باستان شناسی در نظام های دیکتاتوری

لیلا پاپلی یزدی

Archaeology Under Dictatorship, 2004,  Galaty, Michael L.; Watkinson, Charles (Eds.), Spronger
کتاب باستان شناسی در نظام های  دیکتاتوری کتابی است که خواندن آن را به همه باستان شناسان و غیر باستان شناسانی که علاقه مند هستند بدانند دیکتاتوری چگونه از داده ها و تفاسیر باستان شناختی استفاده می کند توصیه می کنیم.  کتاب به صورت مجموعه مقاله توسط دو باستان شناس به نام های مایکل گالاتی و چارلز ویتکلسون ویراستاری شده است و شامل مقالاتی از باستان شناسان کشورهای دارای رژیم توتالیتر از سراسری دنیاست،کتاب توسط انتشارات اسپرینگر منتشر شده است.
کتاب حاضر با این پیش فرض جلو می رود که باستان شناسی در خلا ایجاد نشده و به مثابه راهکاری اجتماعی و انسانی همواره از طزف دیکتاتورها مورد سو استفاده قرار گرفته است. رژیم های دیکتاتوری با تحمیل علایق و نیازهای خود باستان شناسی را از وجه علمی و دانشی خود دور می کنند.
در مقالات به نمونه های مورد مطالعه در لیبی، یونان، ترکیه، اسپانیا و ...پرداخته شده است. در هر نمونه به فشار دیکتاتوری در فرایند پژوهش باستان شناختی پرداخته شده است که گاهی به تفسیرهای ناسیونالیستی و گاه به حذف یا ایجاد یک داده تخیلی منجر شده اشاره می شود.
به عنوان مثال وجود قومیتی به نام هیتیت توسط نویسنده مقاله تنها نتیجه توهم ناسیونالیستی باستان شناسان و زبان شناسان نزدیک به آتاتورک دانسته شده ، چنانچه فشار فرانکو بر باستان شناسان اسپانیایی برای پرداختن به باستان شناسی اسلامی به ان سبب که در شرایط آن روز اسپانیا خنثی و بی عملکرد بوده نیز بررسی شده است.
خواندن کتاب ما را به شرایط داده های باستان شناختی در تاریخ معاصر کشورمان و سوءاستفاده دولت ها در این زمینه نیز نزدیک می کند به خصوص به علاقه ای که به دامن زدن به ملی گرایی های افراطی  به منزله یک راهکار ساختاری و استفاده از داده های صامت باستان شناسی برای تحمیل این تفکر به دیگران وجود داشته است.
جای یک مقاله در مورد پارادایم سوال برانگیز آریاییان و بازپرداخت آن در دوره پهلوی و همچنین قلع و قمع آثار با دیدگاه ایدئولوژیک در این کتاب خالی است. اما خواندن آن به همه خوانندگان ین دیدگاه اساسی را می دهد که به تفاسیرمنتشر شده باستان شناختی در رژیمهای دیکتاتوری به دیده تردید بنگرند.