مراسم سنتی پیر شالیار، نماد قدیمی از مشارکت اجتماعی و آیینی

شیلان حسنی فرد

مراسم پیر شالیار در میان مردم اورامان تخت یکی از همان باورهایی است که پس از هزاره های پیچ در پیچ توانسته خودش را به دنیای امروز برساند تا بخشی از تاریخ نانوشته ایرانی را بازگو کند.جشن پیر شالیار یکی ازآیینهای کهنی است که هنوز رگه های باستانی در آن دیده میشود این مراسم نماد عینی از مشارکت های فعال مردم در مناسبتهای مختلف اجتماعی وفرهنگی و سابقه ای به قدمت تاریخ دارد هر چند نام مراسم عروسی است ولی در اصل پیر شالیار یک مراسم آیینی است که در آن قربانی میکنند و به سما ع و نجوا با خدا می پردازند.

در انجام کار تلاش شده است تا با استفاده از نظریات تئوریکی چون " نظریه جنسیت سیمون دوبوار"، "نظریه مبادله پیتر بلاو وسینگلمن" و نیز "نظریه کنش متقابل نمادین بلومر"، آیینهای این مراسم تحلیل شود.

 

مقدمه

  تحقیق حاضر با رویکرد کیفی در پارادایم تفسیری و پدیدارشناسی با استفاده از نظریه انسانشناسی نمادین و تفسیری کلیفورد گیرتز صورت گرفته است.

یکی از روش شناسیهای غالب در رویکرد کیفی تحقیق پدیدارشناسی است که به عنصر اساسی تجربه در زندگی روزمره مردم توجه دارد. پدیدارشناسی صرفاً یک توصیف نیست بلکه یک فرآیند تفسیری است که محقق در آن به تفسیر معانی تجربیات زیسته اقدام میکند واساساً به دنبال چیستی معنای پدیدهای خاص یا بررسی ذات وماهیت پدیدهها و تجربیات است.(ایمان،1391 : 6-12)

کلیفورد گیرتز انسانشناس آمریکایی است که شهرتش بیشتر به دلیل رویکرد خاصی است که به فرهنگ داشته است. روش او مردم نگاری تفسیری است که در این روش با کنار گذاشتن ساختارگرایی به تحلیل معانی و نمادها از دیدگاه بومی میپردازد. گیرتز از آیین به عنوان یک متن برای تفسیر یک فرهنگ استفاده میکند. آیین ساز و کاریست برای اجرای فرایند پیوسته سازگاری وباز سازی .همان فرایندی که اجتماعات را میسازد . آیین نقشی حیاتی در کلیت و موجودیت اجتماعی- فرهنگی یک اجتماع زنده ایفا میکند.(گیرتز،1973: 90-112)

دیدگاه معنا شناختی "گیرتز" و "ترنر" بیشتر بر این تأکید دارند که آیینها چه چیز را منتقل میکنند  که همان عقاید، ارزشها و نگرشها است.

مراسم پیر شالیار در میان مردم اورامان تخت یکی از همان باورهایی است که پس از هزاره های پیچ در پیچ توانسته خودش را به دنیای امروز برساند تا بخشی از تاریخ نانوشته ایرانی را بازگو کند.

روستای اورامان تخت در فاصله 75 کیلومتری جنوب شهر مریوان در استان کردستان واقع      شده است. یکی از حدسیات رایج درباره ی نام اورامان یا هورامان این است که این واژه از دو بخش «هورا» به معنای «اهورا» و «مان» به معنای جایگاه سرزمین یا خانه (خان و مان) تشکیل شده است که به معنای "سرزمین اهورایی" و "جایگاه اهورامزدا "است. البته "جایگاه خورشید" نیز معنا میدهد چون «هور» در اوستا به معنای خورشید نیز آمده است.

 

 پیران اورامان و نظام شورایی

بنا به روایات در اورامان 99 پیر «Pavar» وجود داشته که علاوه بر نقش ترویج اخلاقی و پدر معنوی برای مردم در کار طبابت سنتی، گیاهشناسی وستارهشناسی دست داشتهاند ونیزدرامورات اجتماعی مردم هم دخالت می ورزیدند. انجمن(هه نجومه ن) داشته اند بنام دانایان (ژیرلا ،zirla )، که مستقیما توسط مردم به شیوه ی نوین انتخاب میشدند. جای "ژیرلا" مکانی بوده بنام مری (mari) وشورا رییسی داشت بنام پاور یا پیر که تمام مسایل شورا زیر نظر او صورت می گرفت پاور و نقش او در امورات با آیین مهری قرابت خاصی دارد.در آیین میترا هم "پیر" همان واژه یونانی (پاتر -پاتروس-فادر)، عالیترین درجه این آیین و نماینده ی او در زمین است.

علاوه بر آمدن نام 99 پیر اورامان در کتابها و نوشته ها وجنگها، برخی از امکنه وجاها وکوهها و مزارها بنام پیران در کردستان و هورامان نامگذاری شده است، مثل پیر رستم ، پیر جان ، پیر یونس، پیر خضر (خدر) ، پیر مگرون ، پیر مام ، پیر محمد ، پیر مکسور ،پیر شالیار و....

پیرشالیار کیست؟ و چرا همه ساله در دو فصل از سال مردم اورامان تخت مراسمی را در نیاشگاه پیرشالیار برگزار میکنند؟ یک بار به نام آیین کومسای در نیمه اردیبهشت ماه و بار دیگر به نام عروسی پیرشالیار در روزهای 10 الی 15 بهمن ماه،همزمان با جشن سده ایرانیان.

به گواهی آثار به جا مانده در این منطقه همچون آتشگاه پاوه، مردم این منطقه پیش از ورود اسلام، یکتا پرست و پیرو آیین مزدیسنا بودهاند و پیش از آن آیین مهر نفوذ گستردهای در میان مردم این منطقه داشته که حتی با گسترش آیین زرتشت و سپس اسلام هنوز تأثیرات ژرف آیین مهر را در همه جنبههای زندگی این مردم میتوان یافت.

اورامیها عقیده دارند که پیرشالیار پیرو آیین زرتشت بوده (و نماینده ی او در این منطقه) و زمانی که پیامبر به خوابش میآید مسلمان میشود.

در افواه مردم از دو تا پیرشالیار نام برده میشود؛ شخصیت اول که در لابلای کتب تاریخی مسطور است، پیرشالیار سیاوه پسر جاماسب از مغان زرتشت بوده و کتابی به نام معرفت پیرشالیار داشت که به زبان کردی اورامی به نظم آمده و مشتمل بر امثال و حکم و پند و اندرز  با نکاتی چند از آداب ورسوم آیین باستانی وتاکید وتوصیه در جهت حفظ و نگهداری آن میباشد. وی صاحب کرامات و معجزات بسیار بوده و بعد از پذیرفتن آیین اسلام در همان روستا فوت و به خاک سپرده میشود.

شخصیت دوم سید مصطفی ابن خداداد, مردی فاضل و عارف از سادات حسینی مشهور به پیرشالیار که در زمان شیخ عبدالقادر گیلانی میزیسته و آشنای افکار پیرشالیار سیاوه بوده و کتاب معرفت او را بازنگری و بر اساس احکام اسلام در آن تغییراتی داده است.

 

مراسم پیرشالیار:

الف) عروسی پیرشالیار: (زه ما وه نه و پیر شالیار )

جشن پیر شالیار یکی ازآیینهای کهنی است که هنوز رگه های باستانی در آن دیده میشود این مراسم نماد عینی از مشارکت های فعال مردم در مناسبتهای مختلف اجتماعی وفرهنگی و سابقه ای به قدمت تاریخ دارد هر چند نام مراسم عروسی است ولی در اصل پیر شالیار یک مراسم آیینی است که در آن قربانی میکنند و به سما ع و نجوا با خدا می پردازند.

این مراسم تقریبا همراه با جشن سده ایرانیان شروع میشود که چه از نظر فرم وچه از نظر بن مایه ومحتوا ، قرابت خاصی با آن دارد ، زیرا رویکرد هر دو جشن برمیگردد به بزرگداشت آیین زرتشت و یادکرد فرهنگ آریایی.

هنوز تقریباً صد شب و روز (50 شب و 50 روز) از زمستان باقی است مردم اورامان خود را برای این جشن آماده میکنند که به زعم خود تنها این مراسم دو هفتهای را به یمن ولادت پیر و به عقیده بعضیها سالگرد ازدواج پیر با شاه بهار خاتون, دختر شاه بخارا که کر و لال بوده و پیرشالیار وی را شفا میدهد و با او عروسی میکند برگزار میکنند.اما با توجه به رفتار شناسی وساختار مراسم و مؤلفه های آن به نظر میرسد این مراسم منشأ وخاستگاه تاریخی ظهور جشن سده ی ایرانیان است که جشنی آریایی وبه گفته ی مهرداد بهار،حتی بومی منطقه بوده است.*

مراسم در هفت مرحله ی زمانی انجام می گیرد:

1- خبر «xabar»:

یک هفته قبل از شروع مراسم با تقسیم گردوهای درختان وقفی باغ پیرشالیار بین مردم روستا, خبر رسانی میشود و مردم با دریافت گردوها در ظرف خالی شده اقلامی مانند, آرد, پیاز, حبوبات و .... میریزند. فلسفه ی خبر تنها جنبه ی اطلاع رسانی دارد.

2- مراسم کوته کوته «Kote Kote»:

5 روز بعد از مراسم خبر یعنی سه شنبه هفته بعد هنگام غروب, بچه های روستا با فریاد کوته کوته بر در خانه ها رفته و اهالی روستا با شنیدن صدای آنها بیرون آمده و اقلامی که قبلا آماده کرده اند مانند شکلات و بیسکویت و .... را در کیسه های بچه ها می ریزند. وجود بچه ها و رقابت برای جمع آوری بیشتر خوراکی ها ولوله ای در روستا به پا میکند که دیدنی است.

3- مراسم کلا و روچنی «Kilave rocini»:

این آداب از نظر فرم شبیه کوته کوته است ولی در مقایسه با آن از ارزش خاصی برخوردار است. "روچن " به معنی فضای باز (سوراخ ) پشت بام است که در معماری قدیم آن را تعبیه              می کردند و کارکردهایی مانند دریافت نور و هواکش را ایفا می کرد  و"کلاو " به معنای کلاه  می باشد . این مراسم حدود ساعت 5 صبح چهارشنبه شروع و تا حدود ساعت 8 صبح که حیوانات نذری را برای ذبح می آورند، ادامه دارد.

میانگین سنی افراد شرکت کننده در این مراسم بالاتر از "کوته کوته" است که با سر دادن فریاد  "کلاو روچنی، کلاو روچنی" مردم را بیدار می کنند و از آنها هدیه میگیرند. در گذشته بچه ها از روچن (سوراخ ) بالای بام کلاه یا کاسه ای را به شال خود بسته وپایین می فرستادند و با گفتن جمله نمادین «کلا و روچنی به کور و کناچی شادی بیدی» یعنی «صاحبخانه به دختر و پسری شاد باشید» آنها را از خواب بیدار میکردند. این جمله به طور سمبلیک تبریک و تهنیت ولادت پیرشالیار است. مردم هم گفتن چنین جمله ای را به فال نیک می گیرند وبه پاس آن و استقبال از برکت ولادت پیر، هدیه ای به بچه ها میدهند که غالبا تنقلات خشک شده ی سنتی و گاهی هم شیرینی وبیسکویت میباشد .

4- ذبح حیوانات:

این مراسم صبح روز چهارشنبه در آستانه وآرامگاه پیر انجام میشود. "در مراسم پیر شالیار وظایف تقسیم بندی شده وهر خانواده ای همان کاری را انجام می دهد که اخلاف او در زمان حیات پیر در مراسم عروسی انجام می دادند." بعد از ذبح اولین دام توسط قصاب طایفه ی پاشا (پادشاه)، دیگر دامها توسط اهالی روستا ذبح می شود و با همکاری مردم پوست آنها را کنده وتمیز می شوند وبعداز تمیز کردن حیوانات، گوشت آنها تکه تکه و بین مردم تقسیم و بخشی از آن برای پخت آش استفاده میشود.

بعد از آماده شدن گوشت، گروه آشپزی، که از خانواده ی "حه مه وه یسه " (محمد ویس ) می باشند، وسایل لازم جهت پخت غذا را تدارک می بینند. آش مخصوص یا «هلوشین» به همان شیوه سنتی پخته شده و بعد از مراسم ذکر و سماع حدود ساعت 3 الی 4 بعد از ظهر بین مردم تقسیم می شود.

5- آیین سماع و صرف غذا:

پس از نماز عصر آستانه پیر مملو از جمعیت شده و گروه دف زنان، که از طایفه ی" سادات"  می باشند، شروع به نواختن دف و همزمان با آنان گروهی از مردم زنجیروار دست در دست هم و با ریتم دف شروع به رقص مینمایند. ریش سفیدان در ابتدای صف وکودکان در انتهای صف قرار میگیرند. گاهی اشعاری در مدح پیامبر توسط دف زنان  خوانده میشود و دراویش به حالت خلسه میروند و گروه رقصندگان همه باهم "الله الله " میگویند. در حرکات این رقص تنوع زیادی وجود ندارد و به صورت بسیار آرام با جلو و عقب بردن پاها انجام میشود که نماد حرکت و جابجا یی است. ودر واقع مردم با این حرکت نمادین همبستگی همیشگی خود را به نمایش میگذارند. بعد از پایان مراسم ذکر ،همگی به مسجد روستا رفته ونماز مغرب را به جماعت می خوانند . این مراسم روز 5 شنبه هم به همین شیوه تکرار میشود.

6- مراسم شب نیشت (تجمع در آستانه پیر) Varasan

این مراسم پنجشنبه شب بعد از پایان مراسم سماع و صرف غذا در خانه پیرشالیار                برگزار می شود. شب نیشت ،نشستی از روحانیون و تحصیل کرده ها, اهل قلم و شاعران و قشرهای مختلف روستا و مهمانان است که شامل سخنرانی روحانیون و خواندن شعر در مدح بزرگان, دف زنی و ذکر دراویش و ... است. افراد طوایف مختلف روستا در این مراسم همراه خود گلیم ، سجاده و.. می اورند تا در محل استقرار طایفه شان پهن کنند. (هر طایفه جای مخصوصی در خانه ی پیر شالیار دارد .)  بدلیل پخت غذای مخصوص اجاقها همچنان گرم ، واز همان غذای عصر بین مردم پخش میشود . بعد از صرف غذا مراسم قصیده خوانی  ، سخنرانی و موعظه ، وپس از رفتن روحانیون وامام جمعه مراسم دف زنی و ذکر دراویش ، ودر پایان این مراسم مردان از (کلاش پیری kelaso piri) ، گیوه ی پیر و تسبیح و برخی وسایل باقیمانده از او دیدن میکنند.

این مراسم در دو نوبت یکی تا ساعت 9 برای آقایان و دیگری از 9 تا 5/11 برای خانمها           برگزار می شود که روال آن همانند مجلس مردانه نیست. در این مجلس فرد خاصی سخنرانی        نمی کند ، زیروانی برای تقسیم غذا وجود ندارد ، دف نواخته نمی شود و وجه اشتراک آن با مجلس مردانه ، فقط در خواندن قصیده های مذهبی وزیارت وسایل پیر است.

7- مراسم تربی «terbi»:

این مراسم یک هفته بعد از مراسم عروسی یعنی در جمعه هفته سوم بهمن ماه برگزار         می شود که اهالی روستا با پختن نان مخصوص که داخل آن پر از گردو است به صورت دسته جمعی به سمت بارگاه پیران ، (به ویژه مزار پیرشالیار) می روند. مراسم تربی در واقع همان سر خاک رفتن است که پس از آنکه مردم همگی گرد مرقد پیر جمع شدند، با  انجام دعا و نیایش عهد و پیمان و میثاق خود را تجدید می کنند و یاد و خاطره آنان را زنده نگه می دارند.  در پایان بعد از دعا و قصیده خوانی، نانها بین مردم و اهالی روستا به عنوان تبرک تقسیم       می شود.

 

ب) آیین کومسای:  (کومسای به معنای همکاری ومشارکت )

این مراسم در نیمه اردیبهشت ماه در کنار مرقد پیرشالیار انجام می گیرد. این مراسم ریشه در انجمن  ریش سفیدان  گذشته دارد . ظاهر قضیه به این امر دلالت دارد که در این منطقه هر ساله در زمان معینی برزگان و ریش سفیدان منطقه دور هم جمع می شدند و برای امور مهم آن سال برنامه ریزی می کردند و تصمیم می گرفتند(هه نجومه ن ژیرلان). اما با تحول             جامعه ی عشیره ای وبا ایجاد ارتباطات وتحصیل مردم ، تجمع ریش سفیدان در زمانی و مکانی خاص کم رنگ شده و به مرور زمان کارکرد خو د را از دست داد. به قول مرتن ، جامعه شناس کارکردگرا ، اموری که امروزه ظاهراً کارکردی برای آنها نمی یابیم اموری هستند که در گذشته دارای کارکردهای اساسی بوده که با گذشت زمان کارکرد خود را از دست داده، اما قالب آن امور به دلیل وارد شدن در پیشینه ی مردم, خود را در اشکال جدید حفظ می کنند. پس           می توان گفت مراسم کومسای همان گرد همایی ریش سفیدان در گذشته است، که به صورت امروزی تغییر محتوا داده است . بدلیل مرکزی بودن پیر شالیار در تمام امور مربوط به روستای اورامان تخت، هر ساله در نیمه های بهار مراسم کومسای با شرکت تعداد زیادی از مردم          برگزار می شود. برخلاف دیگر مراسم این منطقه، این مراسم تا حد زیادی خود جوش بوده و متولی خاصی ندارد. مردم صبح روز مراسم حوالی ساعت 7 به کنار مرقد پیر شالیار می روند ومنتظر شروع مراسم می شوند که روال خاصی ندارد و اغلب با سخنرانی امام جمعه و سپس قصیده خوانی و دف نوازی و رقص و سماع عرفانی انجام میشود. اما مهمترین قسمت مراسم, شکستن سنگ مقدس است.**

سنگ سفیدی در کنار مرقد پیرشالیار است که بنابر اعتقاد مردم خاصیت برکت بخشی و شفاء بخشی دارد و هر چه از این سنگ در مراسم کومسای کم شود، سال بعد دوباره رشد کرده و هرگز تمام نمی شود. در ادامه ی مراسم هنگام ظهر در همان مکان، ناهار خورده می شود و برخلاف مراسم عروسی، هیچ خانواده یا طایفه ای متولی این کار نیست و مردم روستا نیز به صورت خودجوش هر کدام یک یا دو نوع غذا طبخ و به مهمانان مراسم می دهند .

 

تفسیر نمادها

می دانیم که در اسطوره‌های کهن ایرانی «ایزد مهر» از دل سنگ یا صخره سنگی زاده می‌شود. چون در اوستا واژه «اَسَن» یا «اَسمَن» به معنی سنگ است و چون سپهر یا «گنبد گردون» را سنگ‌ساخت می پنداشتند، آن را آسمان نامیدند. پس در باورهای کهن، سنگ یا صخره نماد آسمان است و مهر به شکل پرتو‌های نور بر گنبد سنگی آسمان زاده می‌شود.

نکته قابل توجه دیگر این که، در فرهنگ ایرانی، یکی از شش جشن گاهنبار سال یا جشن‌های آفرینش یعنی نخستین گاهنبار سال یا «میدیوزَرِیم» در روز « دی به مهر» یا 15 اردیبهشت ماه که چهل و پنج روز از اول سال گذشته، برگزار می‌شود و بنا بر یک باور کهن «آسمان» در این روز آفریده شد.

به نظر می‌رسد که آیین «کومسای» و نوزایش سنگ در باور مردم اورامان، در واقع همان جشن نوزایی طبیعت و یادآور آفرینش آسمان و زایش مهر است که نوید بخش بهار طبیعت، گرم شدن زمین و نوزایی هستی است.

ناگفته نماند که عنوان «پیر» نیز یکی از هفت درجه (پیک، پوشیده، سرباز، شیر، پارسی، خورشید، پدر یا پیر) یا مرحله روحانی یا تکامل انسان در آیین مهر است و مقام «پیر پارسا» در عرفان ایرانی نیز برگرفته از مقام «پدر» یا «پیر» در آیین مهر است. به این ترتیب استمرار تاریخی عنوان «پیر شالیار» از روزگار مهریان تا امروز، قابل درک و مفهوم آن روشن خواهد بود.

نکته دیگر این که، در کنار این نیایشگاه باستانی نوسازی‌شده، اتاقی سنگی نیز بازسازی شده و گفته می‌شود که خانه پیر شالیار بوده و به نظر می‌رسد که بنیان آن به «چله‌خانه» مهریان در روزگاران دور باز می‌گردد.

همچنین مراسم سنتی قربانی، دف نوازی، رقص عرفانی، پختن و خوردن آش جو و دلمه، پختن نان‌هایی‌ به شکل‌ قرص‌های‌ طلایی‌ رنگ‌ از آرد گندم‌ و مغز بادام‌ کوبیده‌، همه یادآور گستردن سفره «میَزد» در «بزم مهر» نزد مهریان است که با اندک تفاوت‌هایی تا روزگار ما ادامه یافته است .

گفتنی است در مراسم پیر شالیار براساس یک قرارداد نامکتوب ،نوعی تقسیم کار بین طایفه ها وجود داردوهر خانواده همان کاری را انجام میدهد که اخلاف او در زمان حیات پیر ،در مراسم عروسی انجام داده است همچنین در مراسم شب نیشت نیز هر خانواده ای جایگاه ومکان مخصوصی در خانه پیر برای خود دارد. شاید بتوان این موضوع را چنین تفسیر کرد که در عهد ساسانیان اختلافات طبقاتی بسیار زیاد بوده و هر طبقه جایگاه و وظایف خاصی داشته که این موضوع تا زمان حال نیز ادامه پیدا کرده است.

 

تحلیل نظری

در مراسم اصلی زنان روستا نباید حضور داشته باشند حتی حضور آنها در خانه پیر که محل آشپزی و تقسیم گوشت قربانی است، اشکال دارد .این موضوع را می توان با  " نظریه جنسیت سیمون دوبوار" بیان کرد. در نظریه جنسیتی "سیمون دوبووار" به‌ عنوان یک اگزیستانسیالیست باور داشت که بودن مقدم  بر ماهیت است. وی به‌همین منوال استنباط می‌کند که یک انسان زن زاده نمی‌شود، بلکه تبدیل به زن می‌شود. تز کلی کتاب وی ، نشان دادن آن است که چگونه زنان به وسیله‏ی تاریخ و افسانه‏هایی تعریف و محدود شده‏اند که آن‏ها را در جایگاهی پایین‏تر قرار می‏دهد. به باور بووار، تاریخ فرهنگی مانع از آن شده‌است که زنان آزادی خود را درک و بر اساس آن عمل کنند، اما آن‏ها می‏توانند با نفی این افسانه‏های فرهنگی، خود را بازتعریف کنند. در مقابل، تا زمانی که زنان به مردان و سنت‏های فرهنگی اجازه دهند تا چیستی آنان را تعریف کنند، آزاد نخواهند بود. بووار استدلال‏های زیست‏شناختی، روانشناختی، و ماده‏گرایانه را، برای تبیین دسته‏ای از ویژگی‏های رفتاری زنان که از کنترل فرهنگ خارج است، نفی می‏کند. 

در اکثر آیینهای این مراسم نوعی مبادله ودادوستد بین اهالی روستا ومتولیان مراسم وجود دارد که می توان آنرا با نظریه "مبادله پیتر بلاو وسینگلمن" بیان نمود."پیتر بلاو" نظریه اش را با هدف فهم ساختار اجتماعی بر پایه ی تحلیل فرایندهای حاکم بر روابط میان افراد وگروهها استوار کرد. و "پیترسینگلمن" نیز کوشید تا مفاهیم اصلی نظریه های کنش متقابل نمادین وتبادل را در یکدیگر تلفیق کند.

همچنین تمام آیینهای این مراسم بصورت نوعی رفتار جمعی است که آنهارا به یک احساس مشترک می رساند. از جمله تهیه ی آش توسط گروه آشپزی از مواد مشارکتی و گوشت قربانی و  نیز رقص وسماع ودعا وذکر همگانی وحضور دسته جمعی بر مزار پیر، که می توان آنها را بر اساس" نظریه کنش متقابل نمادی" بلومر توضیح داد.

بر اساس نظریه کنش متقابل نمادین "بلومر"، هسته ی سازنده ی جامعه، کنشهای متقابل به هم پیوسته است وموضوع مطالعه جامعه شناسی کنشهای مشترک تکرار شونده است.

واژه ی مهم برای "مید" عمل اجتماعی است که زمانی معنا دار می شود که ذهنمان را طوری به کار می گیریم که خودمان را جای دیگری گذاشته و کنشهای آنها را تفسیر می کنیم.

شیلان حسنی فرد، دانشجوی کارشناسی ارشد علوم اجتماعی است. 

منابع

 1- فصلنامه فرهنگ مردم ایران : شماره 15                     

 2-  ماهنامه زریبار  :   شماره 64                          

 3-  فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات  : شماره 10                                                                             

 4- تاریخ اندیشه ونظریه های انسان شناسی :  دکتر ناصر فکوهی                     

 5-  سایتهای :  ایران بوم - میراث آریا - باشگاه جهانگردی صلح

 6- روش شناسی تحقیقات کیفی :  دکتر محمد تقی ایمان         

برای مشاهده تصاویر در زیر کلیک کنید

 

 

پیوست	اندازه
21261.pdf	527.3 KB