اند. در مدارس تازه تأسیس ارمنی در شهرهای ارمنی‌نشین ایران، برنامه‌های شعرخوانی، سرود و رقص رواج داشت و دانش‌آموزان از این راه با حضور روی صحنه اُخت می‌شدند و این امر زمینه‌ای می‌شد برای اجرای برنامه‌های نمایش جمعی با هدایت معلمانی که بیشتر از قفقاز می‌آمدند. در آغاز زنان ارمنی-ایرانی از حضور در صحنه امتناع می‌کردند و نقش شخصیت‌های مؤنث را همسران یا بستگان مهاجران ارمنی از قفقاز بازی می‌کردند، امّا به تدریج دختران و زنان ارمنی ایران نیز روی صحنه رفتند. به این ترتیب تئاتر ارمنی ایران در تبریز (۱۸۷۹)، تهران (۱۸۸۱) و رشت (۱۸۸۴) پا گرفت.

امّا وضعیت جلفای اصفهان تا حدودی فرق داشت. جلفا از قفقاز دور بود و نخستین تئاتری‌های آن از ارمنی‌های ایران بودند. به همین سبب تاریخ تولد تئاتر در حلفا اندکی دیرتر است. بیشتر محققان سال ۱۸۸۶ تا ۱۸۸۸ را تاریخ نخستین اجراهای تئاتری جلفا می‌دانند. دو نمایش وودویل «انجیر خچو» و «هر دوتامان گرسنه‌ایم، هر دو تامان پول نداریم» اولین نمایشنامه‌هایی بودند که در جلفا اجرا شدند. به هر رو می‌دانیم که جلفاییان در سال ۱۹۱۳ بیست‌وپنجمین سالگرد شروع تئاتر در شهرشان را جشن گرفته‌اند و به همین مناسبت کتابچه‌ای منتشر کرده‌اند که یکی از اسناد مهم تاریخ سال‌های آغازین تئاتر در جلفاست.

بختیار هواکیمیان، از پژوهشگران پرکار تئاتر ارامنه ایران، اخیراً کتابی به نام «وقایع‌نگاری تئاتر جلفای نو (۱۸۸۷-۲۰۱۲)» منتشر کرده است. کتاب مقدمه‌ای دارد که در واقع تاریخ مختصر تئاتر جلفای اصفهان است. بخش‌هایی از این مقدمه را در چند شماره در صفحات ارمنی هویس منتشر خواهیم کرد. آنچه خواندید مختصری بود از نخستین بخش که در این شماره چاپ شده است.

این مطلب در چهارچوب  همکاری رسمی انسان شناسی و فرهنگ و دو هفته نامه ارمنی هویس منتشر می شود  و در شماره 160 ، 16 آذر 1392 این نشریه به انتشار رسیده است.

 

 

ویژه نامه ی «هشتمین سالگرد انسان شناسی و فرهنگ»
http://www.anthropology.ir/node/21139

 

دوست و همکار گرامی
چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی،  نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد.
کمک های مالی شما حتی در مبالغ بسیار اندک، می توانند کمک موثری برای ما باشند:

شماره حساب بانک ملی:
0108366716007

 شماره شبا:
 IR37 0170 0000 0010 8366 7160 07

 شماره کارت:
6037991442341222

به نام خانم زهرا غزنویان