چهارشنبه, ۲۶ دی, ۱۴۰۳ / 15 January, 2025
آذربایجان‌دا چیلله گئجه‌سی فولکولورو
"در ذهن جمعی هر ملتی لحظات و روزهایی از سال دارای اهمیت بسزائی می باشد که در طول زمان حیات آن ملت در اذهان عامه ایشان حک می گردد. از روزها و شبهای بسیار مهم و حک شده در اذهان آذربایجانیان می توان به ”چیلله گئجه‌سی” اشاره کرد. امروزه این شب را بلندترین شب سال معرفی و به دلیل همین ویژگی این شب از سال گرامی داشته می شود.* " متن زیر با نگرشی فولکوریک به چیلله گئجه‌سی، به زبان ترکی، از مراسمات مختلف در جهت گرامیداشت چنین شبی در شهرهای مختلف آذربایجان یاد می‌نماید. نویسنده سطور زیر همچنین با به بحث کشیدن مدرنیته و سنت و زندگی با ابزارهای ارتباط جمعی (تلوزیون؛ اینترنت ؛ موبایل و...) و همچنین روز به روز در سایه ماندن چنین مراسمات ریشه‌ای ، معضل فردگرایی و عدم صله رحم فرد امروزی با نزدیکان و اقوام خویش به تلخی یاد می‌کند. امید است چنین مراسمات دارای غنای فرهنگی مورد توجه همگان قرارگرفته و مورد بازنگری و بازتوجه کلی قرار گیرد.
چیلله گئجه‌سی ایلین لاب اوزون گئجه‌سی ساییلار. بو گئجه‌نی تورک ائللری، اؤزللیکله آذربایجان تورکلری بیر گله‌نه‌ک‌سل (سنتی) دَب اولاراق قوتلاییب بیرلیکده جشن توتارلار. نیسبی اولاراق هر هانسی یئره، مدرنیته آیاق آچماییبدیرسا او یئرلرده بو گله‌نه‌ک‌سل دَبلرین اؤزگونلوگو (اصالت) قورونوب ساخلانمیشدیر. ایللر اؤنجه هله اینسالارین اؤز یارانمیشلاری اؤزونه لوتولوق ائده‌بیلمه‌دیگی زامانلار بئلنچی گئجه‌لر هر کسین وریندن قارشیلانیب قوتلاناردی. ایندیکی کیمی دئییل دیر کی تیلویزیون، موبایل، اینتئرنئت و بونلارا بنزه‌ر ایلگیلنمه‌ک آراجلاری اینسانلارین هر بیر ایشلرینه و یاشاملارینین بیر چوخ ساحه‌لرینه ائتکی بوراخیب، اونا أنگل اولمامیشدیرلار.
بو گونلر هامی قارپیزدان و چیلله گئجه‌سینین آیریلماز حیسسه‌لرینین بیریندن یازیب اونون آدی و نیه‌لیگی حاقدا بیلگی‌لر وئریرلر. من اؤزوم دئمک اولار بیر سنتی و کند چئوره‌سینده بویا باشا چاتان بیر آییله‌دن اولدوغوم اوچون آز دا اولموش اولسا کئچمیش و ایندی چوخ آز گؤرونن گونلری تجروبه ائتمیشم. چیلله کئجه‌سینین أن تملی، دئمک تندیرلی کورسونون اولدوغونو ایدیعا ائده بیله‌ریک. طایفا اولاراق کیچیک‌لر، اوشاقلار ، نوه‌لر و نتیجه‌لر بؤیوک آنالار و بابالارین ائولرینه ییغیشیب کورسونون تووندا أیله‌شیب بو اوزون گئجه‌نی بیرلیکده دئییب گولمه‌کلرله سحره چاتدیرماق ایستردیرلر. بؤیوک بابالار اؤیود وئریب آغ بیرچه‌ک آنالار ناغیللار دئیه‌ردیرلر؛ کیمیسی گولمجه دئییب کیمیسی ایسه تاپماجالار دئمه‌ک‌له زامانین نئجه سووشدوغونو بیلمه‌گه أنگل اولاردیرلار. هئچ کیمسه‌نین باشی الینده‌کی جئب تئلئفونوندا اولمازدی. اینسانلار تام اوره‌کدن اولاراق بیر بیریلرینه یاخین ایدیرلار؛ بئلنچی اورتاملارین أن تمل قورالی بؤیوک‌لرین سایقیسینی ساخلاییب اونلارلا احتیرامیلان داورانماق ایدیر.
بئلنچی بیر گئجه‌ده بؤیوک آنالار دولما دولاردیرلار، و تندیرین ترکینده بیر شاققاباغی (کودو یا بال‌قاباغی) پیشمه‌ک‌ده اولاردی. من اولان یئرلرده قارپیزدان چوخ یایقین اولان یئمه‌لی ائله همین بو شاققاباغی ایدیر. تندیرین سازاغی ایله پیشمیش شاققاباغیلارین هله ده کی وار دادلاری داماغیمدادیر. شاققاباغینی آزجا شکره یاتیرتدیکدان سونرا یئیه‌نده، دادی نئچه قات اولوردور. شاققاباغیلا ائلچی گئدردیرلر بئلنچی گئجه‌لرده. اوزوگو (انگشتر)، بزه‌نمیش شاققاباغینین ایچینه یئرله‌شدیریب، یئنی کوره‌کن‌لر، قایناتاسی گیله قوناق گئدردیرلر.
بو اوزون گئجه‌نی ائلجه دئییب گولوب میرتلاشاردیلار سانکی دونیادا هئچ بیر درد غملری یوخموش کیمی ایدیرلر. آرادا فامئلده بیر دنه قاچاق "ویدیو" دستگاهی دا اولسایدی او گئجه‌نی مین بیر موکافاتیلا، بیر فیلمه باخاردیرلار و اولدوقجا او بیر فیلمدن لذت آلاردیرلار. دوغرودور کی گئنل اولاراق او چاغلارین یاشام طرزی اوست اوسته چوخ آغیر ایدی آنجاق اینسانلار آز فورصت‌لردن اولدوقجا لذت آلابیلیردیرلر.
دئمه‌ک اولار سون 15-20 ایلین ایچینده آذربایجان توپلومو و بلکه ایران توپلومو، بؤیوک ده‌ییشیکلیک‌لره و دئویرمه‌کلره راستلاشیب‌دیر و یئنی نسل ایله او چاغلارین اینسانلارینین آرالاریندا دا دَرین خنده‌ک‌لر (خندق) یارانیب‌دیر. و بئلجه اولوبدور کی گئنل اولاراق وورغولادیغیمیز مئدیا بو یارانمیش خنده‌کلردن اولدوقجا یارارلانیب و بو آیریشمالاری یؤنه‌لدیب یئنی و تام فرقلی باخیش آچیلارینا یییه اولان اینسانلاری تؤره‌دیب‌دیر. بو یئنی نسلین سئلئبیریتی‌لری، ایسته‌ک‌لری و پئشینده اولدوقلاری آماجلاری یئنی مئدیا قورومونون چئشیدلی آراجلارینین گوجویله تام فرقلی اولوبدور. یئری گلنده کئچمیش نسلین دوشونجه‌لری و نه‌یی الده ائتمه‌ک ایسته‌دیکلری اوغروندا ووروشمالاری بلکه اونلارا ایلغیم گَلیب بو اوزدن اونلاری مسخره ائتمه‌ک توزاغینا دا سالا بیله.
* (منبع: محمد احدی؛ چیلله گئجه‌سی؛ میراثِ ماندگار تورکان باستان)
ایمیل نویسنده :
Hmd.morsali@gmail.com
صفحه‌ی نویسنده در انسان‌شناسی و فرهنگ :
http://anthropology.ir/node/26275
آماده سازی این متن برای انتشار به وسیله آقای امیر،غریب عشقی مسئول گروه زبان ترکی استانبولی در انسان شناسی و فرهنگ انجام گرفته است.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست