جنگ قدرت پنهان در مصر

قاهره، دیگر پایتخت آرام جهان عرب نیست. اوضاع امنیتی این کشور با خطراتی فزاینده در دو بعد سیاسی و اقتصادی روبرو شده است. نیروهای سیاسی و اپوزیسیون این کشور با رهبری جنبش اخوان المسلمین بردباری خویش را در برابر دولت مبارک از دست داده اند و همزمان با آن فقرا و اقشار کم درآمد این کشور سر به شورش برداشته اند. موج بی سابقه اعتصابات کارگری و خشم مردمی درباره افزایش قیمت ها و پائین بودن دستمزها در طول ماه های گذشته به اقدامات خشونت آمیز فراوان منجر شد که قربانیانی نیز برجای گذاشت تا حدی که حتی شرکای اروپایی وامریکایی مبارک زنگ خطر را به صدا در آورده واعلام کردند که این سیاست استفاده از چماق برای سرکوب فقرا ممکن است فاجعه های بزرگتر بیافریند. آنها حتی ابراز نگرانی کردند که این درگیری ها احتمال دارد ارکان نظام و نخبگان حاکم بر این کشور مانند ارتش را بر آن دارد تا در فکر سناریوهای دیگری باشند. اما شاید آنچه بیش از این وقایع، آینده این کشور بزرگ خاورمیانه را مبهم ساخته، افول حیات رئیس جمهور ۸۰ ساله این کشور است. یعنی همان چیزی که ابراهیم عیسی مدیر روزنامه الدستور به اتهام افشای آن چندماه حبس را در کنار چهار همکار سردبیرش متحمل شد.
شماری از تحلیلگران رابطه ای عمیق میان تنش های اجتماعی و سیاسی با تضعیف موقعیت سیاسی مبارک می بینند و معتقدند که دست کم تحرک جنبش های اپوزیسیون این کشور واکنشی به پروژه انتقال قدرت است. آنها می گویند حسنی مبارک آشکارا در پی زمینه سازی برای روی کار آمدن جمال مبارک به جای خودش است.
به باور این ناظران نخبگان متحد رئیس جمهور از جمال مبارک حمایت می کنند تا حدی که خطر رویارویی با افکار عمومی را در خصوص نامزدی فردی که درباره وی اتفاق نظر وجود ندارد پذیرفته اند.
البته شکی در این نیست که موضوع تاریخی و مهم «تعیین جانشین مبارک» در همان کاخ ریاست جمهوری رقم خواهد خورد و در نهایت از میان حلقه شرکای او یکی بر این منصب خواهد نشست، اساساً اپوزیسیون این کشور نیز با این انگیزه پیش نمی رود که جانشین ریاست جمهوری مصر را تعیین کنند هنوز هم گروه های مخالف مانند اخوان المسلمین با وجود شهرت تاریخی از ابزارهای قدرت کافی برای تأثیرگذاری در امور کلان حکومتی بی بهره اند.
اما در هر حال این سخن زبانزد افکارعمومی مصر است که عصر حاکمیت افسر دیروز نیروی هوایی به سر آمده است تا حدی که برخی تحلیلگران این کشور گفته اند در انتخابات بعدی ریاست جمهوری مصر حسنی مبارک هشتاد ساله به جای خود یکی دیگر از یاران سیاسی خویش را به میدان خواهد آورد.
پروسه انتقال قدرت از حسنی مبارک به جانشینان او اکنون به یک بحران در این کشور تبدیل شده است. این پروسه چه مسیری را طی خواهد کرد شواهد حاکی از این است که رئیس جمهور کهنسال مصر برای اولین بار سنت های اسلاف خویش را که جانشین رهبری را از میان زبدگان نظامی و امنیتی برمی گزیدند کنار گذاشته و این بار به سیره و سنت امرا و پادشاهان عرب اقتدا کرده است. در حالی که خود مبارک و هر دو رهبر پیش از او - سادات و ناصر - هر دو از جرگه نظامیان این کشور بودند اما مبارک گویی بر آن است تا قدرت را به فرزند ارشد خویش جمال انتقال دهد.
براین اساس در حالی که طی این ۳۰ سال سابقه نداشته است که مبارک، معاون رئیس جمهور داشته باشد او اکنون جمال ۴۳ ساله را در این جایگاه نشانده است.
فرزند مبارک برخلاف پدر خویش که خاستگاه نظامی داشت به جرگه مردان اقتصادی تعلق دارد به همین جهت دوستان سرمایه گذار او در چهار سال اخیر به امید انتقال آرام قدرت از پدر به پسر، حضوری گسترده در اقتصاد مصر پیدا کرده اند. وی سابقاً کارمند یک بانک سرمایه گذاری بود و حسنی مبارک در سال ۲۰۰۰ میلادی وی را به دبیر خانه حزب حاکم آورد. نفوذ وی از آن زمان تاکنون به طور قابل ملاحظه ای در داخل حزب و در ترسیم سیاست اقتصادی مصر افزایش یافته است. تا حدی که برخی ناظران می گویند جمال در تشکیل دولت کنونی در سال ۲۰۰۴ میلادی نقش مهمی ایفا کرد و با مداخله او بود که شماری از بازرگانان برجسته در این کابینه عضویت دارند. در بین اعضای کمیته سیاستگذاری حزب ملی حاکم بر مصر که جمال مبارک ریاست آن را به عهده دارد شماری از بانکداران و بازرگانان برجسته حضور دارند.
لکن در داخل مصر ماجرای ورود جمال به عرصه سیاسی دردسرساز شده است. بسیاری از مصری ها از سیاست های دولت و رهبران برجسته حزب حاکم بر این کشور که با جمال مبارک ارتباط دارند انتقاد می کنند و می گویند حاصل اولین حضور فرزند کم تجربه رهبر مصر، موج تورم و رکودی است که مصر را آبستن شورش سنگین سیاسی ساخت.
در هر حال آنچه پیداست مصر در برهه گذار از سه دهه حکومت امنیت محور مبارک به دوره جدید با شرایط خطیری دست و پنجه نرم خواهد کرد. اهمیت رکن ریاست جمهوری برای همه بازیگران داخل و خارج مصر پیداست، این نهاد کانون قدرت در مصر است و هر تزلزلی در این نهاد به وجود آید شیرازه امور سیاست به هم خواهد ریخت به همین دلیل امروز در نگرانی نهادهای حامی مبارک مثل ارتش، پلیس و حزب حاکم دموکراتیک ملی، قشرهای دیگری مانند بازرگانان و جمعیت دیوانسالاری این کشور نیز سهیم هستند.
آمریکایی ها و دوستان خارجی مبارک بی آنکه اعلام کنند دراین دوره انتقال چشم امید خویش را به نقش نهاد قدرتمند ارتش دوخته اند. گویی آنها در مرور تاریخ این کشور دریافته اند که همه رؤسای جمهور مصر از هنگام سرنگونی نظام سلطنتی در سال ۱۹۵۲میلادی زندگی حرفه ای خود را به عنوان افسران ارتش آغاز کرده اند. البته ارتش درباره جانشینی مبارک، هرگز موضعگیری علنی نکرده است. اما سخن ارتش و پلیس در عرصه سیاست این کشور فصل الخطاب است.

هادی محمودی

منبع : روزنامه ایران