سید بازاریان مسلمان

«با ایشان به صورت هفتگی جلسه داشتیم.» شاید اگر مرحوم بهشتی در هفتمین روز از تیرماه رخت از دنیا برنمی بست و همچنان در میان یاران خود باقی می ماند، اکنون سرنوشت بسیاری از رجال سیاسی و اقتصادی کشور نیز دگرگون شده بود.
خاطرات روزهای دهه ۵۰ بازاریان مسلمان مملو از دیدارهایی شده که جملگی نامی مشترک در میان خود دارند. شاید چندان تفاوتی نداشته باشد که راوی داستان های بازاریان عزت شاهی باشد یا حبیب الله عسگراولادی، شاید هم چندان تفاوتی نداشته باشد که مهدی عراقی از روزهای مهاجرت نقل کند یا مبارزان ملی بازار تهران روزهای نبرد را به تصویر بکشند چراکه نامی مشترک در میان تمام گفتار ها به گوش می رسد. اگر مرحوم طالقانی معتمدی برای جملگی مبارزان بود، بهشتی نیز برای آنان به نام مذاکرات با سران انقلاب تعبیر می شد. اگر روزی پیران اتاق بازرگانی نامه یی را برای حضور در ساختمان خیابان طالقانی به بهشتی ارائه می کردند، روزی دیگر عده یی از سیاست ورزان برای تاسیس حزبی نوین به دیدار بهشتی می رفتند. اگر روحانی معتمد انقلاب زمانی بازاریان را برای انقلاب هدایت می کرد و کمیته اعتصابات را نظم می داد، او روزگاری بعد به اتاق بازرگانی می رفت تا در جمع صاحبان سرمایه به نقد سرمایه داری بپردازد.
شاید اگر روزهای سخت بازار تهران از یادهای بازاریان می رفت، آنان نیز در نشست نقد سرمایه داران به انتقاد از روحانی انقلابی می پرداختند؛«روزی آقای بهشتی برای سخنرانی به اتاق آمدند. ایشان در ابتدای سخن خود اشاره کردند برای حمایت از سرمایه داران به اتاق نیامده اند.
تمام طول سخنرانی ایشان هم در نقد ثروت اندوزی بود.» روایت علاء الدین میرمحمد صادقی از پایانی ترین روزهای دهه ۵۰ چنین است؛« آقای بهشتی مشغول سخنرانی بودند که یکی از نمایندگان اتاق نامه یی را برای بنده نوشتند. در نامه آمده بود که او چرا یکسره به انتقاد از ما مشغول است.» دیدار سید انقلابی با بازاریان ساکن اتاق با حواشی بسیاری همراه بود؛« ایشان یک بار دیگر هم به جمع هیات رئیسه اتاق بازرگانی آمدند و تقریباً همان دیدگاه ها را مطرح کردند. آقای بهشتی معتقد بودند نباید شرایط به گونه یی باشد که به کارگران اجحاف شود و گروهی سرمایه دار همچنان ثروت اندوزی کنند.» بهشتی سال ها پیش از آنکه بازاریان متدین به پارلمان بخش خصوصی راه یابند با آنان در ارتباط بود؛«ایشان را از خیلی زمان های قبل می شناختیم. پیش از انقلاب با آقای بهشتی ارتباط داشتیم و ایشان هم آشنایی دقیقی از بنده داشتند.» علاء الدین میرمحمد صادقی و جمعی دیگر از مبارزان بازاری روز کاری را در یاد دارند که بهشتی به مساجد بازار تهران می آمد و خطابه سرایی می کرد.
سید انقلابی در کنار مطهری روحانیون مورد اعتماد بازار به شمار می آمدند که مبارزان متدین نیز به آنان امیدهای بسیاری بسته بودند. شاید اگر کوچ اجباری بهشتی صورت نمی گرفت بازاریان دوران حضیض را چنان احساس نمی کردند که سال های دهه ۶۰ را با نام ایام انزوا در خاطر زنده کنند.
سید انقلابی بازاریان را به نیکی می شناخت و اقتصادپیشگان انقلابی نیز راه او را در ذهن داشتند؛«ایشان در زمره روحانیون مورد اعتماد بازار بودند. اتفاقاً بازاریان روی کمک های ایشان در دوران پس از انقلاب هم حساب ویژه یی باز کرده بودند. شاید اگر آقای بهشتی در تمام دوران دهه ۶۰ حضور داشتند، بازاریان هم کمتر دچار مشکل می شدند. در واقع با شهادت ایشان و مرحوم مطهری اصلی ترین روحانیون مورد اعتماد بازار از میان رفتند.» معاون وزیر بازرگانی دولت میرحسین موسوی هنگامی که قصد دارد، دوران جدال بازار و دولت را تفسیر کند، از یاد نمی برد که پیروزی چپ ها بر راست های سنتی تنها زمانی صورت پذیرفت که بازار روحانیون اصلی مورد اعتماد خود را از دست داده بود.

بهراد مهرجو

منبع : روزنامه اعتماد