قرن های کودکی:یک تاریخ اجتماعی از زندگی خانوادگی

سمیه امیری

قرن های کودکی:یک تاریخ اجتماعی از زندگی خانوادگی/فیلیپ اریس ترجمه شده از فرانسه توسط روبرت بالدیک/1960/ 447 صفحه
CENTURIES OF CHILDHOOD: A Social History of Family Life/ Philippe Aries  /Translated from the French by Robert Baldick/ Libraries Plon/1960/447p
امروزه صرف نظر از تغییرات شدیدی که نسبت به گرایشات عمومی در حوزه کودکان صورت پذیرفته و با غیبت مباحث مربوط به فلسفه کودکی در دوره هایی همراه بوده است،این اندیشه که کودکان به لحاظ سنی در محدوده ای بین 0 تا 18 سال قابل طبقه بندی اند،دست کم به لحاظ حقوقی مورد پذیرش اغلب فرهنگ ها و گروه های اجتماعی بوده و ایده ای قابل دفاع محسوب می شود.بر این اساس، کودک به مثابه کسی عنوان می شود که سن او کمتر از 18سال باشد مگر آنکه بر اساس قانون ملی قابل اعمال،سن قانونی وی کمتر تعیین شده باشد .با این وجود،فرا رفتن مفهوم کودکی از چارچوب های حقوقی-قانونی آن ما را با طیف متنوعی از برداشت ها و گرایشات بعضا متناقض نسبت به مفهوم کودکی در طول تاریخ روبرو   می سازد که تعیین خطوط آغازین شکل گیری این مفهوم و تعاریف آن را با ابهامات چندی روبرو        می کند.در میان مناقشات مطرح پیرامون فلسفه کودکی یکی از جدی ترین آراء از سوی فیلیپ اریس و با نگارش کتاب جنجالی وی در اوایل دهه 70میلادی مطرح شد.از اینرو می توان کتاب قرن های کودکی را که در چارچوب حوزه ای متفاوت و نسبتا جدید تحت عنوان "فلسفه کودکی"،به طرح سوالات جالب فلسفی در رابطه با شیوه زیست کودکان و نظریاتی در باب رشد شناختی،اخلاقی آنان در قالب مطالعات تطبیقی در فرهنگ های متفاوت پرداخت،آغازگر بروز و ظهور ایده های موافق و معارض در رابطه با تاریخ کودکی دانست.  اریس در کتاب خود افکار عمومی را متوجه این مسئله ساخت که کودکی به مثابه مفهومی مستقل در طول تاریخ، دچار تغییر شده است. به عبارت دیگر، مفهوم واقعی کودک بستگی به شرایط تاریخی و فرهنگی دارد. بنابراین رویکرد، آگاهی از ماهیت خاص مفهوم کودکی است که آنرا از بزرگسالی متمایز می کند اما چگونگی تغییر این مفهوم از موضوعات مورد مناقشه بین متفکران محسوب می شود. در این میان، اریس با توجه به اسناد مربوط به نمایش کودکان در هنرقرون وسطی، مدعی آن است که در قرون وسطی، کودکان به سادگی، بزرگسالانی کوچک پنداشته می شدند و تا اواسط قرن 20 هیچگاه ایده کودکی به مفهوم نوین آن، مورد توجه نبوده است، به عبارت دیگر کودکی به نوعی در جامعه بزرگسالان هضم شده بود .


انتشارات دوره های مکمل ادبی(لندن)در سال 1960 با نگاهی به نمونه اصلی فرانسوی زبان کتاب،آن را به مثابه با ارزش ترین اثر منتشر شده در حوزه کودکی که با بصیرت همه جانبه خود،ایده ای متفاوت و جذاب را در اندیشه روشنگری مطرح ساخت،معرفی می کند.مضمون اصلی کتاب قرن های کودکی به طور عمومی شامل مفهوم زندگی خانوادگی در ادوار متفاوت وارائه تصویری مدرن از طبیعت کودکان است. بر این اساس، تاکید بر کودکان به مثابه یک گروه اجتماعی متفاوت-به صورتی که در غرب مورد تعریف واقع شده است- در اندیشه نویسنده کتاب امری است جدید که تا پیش از قرون وسطی بطور مشخص پدید نیامده بود.اریس در کتاب خود در توضیح شرایط کودکی در عصر کلاسیک اینطور اشاره می کند که در آن دوران، یونانیان و رومیان پیشگام تعداد زیادی عقاید نوین درباره کودکی بوده و منابع مهمی برای تحصیل و اجتماعی کردن آنان اختصاص می دادند.لذا کودکان به مثابه بزرگسالانی کوچک،تحت تعلیم و تربیت قرار می گرفتند، گویی هدف های تربیتی بیش از همه متوجه ساخت تابلویی مشابه بزرگسالی اما در ابعادی کوچکتر بوده است.این در حالی است که به زعم اریس چنین دگرگونی ای را از خلال آثار نقاشی و شرح حال نامه های 4 قرن،تاریخچه بازی ها،هنرها و رشد و تحول مدارس و سیستم های آموزشی  می توان به سادگی دنبال کرد. لذا یافته های کتاب بیش از همه، خانواده،کودک و نهاد ایدولوژیک مدرسه را بطورعمومی در دوره زمانی پیش از قرن 19 در فرانسه و انگلستان مورد بحث قرار می دهد.با این وجود، این اثر کلاسیک در حوزه تاریخ کودکی در عین آنکه با اقبال بسیاری از معاصرین و متاخرین اریس همراه بود،انتقادات چندی را نیز در بر داشت چنانچه پولاک با انتقاد از آراء اریس و پیروان وی عنوان می کند تصور از کودک و کودکی در طول تاریخ مدون با تغییر چندانی روبرو نبوده و در اثبات این مدعا از نبود شواهد قطعی و متقن نام برده و معتقد است شواهد ارائه شده برای دفاع از این فرضیه که در گذشته مفهومی تحت عنوان کودکی وجود نداشته و والدین در بهترین حالت فاقد تفاوت عمده با فرزندان خود بوده و در بدترین حالت نسبت به آنان بی رحم و سنگدل بوده اند،مدعایی است سست و غیر قابل دفاع.
 اما ساختار این کتاب به طور عمومی در سه بخش اصلی تحت عنوان "انگاره کودکی"،"زندگی آموزشی" و "خانواده"،ابعاد متفاوت زندگی کودکان را از خلال یک مطالعه تطبیقی میان اروپای قرون وسطی و مدرن به تصویر  می کشد.


فهرست مطالب کتاب:

بخش اول:انگاره کودکی

-    دوره های زندگی
-    اکتشاف کودکی
-    لباس کودکان
-    نقش نسبتا کمرنگ  تاریخچه بازی ها و تفریحات
-    از گستاخی تا برائت
نتیجه گیری:دو تصور عمومی از کودکی

بخش دوم:زندگی آموزشی
-    دانشجویان پیر و جوان دوره قرون وسطایی
-    یک نهاد نوین:کالج ها
-    خاستگاه های کلاس های مدرسه
-    دوره دانش آموزی
-    پیشرفت تعلیم و تربیت
-    از مدارس روزانه تا مدارس شبانه روزی
-    مدارس کوچک
-    خشونت کودکان مدرسه ای
-    نتیجه گیری:مدرسه و دوره کودکی

بخش سوم:خانواده:
-    چشم انداز های خانواده
-    از خانواده های قرون وسطایی تا خانواده های مدرن
نتیجه گیری:خانواده و جامعه پذیری
نتیجه