آیین گنوسی و مانوی

گروه کتاب و رسانه

آیین گنوسی و مانوی (ویراسته ی میرچا الیاده)، ترجمه ابوالقاسم اسماعیل پور، چاپ اول 1373، انتشارات فکر روز
آیین گنوسی جریان فکری کهنه ای است که بر آگاهی از رازهای ایزدی تأکید داشت. گنوس در انگلیسی معادل واژه ی «know  » به معنای شناخت و معرفت قرار می گیرد. گنوس که قدمتش به قبل از میلاد مسیح می رسد دارای عناصری عارفانه و زاهدمسلک می باشد. تفکرات گنوسی در طول تاریخ دستخوش تغییرات فراوانی شده و همچنین تأثیر زیادی بر ادیان مابعد خود گذاشته است. دین یهود و مسیحیت، بخشی از مفاهیم الهی و عرفانی خود را از گنوس اقتباس کرده است.  از طرفی مانی (216- 277 م.)  نیز بر اساس تفکرات گنوس و مسیحیت، خود را چون پیامبری دیگر بعد از بودا، زرتشت ومسیح شناساند. وی «آیین گنوسی» را تحت تأثیر این ادیان پایه گذاری نمود. او در طول تاریخ و در میان زرتشتیان، مسیحیان و مسلمانان به عنوان بدعت گذاری شگرف شناخته می شد و مورد نفرت آن ها قرار گرفت.
مانویت بر اساس دوگانه پرستی( نور/تاریکی، ایزد/اهریمن...) که ریشه در اندیشه دینی ایرانی دارد شکل گرفته است. خداوند، نور و خوبی است و اهریمن، تاریکی و بدی است.  در مانویت یا آیین گنوسی برخلاف ادیان دیگر، بین قدرت خدا و اهریمن برابری وجود ندارد و قدرت خوبی از بدی بیشتر است. همچنین گنوسی به مانند بودیسم نوعی نگاه بدبینانه به جسم انسان دارد؛ به این معنا که انسان به خاطر جسمانی شدن اش رنج می کشد.
جنبه ی گنوسی در مانویت، خرد و منطق را وارد این تفکر کرده و گونه ای آمیخته از دین و دانش را به وجود آورده که عرفانی است.
در  کتاب آیین گنوسی و مانوی می خوانیم که چگونه باورها و آیین های کهن و اسطوره ای ملل، در شکل گیری ادیان و تفکرات بعد از خود تأثیر گذارند. به عبارتی (از دیدگاه میرچا الیاده) «هیچ سلوک دینی هر قدر کهن، هرگز به طور قطع نابود نمی شود...بلکه به گونه ای استتار شده و تنزل یافته [در باورهای جدید] دوام و بقا دارد.»
این کتاب شامل مقالات مختلفی است که توسط میرچا الیاده ویراستاری گردیده و از بخش های زیر تشکیل شده است:
آیین گنوسی از آغاز تا سده های میانه ( گیلز کیسپل)
آیین گنوسی از سده های میانه تا کنون (یوآن پتروسولیانو)
آیین گنوسی، بدعتی مسیحی (فیم پرکینز)
آیین مندایی (جورون یاکوبسن باکلی)
مانی (گراردو نیولی)
آیین مانوی (گراردو نیولی)
آیین مانوی و مسیحی (جی. دیویس)
تاریخچه ی پژوهش های مانوی(جس آسموسن)
مانی و دین او: بررسی متون (جس آسموسن)
آخرین سفر مانی (و.هنینگ)
قطعه ای از شعر مانوی به ترکی باستان (و.هنینگ)
چند شعر مانوی
منابع تازه درباره ی آیین گنوسی و مانوی