اختلال پرخوابی چیست و چگونه درمان می‌شود؟

خواب یکی از نیازهای ضروری برای سلامت جسمی و روانی انسان است و اختلالات خواب یکی از مشکلات رایج بین مردم می باشد که باید مورد توجه قرار بگیرد. اکثر افراد از اینکه کمتر یا بییشتر از آنچه که به نظرشان لازم است می‌خوابند یا اینکه خواب آرامی ندارند، شکایت می‌کنند. در این مقاله به اختلال خواب پرخوابی و راه‌ درمان آن پرداخته شده است.

تعریف اختلالات خواب

اختلال خواب (Sleep disorder) مانند زیاد یا کم خوابیدن، پریدن از خواب، نرفتن به مرحله خواب عمیق و سخت به خواب رفتن است. این اختلالات می‌تواند ناشی از بیماریهای روانپزشکی مانند اضطراب، افسردگی، بیماریهای سیستم تنفسی (خرناس) یا به عنوان نوعی بیماری سالمندان باشد. از مهم‌ترین اختلالات خواب بی‌خوابی و فلج خواب یا بختک است. اختلالات خواب را به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم کرده‌اند:

• اختلالات اولیه دسته‌ای هستند که هیچ وابستگی یا ارتباطی با بیماری‌های جسمانی و روانی و مصرف مواد مخدر ندارند.
• در اختلالات ثانویه، اختلال خواب پیامد یک بیماری جسمی، روانی، اضطراب، افسردگی ، مصرف مواد مخدر و الکل است.

انواع بی‌خوابی‌ها و پرخوابی‌ها جزو اختلالات اولیه هستند. اشکال در شروع خواب، تداوم خواب، احساس ناراحتی پس از بیدار شدن به مدت یک ماه اختلال خواب را منعکس می‌کند و فرد باید نسبت به این علایم هشیار باشد. خواب آلودگی مفرط که مدت یک ماه یا بیشتر طول بکشد. ممکن است بیشتر بر نوجوانان و بزرگسالان جوان دیده شود و می‌تواند یکی از علائم افسردگی باشد.

تعریف اختلال پرخوابی

پرخوابی (Hypersomnia) با دوره‌های خواب آلودگی بیش از حد روزانه، یا خواب شبانه طولانی مدت مشخص می‌شود. افرادی که دارای اختلال پرخوابی می‌باشند، اغلب بارها و بارها در طول روز در زمان‌ها و مکان‌های نامناسب مانند محل کار، در حال مصرف غذا و یا در مکالمات مجبور به خواب می‌شوند. بیماران اغلب خواب طولانی داشته و مشکل بیدار شدن از خواب دارند، و در بیداری نیز ممکن است احساس گیجی داشته باشند.

افراد مبتلا به اختلال پرخوابی نیاز به حدود 70 ساعت خواب در هفته دارند و به سختی از خواب بیدار می‌شوند. هنگامی این افراد بیدارند، معمولا احساس‌شان این است که شب‌شان به بیدارخوابی گذشته است و آن را مانند راه رفتن در مه توصیف می‌کنند. اغلب این افراد پس از اینکه تشخیص بیماری‌هایی مانند افسردگی، قطع تنفس حین خواب یا مشکلات تیروئید در مورد آنها رد می‌شود، مشکلشان به عنوان اختلال خواب تشخیص داده می‌شود.

علت اختلال پرخوابی

اختلال پرخوابی ممکن است ناشی از:

• مصرف مواد مخدر یا الکل
• مصرف برخی داروها، یا قطع داروها
• داشتن استعداد ژنتیکی برای پرخوابی بدون علت شناخته شده‌
• شرایط پزشکی از جمله بیماری‌های اسکلروز، افسردگی، آنسفالیت، کم کاری تیرویید، صرع، چاقی و...
• گاهی پرخوابی یک نشانه است و در واقع می‌تواند بخشی از یک اختلال دیگر باشد. به عنوان مثال خواب سنگین می‌تواند نشانه سندرم کلین لوین باشد که این سندرم یک اختلال عصبی است که اغلب مردان بزرگسال را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

علایم اختلال خواب پرخوابی

• خواب آلودگی
• مشکل در بیدار شدن
• احساس گیجی یا سرگردانی
• افزایش زمان خواب تا 18-14 ساعت در روز
• اضطراب
• کم انرژی بودن
• بی قراری
• فکر یا گفتار کند
• از دست دادن اشتها
• مشکلات حافظه
• افزایش نیاز به خواب در طول روز
• برخی از بیماران توانایی عملکرد مناسب در خانواده، روابط اجتماعی، شغلی و غیره را از دست می‌دهند.

درمان اختلال خواب پرخوابی

تحقیقات نشان داده است که بیماران دچار پرخوابی یک ناقل شیمیایی مغزی تولید می‌کنند که آنها را در همه اوقات در حالت خواب‌آلوده نگه می‌دارد. این یافته‌ها دال بر این است که احتمالا درمان دارویی برای افراد دچار پرخوابی می‌تواند موثر باشد.اما تحقیق و بررسی در این زمینه همچنان ادامه دارد.

درمان دارویی: در صورت پرخوابی معمولا محرک‌هایی مانند آمفتامین، متیل فنیدیت، و مدافینیل، تجویز می‌شود. سایر داروهای مورد استفاده برای درمان این اختلال، شامل کلونیدین، لوودوپا، بروموکریپتین، داروهای ضد افسردگی، و مهارکننده‌های مونوآمین اکسید هستند. داروی آرمودافینیل نیز در سال 2007 برای درمان اختلال خواب پرخوابی تایید شد که از لحاظ شیمیایی مشابه مدافینیل می‌باشد. آرمودافینیل دارای مزیت‌هایی است از جمله این که مقدار کمتری از آن تأثیر بیشتری خواهد داشت.

تغییر رفتار: برای مثال اجتناب از کار در شب و فعالیتهای اجتماعی که موجب به تاخیر انداختن زمان خواب می‌گردد و همچنین رژیم غذایی مناسب مانند کاهش مصرف الکل و کافئین.

نور درمانی: پرخوابی ممکن است به علت اختلال ریتم بدن اتفاق بیافتد این ریتم به وسیله رویارویی با نور و تاریکی کنترل می‌شود بنابراین نور درمانی در کاهش پرخوابی موثر می‌باشد. از نور درمانی برای درمان بیماران مبتلا به اختلالات عاطفی فصلی استفاده می‌کنند. این بیماران معمولا دچار افسردگی زمستانی و خواب آلودگی شدید می‌شوند. مواجهه تدریجی با نور به طور فزاینده‌ای درکاهش پرخوابی مفید است. در این روش شبیه سازی طلوع، بیدارشدن را برای این بیماران آسان‌تر می‌سازد و در ساعات صبح احساس هوشیاری بیشتری دارند.

بهبود خود به خود: علت پرخوابی معمولا ناشناخته است. این اختلال در بسیاری از افراد به طور ناگهانی و خود به خود درمان می‌شود و این امر نشان می‌دهد که پرخوابی یک عارضه موقتی می‌باشد که به مرور زمان بهبود می‌یابد.

چگونه به درمان اختلال خواب پرخوابی کمک کنیم؟

• پرخورى در شب که از مهمترین عوامل پرخوابى است. سعى کنید شب‏ها به حداقل غذا اکتفا کنید و غذا را سرشب میل کنید که تا موقع خواب هضم شده باشد.
• اگر طبع شما سرد است از خوردن غذاهایى مثل ماست، بادمجان، ترشیجات و غیره که طبیعتا سرد هستند و موجب تشدید خواب‏آلودگى مى‏شود بپرهیزید و اگر طبیعت شما گرم است از غذایى که طبیعت گرم دارند نیز اجتناب کنید.
• عدم تحرک و ترک ورزش روزانه باعث اجتماع رطوبت در بدن و خواب آلودگی می‌شود. در عین حال اگر فعالیت‏هاى بدنی شما زیاد است آنها را تعدیل کنید.
• با برنامه‏ریزى دقیق سعى کنید به تدریج از میزان خواب خود بکاهید. مثلا جدولى تنظیم کنید که به مدت یکماه (هر روز 5 دقیقه) از طول خواب خود حدود یک ساعت یا بیشتر کم کنید.
• توجه داشته باشید که 6 تا 7 ساعت خواب، ضرورى است و اگر کاستن از خواب موجب افت کارآیى روزانه شما مى‏شود، هرگز در صدد کاهش میزان خواب خود برنیایید.
• براى پس از بیدار شدن از خواب یک برنامه مفید و الزام‏آور، تنظیم کنید؛ به طور مثال یک برنامه مرتب مطالعه‏اى یا عبادى و یا ورزشى داشته باشید.
• گاه مشکل پرخوابی در روز به علت دیر خوابیدن در شب است. برای رفع این مشکل، افراد باید خواب خود را به تأخیر نیندازند و در همان اوایل شب بخوابند.
• ممکن است اختلال خواب پرخوابى، ناشى از یک مشکل روحى مانند افسردگى باشد و بنابراین برای درمان آن باید به روان‏پزشک یا روانشناس مراجعه کنید.

گروه روانشناسی وب