دائره‌المعارف گردشگری (14) عکاسی و گردشگری

ادوارد ام برونر برگردان کامبیز قلیخانی

عــکــاســی حضوری همیشگی در گردشگری دارد. هر جا اثری از گردشگران چه به صورت انفرادی و چه در قالب تورهای گروهی است، دوربین‌های عکاسی و فیلمبرداری هم وجود دارند. توصیه عمومی اکثر آژانس‌های گردشگری به مشتریان‌شان این است که فیلم‌های بیشتری از آنچه تصور می‌کنند که مورد نیاز است، با خود به همراه داشته باشند و دوربین‌های‌شان را قبل از ترک منزل امتحان کنند که مبادا در بهترین سفر عمرشان از عکاسی ناامید و مایوس شوند.

آنچه به کرار به عنوان علت رواج عکاسی در گردشگری ذکر می‌شود این است که گردشگران می‌خواهند یک یادگاری و یا مدرک از مسافرت‌شان داشته باشند. بنابراین همانطور که سوغاتی جمع می‌کنند، عکس هم می‌گیرند. این عکسها نشان می‌دهد که آنها در آن مکان خاص حضور داشته‌اند. این امر موجب فراوانی باسمه‌ای عکسهای گرفته شده توسط افرادی است که گاهی می‌بینیم در مقابل یک اثر تاریخی معروف ایستاده‌اند و ناشی به نظر می‌آیند. اغلب این عکس‌ها در خانه به‌صورت نمایش اسلاید و یا اگر چاپی باشند درون یک آلبوم گردآوری می‌شوند. به استثنای اندک عکاسان حرفه‌ای، عکسهای گرفته‌شده در خلال یک تور، معمولا مخاطبان محدودی دارند که شامل خود گردشگران و خانواده و دوستان نزدیکشان می‌شود.

 شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد خیل عظیم گردشگران همان عکس‌هایی را می‌گیرند که در کتاب‌های راهنمای سفر، کارت پستال‌ها، بروشورهای گردشگری و مجله‌های معروفی مثل نشنال جئوگرافیک هم پیدا می‌شوند. اکثراً (به استثنای برخی عکاسان جدی) به جای جستجو برای پیدا کردن صحنه‌های دست اول و منحصر به فرد، از همان صحنه‌هایی عکس می‌گیرند که از قبل برای‌شان آشنا است و تبدیل به تصاویر رایج در فرهنگ عامه‌ی مکان مورد بازدید شده‌اند. در واقع در خیلی از برنامه‌های تور، نقاط خوش‌منظره‌ای را به منظور توقف برای عکاسی مشخص شده و اکثر گردشگران در همان لوکیشن مشابه به عکاسی می‌پردازند.

مفهوم تجسم در عکاسی، یک حالت حسی کلیدی برای درک مفهوم «نگاه خیره» گردشگران است. به یک معنا، لنز دوربین مابین گردشگر و سوژه می‌ایستد و فضا یا فاصله‌ای به وجود می‌آورد که از گردشگر در برابر چیزهای عجیب و ناآشنا به ویژه در گردشگری جهان سوم محافظت می‌کند. عکاسی به صورت یک میانجی در این تجربه ظاهر می‌شود. در گردشگری افریقا، آسیای جنوب غربی و دیگر نقاط جهان سوم، شاید بتوان گفت که گردشگران آنچه برای‌شان عجیب و غریب به نظر می‌رسد را از طریق عکاسی، به عنوان یک تکنولوژی واسطه در بینایی، کنترل می‌کنند. رولان بارت و سوزان سانتگ حتی این موضوع را مطرح کرده‌اند که عکاسی می‌تواند به عنوان یک اقدام تهاجمی در نظر گرفته شود. در یک تور سافاری در افریقا، دوربین جانشینی برای اسلحه به شمار می‌رود. گردشگر امروزی با استفاده از دوربین سعی می‌کند مانند استعمارگران قدیمی، وحشی‌ها را اهلی و رام کند و بر آنها کنترل داشته باشد.

وضیح: دائره‌المعارف گردشگری در سال 2000 در 700 صفحه از سوی موسسه انتشاراتی راتلج و زیر نظر پروفسور جعفر جعفری منتشر شد. در این دائره‌المعارف همه اصطلاحات مرتبط با گردشگری دارای یک ذیل‌واژه هستند که توسط فردی متخصص در همان حوزه نوشته شده است. این دائره‌المعارف تاکنون چندین بار تجدید چاپ شده است. هر بار یکی از واژگان این دائره‌المعارف را ترجمه خواهیم کرد.

 

ویژه نامه ی «هشتمین سالگرد انسان شناسی و فرهنگ» 
http://www.anthropology.ir/node/21139