وضعیت اعتبارات حوزه زنان در لایحه بودجه

با توجه به نیازهای گسترده و روبه افزایش حوزه زنان و لزوم توجه جدی به آن در منابع دولتی از جمله منابع سیاستی، برنامه‌ای و بودجه‌ای، گشودن فضایی برای اندیشه، تامل و پیگیری مطالعات حوزه زنان در این منابع از اولویت‌های شبكه ارتباطی سازمان‌های غیردولتی زنان است. به طور كلی زنان باید درباره میزان نقش و تاثیرگذاری بر روندها و فرایندهای تنظیم و تدوین این منابع در دولت و مجلس، نحوه تخصیص، مصرف و كلاً عملكرد این منابع آگاهی، حساسیت و نظارت مدنی داشته باشند. در میان این منابع، بودجه و اعتبارات سنواتی از اهمیت به خصوصی برخوردار است، و شفافیت در تخصیص‌ها، مصارف و عملكرد بودجه مستلزم ایجاد چنین فضایی است.
در یادداشت نخست تصویری روشن از وضعیت منابع مالی و اعتبارات حوزه زنان در لایحه بودجه سال ۱۳۸۴ ارائه می‌گردد. این یادداشت با دو نگاه اولیه و ثانویه به اعتبارات حوزه زنان در لایحه بودجه ۸۴ خواهد پرداخت.
در نگاه اول به میزان این اعتبارات در لایحه بودجه پرداخته می‌شود كه نشانگر اهتمام دولت و پیش‌بینی منابع و اعتبارات موردنیاز حوزه زنان است و در قالب پیشنهاد دولت به مجلس شورای اسلامی ارائه شده است.
در نگاه دوم با توجهی عمیق‌تر به جزئیات ارقام و روش تدوین آنها، به وجود خطاها در لایحه دولت كه به كاهش شفافیت هزینه كرد اعتبارات پیش‌بینی شده منجر شده است می‌پردازیم.
اما باید توجه داشت كه هنوز لایحه از تصویب مجلس شورای اسلامی نگذشته است. لذا در یادداشت دوم و پس از اعمال تغییرات احتمالی، به بررسی شكل نهایی این اعتبارات در قانون بودجه ۱۳۸۴ خواهیم پرداخت.
● مدخل
به طور كلی لایحه بودجه ۱۳۸۴ به عنوان بودجه سال پایه برای اجرای پنج ساله قانون برنامه چهارم توسعه كشور مجموع اعتبارات هزینه‌ای (جاری) بخش فرهنگ نسبت به سال ۸۳ رشدی ۶/۵ درصدی داشته است، ولی این اعتبارات نسبت به مجموع اعتبارات هزینه‌ای كشور از ۹/۱ درصد در سال ۱۳۸۳ به ۷/۱ درصد در سال ۱۳۸۴ كاهش یافته است. به علاوه اعتبارات عمرانی (تملك دارایی‌های سرمایه‌ای) بخش فرهنگ در لایحه بودجه ۱۳۸۴ از رشد ۷/۳۹ درصد برخوردار است، كه در مقایسه با اعتبارات عمرانی كل كشور از ۸/۳ درصد در سال ۱۳۸۳ به ۵ درصد در سال ۱۳۸۴ رسیده است. این اعتبارات در فصول بودجه‌ای و دستگاه‌های مختلف اجرایی، برای انجام وظایف تعیین شده قانونی آنها توزیع می‌گردد.
حوزه زنان، موضوع ماده ۱۱۱ قانون برنامه چهارم توسعه و پیش‌بینی اعتبارات موردنیاز آن در لایحه بودجه ۱۳۸۴:
براساس ماده (۱۱۱) قانون برنامه چهارم توسعه، دولت موظف است با هدف تقویت نقش زنان در جامعه، توسعه فرصت‌ها و گسترش سطح مشاركت ایشان در كشور اقداماتی را انجام دهد؛ اجرایی شدن این ماده نیازمند اعتباراتی است كه طی ۵ لایحه بودجه سنواتی به آن اختصاص خواهد یافت. در سال پایه از برنامه چهارم در راستای اجرای ماده ۱۱۱، در بند الف تبصره (۱۶) لایحه بودجه ۸۴ اجازه داده شده تا اعتبار منظور در برنامه ?توسعه مشاركت‌های فرهنگی زنان? (كد ۳۰۲۰۳) مركز امور مشاركت زنان از طریق آن مركز و با توافق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی كشور به دستگاه‌هایی كه قسمتی از وظایف تعیین شده در ماده (۱۱۱) قانون برنامه چهارم را برعهده دارند اختصاص داده شود و اعتبارات مربوط به این برنامه (كد ۳۰۲۰۳) در اختیار سایر دستگاه‌های اجرایی نیز با هماهنگی مركز امور مشاركت زنان هزینه گردد، كل مبلغ این اعتبار ۲۵۸ر۴۳ میلیون ریال است كه توسط ۳۰ دستگاه اجرایی هزینه خواهد شد.
به علاوه، دو دستگاه اجرایی دیگر نیز فعالیت‌هایی در زمینه زنان دارند كه مستقل از برنامه مذكور در تبصره ۱۶، اعتباراتی در اختیار دارند؛ مركز امور مشاركت زنان نیز غیر از برنامه ۳۰۲۰۳، اعتبارات دستگاهی دیگری نیز دارد كه عبارتند از:
علاوه بر اعتبار تبصره‌ای و دستگاهی اشاره شده در بالا، در لایحه بودجه ۸۴ در قالب برنامه كمك به NGO‌ها و تشكل‌های زنان و بانوان از ردیف متفرقه ۵۰۳۷۸۴، مبلغ ۰۰۰ر۵۰ میلیون ریال پیش بینی شده است، كه حكم بودجه‌ای هزینه كرد آن در بند د از تبصره (۲۰) همین لایحه ذكرشده است.
مجموع اعتبارات ذكر شده مبلغ ۸۰۵ر۱۲۶ میلیون ریال به صورت اعتبارت هزینه‌ای است كه نسبت به مجموع اعتبارات هزینه‌ای كشور معادل ۰۳۴/۰ درصد است و مجموع اعتبارات عمرانی آن ۱۰۰میلیون ریال است كه نسبت به مجموع اعتبارات عمرانی كل كشور ۰۰۱/۰ درصد را تشكیل می‌دهد.
● جمع بندی
این تصویر از اعتبارات خاص فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی زنان در لایحه بودجه ۱۳۸۴ به تنهایی برای تنویر افكار عمومی، خصوصا زنان كشور كافی نخواهد بود و توضیح بیشتری می‌طلبد. آنطور كه به نظر می‌رسد اعتبارات این حوزه بیشتر در قالب اعتبارات جاری است. در لایحه بودجه ۸۴ این اعتبارات در دو قسمت دیده شده است. (یكی برنامه ۳۰۲۰۳ و دیگر ۵۰.۰۰۰ میلیون ریال از ردیف متفرقه ۵۰۳۷۸۴). مقایسه اعتبار از ردیف متفرقه مذكور با برنامه ۳۰۲۰۳ نشان می‌دهد كه اعتبار كمكی از یك ردیف متفرقه از كل برنامه خاص زنان (۳۰۲۰۳) بیشتر است! به علاوه اجازه هزینه كرد این اعتبار كمكی در بند د تبصره ۲۰، به نحوی است كه به دولت اجازه داده است اعتبارات این ردیف متفرقه بدون مبادله موافقتنامه با سازمان مدیریت در اختیار اشخاص حقیقی و حقوقی قرار گیرد و پرداخت اعتبارات مذكور توسط دستگاه اجرایی به هزینه قطعی منظور شود!!
این نحوه تخصیص اعتبار، بدون امكان نظارت بر هزینه كرد آن، و مستقل و حتی بیش از اعتبارات دستگاه اجرایی مربوط (مركز امور مشاركت زنان)، نشان از عدم شفافیت در تدوین لایحه و تخصیص اعتبارات حوزه زنان دارد. به علاوه متاسفانه تاكنون تصویری از عملكرد بودجه و هزینه كرد اعتبارت ۵ قانون بودجه (از ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۳) برای اجرایی شدن تكالیف قانون برنامه سوم توسعه در حوزه زنان از سوی دستگاه متولی حوزه زنان ارائه نشده است. لذا بدون چنین تصویری نمی‌توان تصور كرد براساس كدام راهنما نحوه تخصیص و هزینه كرد اعتبارات لوایح بودجه (بخصوص لایحه ۱۳۸۴) برای اجرای برنامه چهارم توسعه در حوزه زنان تدوین شده، به نحوی كه به طور منطقی استمرار برنامه سوم توسعه و بودجه‌های ۵ سال گذشته باشد؟
لذا بیم آن می‌رود كه عدم شفافیت در تخصیص اعتبارت، هزینه كرد آنها و عملكرد دستگاه اجرایی مربوط در حوزه نیازهای زنان كشور، سبب بی‌اعتمادی و حتی بی‌اعتنایی تصمیم‌گیران به حوزه زنان شود. در نتیجه عدم پاسخگویی و شفافیت سبب كاهش منابع و انباشت نیازها شده و در پی آن عدم تعادل میان نیازها و منابع، بحران در حوزه زنان ایجاد كند. به راستی تاوان سنگینی خواهد بود.

لیلا زرشكن، كارشناس مركز پژوهش‌ها

منبع : نشریه سبا