قرن هشتم هجری، قرنی متفاوت برای گیلان

ناصر عظیمی

 تمام سرزمین گیلان در قرن هشتم برای نخستین بار در مقابل هجوم خارجی تسلیم شد. حادثه ای که بدون مقدمه و به ناگهان روی داد، سب شد تا تجربه ای نوین در ارتباط با دنیای خارج دست کم برای بخش گیلان بیه پس بوجود آید که به طور نسبی چنین روابطی را تا آن زمان تجربه نکرده بود. به ویژه این تجربه از آن لحاظ پدیده ای نوین بود که در آن حاکمان گیلان به ناگزیر به خوا سته ی مهاجمان تسلیم شده و برای یک دوره ی دست کم ده ساله به دادن باج وخراج مجبور شدند. از این منظر قرن هشتم قرن از دست رفتن استقلال تاریخی وسنتی گیلان نیز محسوب می شود.
  از آغاز قرن هفتم هجری که مغولان به ایران هجوم آوردند، یک قرن طول کشید تا مغولان هجوم به گیلان را در دستور کار خود قرار دهند. فرمانروایی مغولان در فلات مرکزی ایران پس از سپری شدن غارت وکشتارهای سبعانه سرانجام توسط هولاگوخان یعنی یکی از نوادگان چنگیز خان شکل گرفت. اما هولاگو برای تثبیت حکومت مغولان در ایران دو هدف عمده را در دستور کار خود قرارداد: سرکوب اسماعیلیان نزاری(پیروان حسن صباح) که در همسایگی گیلان در رودبار الموت حاکمیت داشتند و دیگری بر اندازی خلافت عباسی در بغداد. هر دو هدف به آسانی به دست آمد. او سرکوب اسماعیلیان را در سال654 هجری به انجام رساند و به فرمان او تمام قلعه های اسماعیلی در روبار الموت تخریب شدند. تنها دوسال بعد یعنی در سال656 هجری برای تحقق هدف دوم خود، رهسپار بغداد شد. خلیفه ی عباسی را به همراه اکثر خاندان ونخبگان دولتش قتل عام کرد وسیطره ی ایدئولوژیک خلیفه بر ایران را که برای بیش از 500سال تداوم داشت برای همیشه ساقط کرد.این تحول ارمغان آزادی نسبی مذهبی در ایرانِ مغولان نیز شد. مغولان در این زمان هنوز دین خاصی نداشتند و یا اگردینی اختیار کرده بودند(بودایی یا مسیحی) ، این ادیان در ایران نفوذی نداشتند و در نتیجه سخت گیری مذهبی به یکباره فروکاست. دراین آزادی مذهبی، اپوزیسیون اصلی یعنی فرقه های مختلف مذهب شیعه جنبش های متعددی با پایگاه اجتماعی طبقات فرودست پدیدآوردند که به ویژه در گیلان و مازندران سبب تغییرات مهمی شد. در مازندران سادات شیعی از پیروان سربداران روی کار آمدند و به کمک آنان در گیلان شرقی نیز گروهی دیگر از شیعیان یعنی کیائیان قدرت را به دست گرفتند.
 

برای خواندن این مطلب در زیر کلیک کنید:

 

پرونده «ناصر عظیمی» در انسان شناسی و فرهنگ 
http://anthropology.ir/node/9859

 

 

پیوست	اندازه
13049.doc	83.5 KB