مقدمه ای بر معناشناسی شناختی

سارا قاسمی

لیلا اردبیلی و بلقیس روشن(1391).مقدمه ای بر معناشناسی شناختی، تهران: انتشارات علم
علوم شناختی دانشی میان‌رشته‏ای است که ادعا می‏کند رشته‌هایی مانند هوش‌مصنوعی، فلسفه، زبان‌شناسی، روان‌شناسی، عصب‌شناسی و غیره... اساساً یکسان هستند و صرفاً در جنبه‏های روساختی مانند روش‌شناسی و اینکه کدام جنبه خاص از علم را مورد بررسی قرار می‏دهند از هم متفاوتند. مدت‌ها مطالعه زبان و مطالعه شناخت دو عرصه جدا از هم در نظر گرفته می‏شد و به ندرت زبان را نوعی عملکرد شناختی بنیادین به‌شمار می‏آوردند. ولی در چند دهه اخیر زبان و به تبع آن مقوله‌بندی و فهم انسان به عنوان کارکرد بنیادین ذهن در نظر گرفته می‏شود و علوم شناختی این دو حوزه مطالعه را با هم ادغام کرده‌اند. بنابراین دیگر زبان به عنوان پدیده‏ای جدا و مستقل محسوب نمی‏شود بلکه در حال حاضر زبان‌شناسان از مطالعه ذهن و کارکردهای آن صحبت می‏کنند. در زبان‏شناسی شناختی، زبان یکی از جلوه‏های کارکرد‌ شناختی ذهن است و ‏اندیشمندان این رشته برای پی بردن به سازوکار ذهن و مغز از زبان و به‌خصوص نگاشت‏های ذهنی که در زبان وجود دارند برای تبیین کارکردهای شناختی ذهن استفاده می‏کنند.

معناشناسی شناختی نیز که یکی از شاخه‌های اصلی زبان‌شناسی شناختی به‌شمار می‌رود به بررسی رابطه بین نظام مفهومی و ساختار معنایی رمزگذاری شده در زبان می‏پردازد. به بیان تخصصی‌تر، در معناشناسی شناختی محققان به بررسی بازنمایی دانش(ساختار مفهومی) و سازه معنایی(مفهوم سازی) می‌پردازند. معناشناسی شناختی را می‌توان لنزی در نظر گرفت که از طریق آن می‌توان پدیده‏های شناختی را بررسی کرد. تحقیقات در معناشناسی شناختی تا جایی که به معنای زبانی مربوط می‌شود به ارائه الگوهایی از ذهن آدمی گرایش دارند.

این شاخه از علم که در نتیجه تاثیرپذیری زبان‌شناسی از روان‌شناسی گشتالتی و روان‌شناسی شناختی پدید آمده بر این باور است که تکوین مفاهیم و گزاره‌ها، استعاره و مجاز و مقوله‌بندی‌های زبانی و ذهنی از پدیده‌های جهان همگی به عنوان بخشی از روند کلی شناخت آدمی از جهان خارج محسوب می‌شوند. به بیان ساده در این شاخه از علم فرایندهای زبانی زیرمجموعه‌ای از فرایندهای شناختی در معنای عام آن به‌شمار می‌آیند.

 

فهرست عناوین

پیشگفتار

دیباچه

فصل اول معناشناسی‌ شناختی  چیست

1. مقدمه

1.1. برخی از اصول معناشناسی شناختی

1.1.1.ساختار مفهومی بدن‏مند است

2.1.1.بازنمایی معنایی دایرةالمعارفی است

3.1.1. ساخت معنایی، مفهوم‌سازی شده است

2.1. پدیده‌‌های مورد بررسی در معناشناسی شناختی

1.2.1. پایه‏ جسمیت یافتگی معنا

2.2.1. ساختار مفهومی

3.2.1. معناشناسی دایرةالمعارفی

4.2.1.نگاشت

5.2.1. مقوله‌بندی

6.2.1. معنای کلمه و چند‌معنایی

3.1. روش‌شناسی

4.1. خلاصه مطالب

فصل دوم بدن‏مندی و ساختار مفهومی

2. مقدمه

1.2. طرحواره‏های تصوری

1.1.2. طرحواره تصوری چیست

2.1.2. ویژگی‌های طرحواره‏ها

1.2.1.2. افکار انتزاعی و طرحواره تصوری

2.2.1.2. طرحواره تصوری ذاتاً پیش‌مفهومی است

3.2.1.2. طرحواره تصوری از تعامل با محیط ایجاد می‌شود

4.2.1.2. طرحواره تصوری به‏صورت ذاتی معنادار است

5.2.1.2. طرحواره تصوری دارای بازنمایی آنالوگی است

6.2.1.2.  طرحواره  تصوری می‌تواند به‏لحاظ درونی پیچیده باشد

7.2.1.2.  طرحواره‏های تصوری با تصویر ذهنی یکی نیستند

8.2.1.2.  طرحواره‏های تصوری دارای الگو‏های چندگانه هستند

9.2.1.2. متحرک و مکان ثابت

3.1.2. طرحواره‏های تصوری، معنای زبانی و تفکر انتزاعی

2.2. ساختار مفهومی

3.2. ساختار معنایی

4.2. خلاصه مطلب

فصل سوم  دیدگاه دایرةالمعارفی

3. مقدمه

1.3. دیدگاه لغت‏نامه‏ای و دیدگاه دایرةالمعارفی

1.1.3. دیدگاه لغت‏نامه‏ای

2.1.3.  کاستی‌های دیدگاه لغت‏نامه‏ای

3.1.3. دیدگاه دایرةالمعارفی

2.3. معناشناسی قالبی

3.3. نظریه قلمروها

1.3.3. قلمرو چیست

2.3.3. قلمروهای انتزاعی و پایه‌ای و طرحواره های تصوری

3.3.3. نظریه قلمروهای پایه‌ای لنگاکر و طرحواره‏های تصوری

4.3.3. ویژگی‏های دیگر قلمرو

4.3. سازمان شرح صحنه - پایگاه (قلمرو)

5.3. خلاصه مطالب

فصل چهارم مقوله‌بندی و الگو‏های شناختی آرمانی شده

4. مقدمه

1.4. مقوله‏بندی‏ و معناشناسی شناختی

1.1.4. اصول مقوله‏بندی

2.1.4. اصل نظام مقوله‏بندی‏

2.4. ویژگی مقوله‏های پیش‌نمونه‌‌ای

3.4. مشکلات موجود در نظریه پیش‌نمونه‌ای

4.4.  نظریه الگو‏های شناختی آرمانی شده

5.4. ساختار الگو‏های شناختی آرمانی‌شده

6.4. خلاصه مطالب

فصل پنجم استعاره شناختی

5. مقدمه

1.5. استعاره و پیشینه مطالعات مربوط به استعاره مفهومی

2.5. استعاره مفهومی

3.5. نظریه استعاره مفهومی

1.3.5. تک‌سویگی در استعاره

2.3.5. انگیزه برای مقصد و مبدا

3.3.5. الزامات  استعاری

4.3.5. نظامهای استعاری

5.3.5. استعاره و طرحواره تصوری

6.3.5. اصل ثبات

7.3.5. ماهیت مفهومی استعاره

8.3.5. نهان سازی و برجسته‌سازی

4.5. نظریه استعاره اولیه

5.5. تشخیص استعاره‏های اولیه از استعاره‌های مرکب

1.5.5. فقر نگاشت

2.5.5. فقدان اساس تجربی واضح

6.5. مجاز چیست

7.5. مجاز مفهومی

1.7.5. مجاز به مثابه مکانیسم دسترسی

2.7.5. رابطه‏های تولیدکننده‏ مجاز

3.7.5. ابزار مجاز

8.5. تعامل مجازی- استعاری

1.8.5.استعاری– مجازی

2.8.5. پایه‏های مجازی در استعاره

9.5. خلاصه مطالب

فصل ششم نظریه فضاهای ذهنی و ساخت معنا

6. مقدمه

1.6.  معنای جمله در معناشناسی صوری

2.6. ساخت معنا در معناشناسی شناختی

3.6. درباره نظریه شناختی ساخت معنا

4.6. ساختمان سازه فضای ذهنی

1.4.6. فضاسازها

2.4.6. عناصر

3.4.6.ویژگی‏ها و روابط

4.4.6. شبکه‏های فضای ذهنی

5.4.6. نقاط متناظر و رابط‏ها

6.4.6. اصل دسترسی

7.4.6. نقش‏ها و ارزش‏ها

5.6. فضاهای ذهنی به مثابه واقعیت‏های جعلی

6.6. خلاصه مطالب

فصل هفتم نظریه آمیختگی مفهومی

7. مقدمه

1.7. منشاء نظریه‏ آمیختگی

2.7. نظریه‏ آمیختگی

3.7. ماهیت آمیختگی

1.3.7. عناصر آمیختگی مفهومی

2.3.7. نمونه‏های غیرزبانی از آمیختگی مفهومی

4.7. روابط حیاتی و فشرده سازی

1.4.7. روابط حیاتی

2.4.7. طبقه‌بندی روابط حیاتی و فشرده‌سازی آنها

5.7. تجزیه و پراکندگی

6.7. فهرستی از شبکه‏های تلفیقی

1.6.7. شبکه‏های ساده

2.6.7. شبکه‏های آینه‌ای

3.6.7. شبکه‏های تک‌ساحتی

4.6.7. شبکه‏های دو‏ساحتی

5.6.7.  آمیختگی چندگانه

7.7. تحدید و اصول بهینگی در نظریه آمیختگی

8.7. آمیختگی فرایندی در صحنه حاضر

9.7. خلاصه مطالب

کتابنامه

واژه‌نامه فارسی به انگلیسی

واژه نامه انگلیسی به فارسی

 

   

 

دوست و همکار گرامی

چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی، نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد. برای اطلاع از چگونگی کمک رسانی و اقدام در این جهت خبر زیر را بخوانید

http://anthropology.ir/node/11294

 

پیوست	اندازه
16966.pdf	398.89 KB