هدف قصه گفتن نیست

سومین فیلم سینمایی نیکی کریمی تجربه ای تازه در کارنامه سینماگری است که تلاش می کند بین دل نگرانی هایش و مختصات سینمای حرفه ای حرکت کند

سومین فیلم سینمایی نیکی کریمی تجربه‌ای تازه در کارنامه سینماگری است که تلاش می‌کند بین دل نگرانی‌هایش و مختصات سینمای حرفه‌ای حرکت کند. کریمی در سوت پایان پا به عرصه‌یی گذاشته که نمایانگر نگاه و دغدغه‌هایی است که در فیلم‌های قبلی او نیز دیده بودیم. سوت پایان فیلمی است در ادامه «یک شب» و «چند روز بعد»؛ فیلم‌هایی که هیچ‌وقت اجازه اکران عمومی نگرفتند. با نگاهی به این سه فیلم درمی‌یابیم که کریمی قصد ورود به یک موضوع و شکافتن آن را دارد و اصولا تمایلی به نتیجه‌گیری در فیلم‌هایش ندارد. کریمی در مقام کارگردان سوت پایان مثل دو فیلم قبلی‌اش بر مشکلات زنان متمرکز شده است. او زندگی دختری به نام ملیحه را روایت می‌کند که قربانی تجاوز ناپدری‌اش شده و حالا مادرش را به دلیل قتل ناپدری متجاوزش زیر تیغ می‌بیند. او با به کارگیری موضوعی که در این سال‌ها سوژه بسیاری از گزارش‌های مطبوعاتی بوده تلاش کرده مخاطب را متوجه افرادی کند که درگیر این مشکلات هستند. سوت پایان مانند دو فیلم قبلی کریمی یک مشخصه واضح دارد، از یک نقطه در زندگی آغاز می‌شود و در یک نقطه از زندگی به پایان می‌رسد. قصه گفتن هدف کریمی نیست همانطور که در سوت پایان با روایتی روبرو هستیم که چندان اوج و فرود ندارد و بیشتر سعی در نشان دادن موقعیتی غم بار دارد. این روند در دو فیلم قبلی او نیز به چشم می‌خورد او سعی کرده از قصه‌گویی به شیوه مرسوم آن فاصله بگیرد و در تلاش برای رسیدن به سینمای واقع‌گرا باشد اما برای رسیدن به ساختاری واقع‌گرایانه با گرفتن چند نمای بسته از تعدادی پیرمرد و از همه مهم‌تر استفاده از دوربین روی دست به ساختاری واقع‌گرا دست نخواهیم یافت. نکته دیگری که در کارهای قبلی این کارگردان نیز وجود داشته محوریت شخصیت اصلی داستان به عنوان هسته فیلم که تمام اتفاقات بر او می‌گذرد است، دختری که شبگردی را در پیش می‌گیرد در فیلم «یک شب» یا زن گرافیستی که درگیری‌های خودش را دارد در «چند روز بعد» و حال در سوت پایان سحر «نیکی کریمی» که در تلاش برای جور کردن پول دیه برای آزادی مادر ملیحه است. مشخصه دیگر فیلم حضور بازیگران معروف و شخصیت‌های سینمایی است که در فیلم با نام‌های واقعی خودشان در نقش خیرینی هستند که تلاش دارند مادر ملیحه را از زیر تیغ دربیاورند و موجبات آزادی و جلب رضایت خانواده مقتول را فراهم کنند. اما حضور این بازیگران معروف و شخصیت‌های سینمایی هیچ کمکی به فیلم نکرده است، حضور شهاب حسینی و آتیلا پسیانی بیشتر شبیه دکور فیلم است. شهاب حسینی در فیلم فقط ۲۰ دقیقه شاید هم کمتر بازی کرد و آتیلا پسیانی که برای دقایقی خیلی کوتاه در فیلم حضور دارد و دیالوگ‌هایش شبیه یک پاراگراف معمولی هم نیست! و حضور دیگر بازیگران سینما، که مرا یاد کلیپ قبل از شروع فیلم‌های شبکه نمایش خانگی در مذمت خرید سی‌دی‌های غیرمجاز می‌انداخت! فیلم از ضرباهنگ بسیار کندی برخوردار است مثلا سکانسی که سحر و مزدک «اشکان خطیبی» دنبال مرادی در خیابان‌های شلوغ می?روند تا به خانه ملیحه برسند. حجم حضور نیکی کریمی در تمام سکانس‌ها خسته‌کننده شده طوری که هیچ سکانسی بدون حضور کریمی دیده نمی‌شود. در طول فیلم به مخاطب این اجازه داده نشد که خودش قضاوت کند بلکه قضاوت و نگرش نویسنده به مخاطب تحمیل شده است. کریمی کوشیده است از فرم‌گرایی که در فیلم چند روز بعد وجود داشته پرهیز کند و از واقع‌گرایی مطلق که در یک شب بود بگذرد سکانس حضور ملیحه در صندلی عقب ماشین سحر را به یاد آورید شاید تنها نقطه مثبت فیلم همینجا باشد.

کارگردان با تاکید بر جشن‌های مذهبی مردم در خیابان‌ها طعنه‌یی می‌زند بر مردمی که جشن می‌گیرند در حالی که نسبت به هم نوع خود که در بدبختی و فساد گرفتار است بی‌توجهند. غافلگیر‌کننده‌ترین بخش فیلم نیز حضور سیروان خسروی است که بدون هیچ مقدمه‌یی در دل فیلمی ساکن در حال خواندن است و این می‌شود یک پوئن مثبت برای فیلم! فیلمبردار فیلم تلاش کرده فضای ملتهبی را به تماشاگر منتقل کند که سحر درگیر آن است اما حرکت‌ها و لرزش‌های بیش از حد، دوربین روی دست‌های بی‌مورد یا نماهای بسته متعدد از مردانی که قصد خرید خودروی سحر را دارند بسیار آزار‌دهنده شده و نتوانسته این فضا را به درستی منتقل کند. دوربین از مناطق فقیر نشین جنوب تهران تکان نمی خورد و نشان‌دهنده نوعی غبار و سیاهی در زندگی سحر و سامان «شهاب حسینی» است همان چیزی که در فیلم قبلی کریمی نیز دیده شده بود، نوعی آشفتگی و دلمردگی که در روابط این زوج هم به چشم می‌خورد. سوت پایان در جلوه‌های ساختاری‌اش بیش از حد غلو می‌کند، داستانش بشدت خام است و همین باعث می‌شود ارتباط با شخصیت‌هایش به وجود نیاید، اما با تمام این حرف?ها از دو فیلم قبلی، فیلم بهتری است و این می‌تواند برای خانم کارگردان امیدوار‌کننده باشد. کریمی سعی کرد همان سبک و سیاق فیلم‌های گذشته‌اش را ادامه دهد؛ البته در این فیلم نتیجه مطلوب‌تری نیز گرفته است و این نشان از ارتقای سطح کارگردانی او دارد.

علیرضا حقوقی