شیرین‌ترین و پرکاربردترین ضرب المثل‌های فارسی و ایرانی (د)

• دارندگی و برازندگی

      لاجرم توان‌گری بزرگ منشی می‌آورد.

• دایه مهربان‌تر از مادر!

       دلسوزی بی‌جا و دخالت بی‌جا و خود سرانه.

• دختر پزون

       به غذایی که دختر دم‌بخت پخته باشد و بخواهند تعریف مضاعف بکنند، می‌گویند.

• دختر همسایه هر چی چِل‌تر واسه ما بهتر

      از عیب دیگران راحت‌تر می‌توان سوء استفاده کرد.

• در این دنیا دلی بی‌غم نباشد/ اگر باشد بنی‌آدم نباشه

      اشاره به اینکه همه انسان‌ها کم یا زیاد به گونه‌ای غم و گرفتاری دارند.

• در باغ سبز نشان دادن

      در شروع کاری، جهت سوء استفاده رفتار و وعده‌های فریبنده داشتن.

• در بیابان لنگه کفش نعمت است

      در موقع سختی و تنگنا حتی کم‌ترین و بی‌ارزش‌ترین چیزها به حساب می‌آید و به درد می‌خورد.

• در خونه باز

      مهمان دوست، کسی که در خانه‌اش همیشه به روی مهمان باز است.

• در دیزی باز است حیای گربه کجا رفته؟

      اشاره به شخص بی‌ملاحضه که از محبت و نجابت و بزرگواری کسی سوء استفاده کند.

• درز کردن

      خبری منتشر و پخش شدن.

• در عفو لذتی است که در انتقام نیست

      سفارش به بخشش و گذشت به هنگام قدرت توانایی در گرفتن انتقام.

• در کار خیر، حاجت هیچ استخاره نیست

      برای انجام کار درست و خیر نباید شک و تردید داشت و از این و آن پرسید یا حتی استخاره کرد.

• در مسجد را نمی‌شود کند

      قید متعلقاتی چون پدر و مادر یا فرزند را نمی‌توان زد، حتی اگر آزاردهنده و غیر قابل تحمل باشند.

• در ناامیدی بسی امید است

      نباید قطع امید کرد و تا آخرین لحظه باید امیدوار بود.

• دروغ که حناق نیست

      هنگام عصبانیت از دست دروغ‌گو می‌گویند، به این معنی که: دروغ گفتن راحت است و معنی برای آن وجود ندارد.

• دروغ‌گو کم حافظه است

      از آن‌جا که دروغ‌گو می‌خواهد از چیزی غیر واقعی و ساختگی سخن بگوید طبعاً کلامش محکم و بدون اشتباه نخواهد بود، بنابراین در گفته‌هایش اختلاف و ضد و نقیض به وجود آمده و دروغش آشکار می‌گردد.

• در همیشه روی یک پاشنه نمی‌گردد

      اوضاع دائم به یک حال نمی‌ماند.

• در یه تخته خوردن

      به وجود آمدن فرصت و اتفاقی سودمند و غیر مترقبه.

• دزد حاضر بز حاضر

      اشاره به حرف یا عمل غیر قابل انکار، در مواردی که همه شواهد برای اثبات واقعیت مطلبی وجود داشته باشد و به راحتی بتوان به حقیقت موضوع پی ‌برد.

• دزد ناشی به کاهدون می‌زنه

      بی‌تجربگی و همچنین بدشانسی باعث شکست در هر کار است.

• 2دزد نگرفته پادشاه است

      مقصر بی‌مدرک خیالش آسوده است و برای خود پادشاهی می‌کند.

• دست از پا درازتر

      شکست خورده و نا امید و به نتیجه نرسیده.

• دست از سر کچل برداشتن

      کسی را رها کردن و آزار ندادن و کاری به کارش نداشتن.

• دست بالای دست بسیار است

      زورگویی که به زیر دست و صعیف‌تر از خود ظلم و بدی کند، بالاخره ظالم‌تر و قدرتمند‌تر از او نیز پیدا خواهد شد که به خود او ظلم کند و حسابش را برسد.

• دست‌ بوس

      عرض ادب و سلام خدمت کسی گفتن.

• دست به دامن شدن

      به کسی متوسّل شدن و پناهنده شدن.

• دست به دست سپرده

      نظیر: از هر دست که بدهی از همان دست پس می‌گیری.

• دست به سیاه و سفید نزدن

      بی‌کاره و تن پرور بودن و هیچ کاری انجام ندادن.

• دست به عصا

      محتاطانه، با دقت و ملاحظه رفتار کردن.

• دست چپ و راست را تشخیص ندادن

       قدرت فهم و تشخیص نداشتن، نادان و مبتدی بودن.

• دست خر کوتاه

       به کسی که بی‌اجازه دست به طرف چیزی دراز کند می‌گویند، یعنی دست درازی قدغن.

• دست راستش زیر سر من

      آدم ناامیدی که آرزو کند به جای دیگری و دارای موقعیت و وضعیت او باشد.

• دست رد بر سینه کسی زدن

       کسی را طرد و ناامید کردن و جواب منفی دادن.

• دستش از دنیا کوتاه است

      معمولاً برای جلوگیری از غیبت پشت سر مُرده می‌گویند، یعنی دیگر در این دنیا نیست که از خود دفاع کند.

• دستش از گور بیرون مانده

       مرده‌ای که حتی در زیر خاک هم نگران حال و وضع نزدیکان خود باشد.

• دستش به دهنش می‌رسه

       کسی که وضع مالی نسبتاً خوبی دارد و محتاج دیگران نیست.

• دست شکسته دنبال کار می‌رود اما دل شکسته نمی‌رود

      در واقع روحیه و عشق و علاقه موجب انجام و پیشبرد کارهاست نه زحمت و تلاش ظاهری. اهمیت روحیه و علاقه به کار در مقابل تلاش جسمی.

• دستش نمک نداره

      کسی که هر چه بی این و آن محبت و خوبی می‌کند قدر آن را نمی‌دانند و یا اینکه در مقابل بدی می‌بینند.

• دست کسی را تو پوست گردو گذاشتن

       کسی را لنگ و معطل کردن.

• دست کسی را خواندن

       فکر کسی را خواندن، پی به خیالات کسی بردن.

• دست کم گرفتن

      کم ارزش شمردن و به حساب نیاوردن چیزی یا کسی، کوچک و ناچیز تلقی کردن.

• دسته گل به آب دادن

      خرابکاری کردن.

• دستی از دور بر آتش داشتن

      از دور شاهد ماجرا بودن و از دشواری‌ها یا خطرات کار اطلاع نداشتن.

• دعوا لحاف ملّاست

      برای رسیدن به مقصود چیزی را بهانه قرار دادن.

• دلا دیوانه شو دیوانگی هم عالمی دارد

      به دو معنی:

          1- دیوانه عشق خدا شدن

         2- از دست دادن عقل و شعور و اینکه آدم دیوانه از فکر و خیال و دغدغه‌های زندگی آسوده است.

• دل به دریا زدن

       ترس و تردید را کنار گذاشتن و هرچه باداباد گفتن و شجاعت اقدام کردن.

• دل به دل راه دارد

      دوستی و محبت راه دل را به دل باز کرده و قلب‌ها را به یکدیگر ارتباط می‌دهد، عشق و علاقه دو طرفه است.

• دل پر شدن

      از دنیا یا از کسی گله و ناراحتی داشتن.

• دل دادن و قلوه گرفتن

      گفتگو و هم‌صحبتی همراه با علاقه و صمیمیت بین دو طرف.

• دل دل کردن

      تردید داشتن، مردد بودن.

• دلش طاقچه ندارد

      کنایه از کم صبر و طاقت بودن.

• دلش مثل آینه است

      کنایه از آدم صادق و بی‌ریا و بی‌غل و غش (نظر به اینکه آینه هر چه در آن است یعنی واقعیت را نشان می‌دهد).

• دلی از عزا در آوردن

      بعد مدتی کاری را به دلخواه و مطلوب و درست و حسابی انجام دادن و سیراب شدن (مثل خوردن غذای سیر یا رفتن به تفریح و...).

• دماغش را بگیری جانش در می‌آید

      به آدم ضعیف و لاغر می‌گویند.

• دُم به تله ندادن

      گیر نیفتادن به جهت زرنگی و زیرکی.

• دُم به کول گذاشتن

      ناامید و شکست خورده پی کار خود رفتن، ترسیدن و خد را جمع و جور کردن.

• دم خورشید کباب شدن

      مبتلا شدن به گرفتاری و مصیبت و بلا، متحمّل رنج و عذاب فراوان شدن.

• دُم در آوردن

      پررویی و زبان درازی.

• دُم کسی را چیدن

      وقیح وپررویی را بر جای خود نشاندن.

• دندان اسب پیشکشی را نمی‌شمارند

      در مورد ارزش و قیمت یا عیب و ایراد هدیه و چیز مجانی دقت و حساب کتاب نمی‌کنند.

• دندان تیز کردن

      چشم طمع به چیزی یا کسی دوختن.

• دندان روی جگر گذاشتن

      صبر در گرفتاری وبلا، صبر غیر قابل تحمل.

• دندان گرد

      طمع‌کار برای هر چیزی که منفعت داشته باشد.

• دندانی را که درد می‌کند باید کند انداخت دور

      قید کس یا چیزی را که مزاحم است و فایده‌ای ندارد باید زد.

• دنده‌اش پهن است

     بی‌عار و بی‌رگ است.

• دنیارو آب ببره فلانی را خواب می‌بره

      بی‌غم و بی‌خیال، آدم خوسرد و آسوده خاطر.

• دنیا محل گذره

     این جهان ماندنی نیست و هر چه از خوبی و بدی در آن است می‌گذرد و تمام می‌شود.

• دنیا همین صد سال اولش سخت است

      اشاره به اینکه در دنیا و در زندگی آسودگی و راحتی وجود ندارد.

• دو به شک

      دچار شک و تردید بودن، در مورد چیزی مردد بودن.

• دو به هم زنی

     دعوا و نفاق افکندن بین دو نفر.

• دو پا داشت دوپای دیگر هم قرض کرد

     فرار و گریز به آخرین حد شتاب.

• دو پا را در یک کفش کردن

      سماجت و لجاجت بر سر حرفی یا انجام کاری حتی دور از عقل و منطق.

• دود از سر بلند شدن

      داغ کردن و شوکه شدن بر اثر شنیدن حرفی بسیار نابارورانه و حیرت انگیز.

• دود از کنده بلند می‌شود

      سالمندان از جوانان کارآمدتر و قابل‌ترند.

• دود چراغ خوردن

      رنج بردن در طلب چیزی به خصوص تحصیل علم و دانش.

• دودش تو چشم خودت می‌ره

      نتیجه کار بد نصیب خودت خواهد شد.

• دود شده رفته هوا

      چیزی یا کسی غیب و ناپدید شدن، از بین رفتن هستی و سرمایه.

• دو دوزه بازی کردن

      حیله‌گری، دو طرف معامله یا گفتگو را داشتن.

• دوره وانفسا

      دوره یا زمانه‌ای که هر کس «وای برمن» می‌گوید و به فکر نجات خویش از گرفتاری و مهلکه است.

• دوری و دوستی

       دیدار و ملاقات هرچه کم‌تر و دیر به دیرتر انجام شود، ارزش و احترام و محبت طرفین نسبت به یکدیگر بیشتر شده و بیشتر نیز حفظ می‌شود و قوام می‌یابد، چرا که در کثرت دیدار خواه ناخواه دلخوری پیش می‌آید.

• دوست مرا یاد کند یک هله پوک

      هدیه هر چند هم اندک و کم ارزش حتی در حد یک دانه هِل پوک شده باشد، نشان می‌دهد به یاد دوست هستیم و به او علاقه داریم.

• دوستی خاله خرسه

      دوستی غیر عاقلانه و از روی نفهمی ونادانی، دوستی که از دشمنی بدتر و آسیب رساننده‌تر و عذاب آورتر باشد.

• دوغ و دوشاب برایش یکی است

      کسی که خوب و بد، زشت و زیبا، پسندیده و ناپسند و... در نظرش یکسان و هم ارزش بوده و برایش فرق نکند.

• دو قورت و نیمش باقی است

      کسی که به جای تشکر و قدردانی از خدمت و محبت دیگری با پررویی و توقع بی‌جا مدعی و طلب‌کار هم بشود.

• دولا پهنا حساب کردن

      جنس یا دستمزدی را به دو برابر قیمت اصلی حساب کردن.

• دهن داره یه گاله، لقمه داره نواله، چشم‌ها داره نخودچی، ابرو نداره هیچی

       وصف بچه یا آدمک زشت.

• دهن گرم شدن

      به حرف افتادن، سخت مشغول پر چانگی کردن.

• دهن لق

       راز نگه ندار، کسی که هر حرفی را زود برای این و آن بازگو می‌کند و حتی قادر به نگه داشتن اسرار خود نیست.

• دیدار به قیامت

      ناامیدی از ملاقات بعدی به دلایل مختلف (مثل قهر، غیبت طولانی و...).

• دیر اومدی زود می‌خواهی بری

      به تازه‌کار و تازه واردی که برای رسیدن به هدف و موقعیت مطلوب عجله داشته باشد و بخواهد خیلی سریع به مدارج بالا برسد.

• دیگ به دیگ می‌گه روت سیاه، سه پایه می‌گه صل علی

      بدنام و عیبناکی که از دیگران عیب و ایراد بگیرد.

• دیگی که واسه من نجوشه، سر سگ توش بجوشه

      بی‌تفاوتی شخص نسبت به چیزی یا کاری که استفاده و منفعتی برای او ندارد و مربوط به دیگران است.

• دیوار حاشا بلند است

       حاشا کردن و منکر شدن حد و مرزی ندارد و حرف یا عمل خود را می‌توان به راحتی و تا حد غیر ممکن و نا محدود انکار کرد.

• دیوار موش داره، موش هم گوش داره

      در سخن گفتن باید محتاط بود و هر جا و در میان هر جمعی نباید حرفی را زد، زیرا ممکن است کسی خبر چینی کرده و آن را بازگو کند.

• دیواری از دیوار من کوتاه‌تر گیر نیاوردی؟

      به کسی که از بین چندین نفر یکی را که از همه بی‌تقصیرتر یا مظلوم‌تر و ضعیف‌تر است برای انتقام گرفتن یا خالی کردن عقدة خود و یا حتی انام کاری انتخاب کند.

• دیوانه چو دیوانه بیند خوشش آید

      هر کس از دیدن و بودن با همجنس و هم‌زبان و هم‌فکرِ مثل خود خوشحال می‌شود وبا او می‌جوشد.

گردآوری: مجله اینترنتی وب

---

سایر ضرب المثل‌های فارسی و ایرانی به ترتیب حروف الفبا:

الف	ب	پ	ت	ث	ج	چ	ح	خ	د	ذ
ر	ز	س	ش	ص	ض	ط	ظ	ع	غ	ف
ق	ک	گ	ل	م	ن	و	ه	ی

---