معرفی کتاب مفاهیم کلیدی پیر بوردیو

انسان شناسی و فرهنگ

گرنفل، مایکل، 1389، ترجمه  محمدمهدی لبیبی، تهران: نشر افکار ، با مقدمه ای از: شادروان دکتر محمد عبداللهی
مفاهیم کلیدی پیر بوردیو خلاصه ای از دیدگاه های بوردیو جامعه-شناس فرانسوی معاصر در زمینه های گوناگون است. در این کتاب مایکل گرنفل مفاهیم اصلی افکار بوردیو را استخراج نموده و آنها را بسط داده است. به طوریکه خواننده در این کتاب با تفکر بوردیو در درک و فهم مسائل و پدیده های اجتماعی به خوبی آشنا می شود. مرحوم دکتر محمد عبداللهی استاد جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در مقدمه کتاب به نظریه های عمده بوردیو اشاره کرده و با تشریح و نقد افکار او نقاط ضعف و قوت آن را نشان داده است.
گرنفل با شرح زندگی بوردیو آغاز می کند و تأثیرات شرایط دوران کودکی و نوجوانی او بر افکارش را نشان
می دهد. او معتقد است «نظریه میدان» بوردیو در بین سایر مفاهیم او نقش کلیدی دارد چرا که از این طریق او توانست ساختار روابط را تعریف کند و نشان دهد چگونه عینیت از «ذهنیت شخصی شکل گرفته» یا همان
«عادت واره» تأثیر می پذیرد. به عبارت دیگر بنیادهای عینی و ذهنی نظریه عمل بوردیو را می توان با فهم او از فرهنگ تشخیص داد. او معتقد است در پژوهش های فرهنگی با دو سنت «ساختاری» و «کارکردی» روبرو هستیم به طوریکه سنت ساختارگرا فرهنگ را به مثابه ابزار ارتباط و دانش متکی بر اجماعی مشترک در جهان می-بیند. (مانند مردم شناسی لوی استروس) و از طرف دیگر سنت کارکردی حول دانش بشری به عنوان محصول شالوده ای اجتماعی شکل می گیرد. جامعه شناسی دورکیم و مارکس بخشی از سنت دوم را تشکیل می دهند، زیرا هر دوی آنها به برخی از ساختارهای جامعه مربوط می شوند اما یکی از آنها اثباتی و دیگری انتقادی است. بوردیو هر دو سنت را نقد می کند و معتقد است سنت نخست بیش از حد ایستا است چرا که ساختارهای ساخت یافته به عنوان اشکالی هم-زمان فرض شده اند به طوریکه تصور آنها اغلب از جوامع بدوی اخذ گردیده است. سنت دوم نیز ایدئولوژی را جنبه مادی می بخشد و با تحمیل ایدئولوژی طبقه مسلط در سنت انتقادی یا بقای کنترل اجتماعی در سنت اثبات گرا همراه است. بوردیو سعی می کند با فهم آنچه از تحلیل ساختارها به عنوان نظام نمادین آشکارسازی اصول، منطق یا کنش حاصل گردیده مصالحه ای بین این دو سنت برقرار سازد. بوردیو مفهوم عادت واره را برای فراتررفتن از دوگانگی ساختار- عاملیت ابداع نمود.
هدف او عمدتاً نفی روایت های پیشین بود. مفهوم عادت واره در نخستین آثار بوردیو درباره کشاورزان بی آرن و برای توصیف عادت ها و کنش های فیزیکی آنان به کار رفت. اما او بعدها در بطن «وارثان» تلاش می کند تفاوت در دستیابی به تحصیلات دانشگاهی بین طبقات مختلف اجتماعی را از این طریق توضیح دهد. بدین ترتیب عادت واره در «بازتولید»، «نظریه عمل» و «منطق عمل» به کار رفت و مفهوم نظری گسترده تری یافت.
از سوی دیگر تلاش بوردیو برای فراتررفتن از بینشی ماتریالیستی درباره قدرت و نابرابری های اجتماعی با ابداع مفاهیمی مانند سرمایه فرهنگی، سرمایه اجتماعی و سرمایه نمادین کاملاً روشن است. به عقیده او قدرت و برتری نسبت به دیگران نه تنها از تملک منابع مادی بلکه از تملک منابع فرهنگی و اجتماعی نیز سرچشمه می گیرد.
بوردیو در بررسی انواع سرمایه نمادین منظوری دوگانه دارد. از یک سو به دنبال بیان ویژگی های ابزاری سرمایه نمادین به عنوان گونه ای از دارایی است که مزایا و معایب اجتماعی و فرهنگی را به همراه دارد و از سوی دیگر به دنبال این نکته است که طی روند استحاله، سرمایه نمادین ساختاری شبیه میدان در معنای کلی آن دارد چرا که هر میدانی نظام روابط نابرابر در میدان اقتصادی را بازتولید می کند.
در این کتاب مفاهیم دیگری مانند باور رایج، ناسازی، تقدیر و مانند آن نیز توضیح داده شده و در پایان کتاب مایکل گرنفل به جمع بندی دیدگاه ها و نظرات بوردیو پرداخته است.
 

پرونده «پیر بوردیو»  در انسان شناسی و فرهنگ
anthropology.ir/node/11314

 

دوست و همکار گرامی

چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی،  نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد. برای اطلاع از چگونگی کمک رسانی و اقدام در این جهت خبر زیر را بخوانید

http://anthropology.ir/node/11294