پیام کوتاه فناوری نوین ارتباطی راهی به سوی آینده

اوایل ماه می «لی چون كیل» نوجوان ۱۶ ساله اهل كره جنوبی با شیطنت خاصی درحالی كه در كلاس درس حاضر شده بود به دوست خود پیغامی فرستاد. او به قدری در این كار مهارت داشت كه حتی مجبور نبود تا مستقیماً به صفحه كلیدهای گوشی موبایل خود نگاهی بیندازد. پیغام او در این چند كلمه خلاصه می شد: «ایستگاه گوانگهوامون، ۰۰:۶». پیغام های اینچنینی كه به شكل متون نوشتاری در صفحه تلفن های همراه افراد ظاهر می شد بلافاصله گسترش یافت به طوری كه خبر برپایی یك راهپیمایی در روز بعد به صورت كاملاً خودجوش در سطح نسبتاً وسیعی پخش شد. صبح روز بعد در پایین شهر سئول ۴۰۰ دانش آموز كره ای گردهم آمدند تا به فشارهای طاقت فرسایی كه عملاً مجبور بودند تا برای موفقیت در امتحان بسیار رقابت آمیز ورود به كالج های دانشگاهی این كشور تحمل كنند اعتراض نمایند. بسیاری از معترضان فقط در دقایق پایانی به محض دریافت پیغام های ارسالی دوستان خویش تصمیم به شركت در این راهپیمایی گرفته بودند. «ایم سون - جائه» یكی از سازمان دهندگان تظاهرات یاد شده می گوید: «من فكر نمی كنم كه این تجمع در صورت فقدان تلفن های همراه نزد ما می توانست تا این حد به جذب افراد معترض بینجامد. یقیناً در آن صورت ما نمی توانستیم تا اطلاعات لازم پیرامون برنامه راهپیمایی را به این سرعت در اختیار دیگران قرار دهیم.»
اگر «تلویزیون» به فروریختن دیوار برلین در واپسین سال های قرن بیستم كمك كرد و «ماشین فكس» نیز به سازماندهی معترضان در جریان تحولات خونین میدان تیان آن من در جمهوری خلق چین یاری رساند تبادل پیغام از طریق تلفن های همراه كه اصطلاحاً SMS (خدمات ارسال پیام كوتاه) نامیده می شود ممكن است «ابزار سیاسی نوین» برای عملگرایان باشد. در كشورهایی كه دستاوردهای قابل ملاحظه ای را در حوزه «فناوری» تحصیل كرده اند نظیر كره جنوبی فرستادن پیغام از طریق تلفن های سیار به وسیله ای برای ترویج آنچه كارشناسان معمولاً از آن به عنوان «دموكراسی موبایل» یاد می كنند تبدیل شده است. این حالت در جوامع كنترل شده از قبیل چین و كشورهای منطقه خاورمیانه حتی غلظت بیشتری دارد. به دلیل آنكه فناوری ارسال پیام های كوتاه با نظارت خاصی از سوی مراجع حكومتی مواجه نبوده و هزینه استعمال آن نیز چندان زیاد نیست عملاً كانال زیرزمینی جدیدی را برای بیان حقایق ناب و سانسور نشده البته در قالب عبارت های كوتاه فراهم ساخته است. تظاهركنندگان از این ابزار پیشرفته برای بسیج افكار عمومی جهت برپایی تجمعات اعتراض آمیز، هشدار به مراجع حكومتی در قبال تضییع حقوق شهروندان و بعضاً پخش هرزنامه های سیاسی استفاده می كنند. این فناوری همچنین آنها را قادر ساخته است تا با سرعت بی نظیری به طراحی اقدامات دسته جمعی بپردازند.
● نخستین تجربه
فیلیپین در سال ۲۰۰۲ نخستین آزمایش واقعی فناوری ارسال پیام های كوتاه را در معرض دید همگان گذاشت. «هاوارد رینگولد» نویسنده كتاب «جوامع هوشمند: انقلاب اجتماعی آینده» می گوید تظاهركنندگان سیاه پوش فیلیپینی از طریق یك خط سیار منفرد خبردار شده بودند كه قرار است تجمع اعتراض آمیزی در یكی از خیابان های شهر مانیل (پایتخت) برپا شود. متن پیغام دریافتی آنها از این قرار بود: «Go ۲ EDSA. Dress Black». در واقع به طور خلاصه به آدرس محل برپایی تجمع اشاره و تاكید شده بود كه معترضان حتماً لباس سیاه بر تن كنند. برپایی این قبیل تجمعات سرانجام به واژگونی حكومت «جوزف استرادا» رئیس جمهور وقت فیلیپین انجامید.
از آن زمان تاكنون استفاده از SMS به عنوان یك «ابزار سیاسی» بسیار فراگیرتر شده است آقای «رینگولد» در این باره می گوید: «رویدادهای بزرگی در نتیجه استفاده از این فناوری در حال اتفاق افتادن هستند. من می توانم كشورهای متعددی را در بخش های مختلف جهان در ذهن خویش تجسم كنم كه انتخابات آنها در آینده تحت تاثیر ارسال پیام های كوتاه از طریق SMS قرار خواهد گرفت.» اكنون نیز نمونه های متعددی در این زمینه یافت می شوند. به عنوان مثال كره جنوبی در شرق آسیا نمونه واقعاً جالبی را از تاثیر فناوری SMS بر سرنوشت انتخابات به نمایش می گذارد. هم اكنون بسیاری از كارشناسان كره ای با این عقیده موافقند كه «رو مو هیون» رئیس جمهور فعلی هرگز بدون كمك اینترنت و SMS قادر به پیروزی در انتخابات گذشته نبود. اوضاع داخلی كره در دسامبر ۲۰۰۲ به گونه ای بود كه رسانه های محافظه كار جریان اصلی با تمام قوا از «لی هوی چانگ» رقیب انتخاباتی «رو» طرفداری می كردند به ویژه زمانی كه یكی از رقبای پیشین كه صلاحیت «رو» را مورد تایید قرار داده بود به طور غیرمنتظره پشتیبانی خویش را از او در آستانه روز برگزاری انتخابات قطع كرد.
اما حامیان تبلیغاتی «رو» كه بیشترشان از نسل جوان تر «فناوری اطلاعات» بودند تلاش بی وقفه ای را در واپسین دقایق و لحظه های باقیمانده به برگزاری انتخابات انجام دادند. آنها با ارسال نامه های الكترونیكی ( mail ـ Eو SMS) برای ۸۰۰ هزار رای دهنده در صبح روز انتخابات عملاً تلاش كردند تا مخاطبان پیغام های خویش را به حضور در پای صندوق های رای تشویق كنند. با پشتیبانی وب سایت های خبری جایگزین نظیر OhMyNews و ارسال پیام های SMS، «رو» توانست در انتخابات ریاست جمهوری آن سال با اختلاف فقط دو درصد بر رقیب خود پیروز شود. «جین مین» مدیر بین المللی OhMyNews می گوید: «من شنیدم كه حتی آن دسته از كره ای ها كه برای اسكی كردن به نقاط حاشیه ای شهرها عزیمت كرده بودند پس از دریافت پیغام های هراس انگیز از دوستان خود سریعاً به شهر بازگشته بودند تا در انتخابات شركت كنند.» وی در ادامه می افزاید: «شاید شما به برنامه های تولید شده در تلویزیون اعتماد نداشته باشید اما یقیناً پیغامی را كه از یك دوست دریافت می كنید جدی خواهید گرفت.»
● ابزاری برای تمام فصول
در كشورهایی از قبیل چین كه اینترنت را سانسور می كنند تلفن های سیار می توانند نقش حتی مهمتری را ایفا كنند. آنها یكی از معدود ابزارها برای بیان ناگفته ها بدون ترس از سانسور را در اختیار می گذارند. چین دست بر قضا بزرگترین بازار تلفن های سیار را با حدود ۳۵۰ میلیون كاربر در اختیار دارد. دسامبر گذشته ۱۲ هزار كارگر چینی علیه یك تهیه كننده محصولات Wal-Mart دست به اعتصاب زدند. اگرچه آنها جز یك اتحادی متشكل نبودند، اما دسترسی آنها به SMS كافی بود تا هماهنگی لازم برای تبلور چنین اعتراضی به عمل آید. «رینگولد» می گوید: «تلفن سیار شبیه اینترنت اشخاص فقیر است.» وی در ادامه می افزاید: «یك ماهیگیر در چین شاید كامپیوتر نداشته باشد اما تلفن سیاری دارد كه او را در اخذ اطلاعات سودمند در مورد بندرگاه مناسب برای صید ماهی، قیمت های بازار و چیزهایی از این دست یاری می كند.»
بهار امسال، چین به مدت سه هفته در تب اعتراضات وسیع ضد ژاپنی می سوخت. جوانان چینی با فرستادن نامه های الكترونیكی و پیغام های كوتاه چند حرفی عملاً هموطنان خویش را به تحریم كالاهای ژاپنی و روانه شدن به خیابان ها تشویق می كردند. اطلاعات پشتیبانی در مورد مسیرهای راهپیمایی و حتی نوع شعارهایی كه قرار بود فریاد زده شود جزء عناصر اصلی پیغام ها بودند. اگرچه این پیغام ها هیچ هویت سازمانی آشكاری نداشتند اما كمك كردند تا ۲۰ هزار نفر برای برپایی یك راهپیمایی سراسری در ۱۶ آوریل گردهم آیند.
از زمانی كه حكومت چین در صدد برآمده است تا راهی را برای فیلتر كردن واقعی پیام های SMS بیابد، بارها ناچار شده است تا از طریق توسل به همین فناوری به ارسال پیغام های هشدار دهنده در رابطه با لزوم گردن نهادن به مقررات داخلی و حفظ آرامش جامعه بپردازد. با این حال شیوع فناوری ارسال پیام های كوتاه (SMS) نمایانگر چالشی جدی برای حكومت چین است. پس از اعتراضات خونین دانشجویان و فعالان دموكراسی در میدان تیان آن من مراجع حكومتی در چین به تصویب مقرراتی پرداختند كه در آنها بر لزوم اخذ مجوز از نمایندگی های محلی امنیت عمومی سراسر كشور برای برپایی هر نوع تظاهرات تاكید شده است. «كیانگ ژیائو» مدیر «پروژه اینترنت چین» در دانشگاه كالیفرنیا در بركلی می گوید: «حالا هر كس می تواند از SMS و ای میل برای سازماندهی یك اعتراض دسته جمعی در مقیاس بزرگ استفاده كند بدون اینكه نیازی به اخذ مجوز از دولت باشد.» وی در ادامه می افزاید: «جوانان امروز چین ابزارهای ارتباطی بسیار قدرتمندتری را در اختیار دارند.»
● تاثیرات عمیق در خاورمیانه
فرستادن پیغام از طریق خطوط تلفن همراه در خاورمیانه نیز تاثیرات عمیقی را برجای نهاده است. مارس گذشته شهروندان لبنانی از ای میل و SMS برای سازماندهی یك راهپیمایی بسیار با شكوه در بیروت استفاده كردند و موفق شدند تا یك میلیون تظاهركننده را كه ظاهراً همگی خواستار خروج نظامیان سوری از كشورشان و نیز كناره گیری دولت طرفدار سوریه در لبنان بودند جمع كنند. حدود یك ماه بعد زیر فشار سازمان ملل متحد و فشار تظاهر كنندگان لبنانی ۱۴ هزار نظامی سوری بالاخره مجبور به ترك لبنان و پایان دادن به حضور ۲۹ ساله خویش در این كشور شدند.
در كویت، زنان با تشكیل تجمعاتی كه گستردگی و تنوع آنها تاكنون سابقه نداشته است خواستار برخورداری از حق رای دادن در انتخابات كشورشان شدند. بر خلاف سال های پیش اعتراضات امسال زنان كویتی بسیار موثرتر بوده است زیرا امكان ارسال پیام از طریق تلفن های همراه در عمل به تظاهركنندگان كویتی اجازه داد تا دختران جوان را از مدرسه ها بیرون بكشند و به خیابان ها روانه كنند تا از این طریق به پیشبرد اهداف خویش امیدوارتر باشند. تلاش های معترضان بالاخره نتیجه داد. پارلمان كویت حدود یك ماه پیش لایحه ای را به تصویب رساند كه براساس آن زنان این كشور حق رأی دادن در انتخابات و خیز برداشتن برای تصدی كرسی های پارلمانی و شوراهای محلی را خواهند داشت.
البته ارسال پیام های كوتاه از طریق تلفن همراه می تواند به ابزاری در خدمت گروه های تروریستی نیز تبدیل شود. شبكه تروریستی القاعده طی سالیان اخیر توانسته است با بهره گیری از این فناوری (و به طور كلی فناوری موبایل) نیروهای خود را سازماندهی كند. مواردی نیز وجود داشته اند كه قابلیت ارسال پیام های كوتاه تلفنی عملاً به بروز خشونت های جبران ناپذیر انجامیده اند. به عنوان مثال، در جریان برگزاری رقابت بانوان برگزیده جهان در سال ۲۰۰۲ در كشور نیجریه در غرب آفریقا بیشتر از ۲۰۰ نفر بر اثر بروز اغتشاشات عدیده جان باختند. «رینگولد» می گوید: «من نمی خواهم بگویم كه فناوری موبایل مطلقاً چیز خوب یا بدی است. در حقیقت وقتی موعد برگزاری انتخابات فرا می رسد شما علاقه مندید تا به نتیجه پایانی آن بیندیشید. مطمئناً شما دوست ندارید كه دیگران بدون انگیزه لازم و بدون تفكر قبلی با موضوعی به این پایه از اهمیت برخورد كنند.»
● راهی به سوی آینده
با تمام این اوصاف فعالان حوزه های سیاسی و اجتماعی به طرز كاملاً محتاطانه ای امیدوارند كه این فناوری (فرستادن پیغام های كوتاه از طریق تلفن همراه) بتواند شكاف عمیقی را در بطن جوامع محدود كننده آزادی بیان ایجاد كند. به عنوان مثال كره شمالی كه در زمره منزوی ترین رژیم های استبدادی جهان طبقه بندی می شود عملاً می تواند جبهه تازه ای را به روی استفاده كنندگان از این فناوری جدید بگشاید. ورود تعداد قابل توجهی از خطوط سیار تلفنی از كشور چین (در همسایگی كره) باعث شده است تا تلاش مراجع حكومتی برای ممنوع ساختن استفاده از این قبیل وسایل ارتباطی تا حد زیادی ناكام جلوه كند. فعالان حقوق بشر طی سالیان متمادی تلاش می كردند تا برای آگاه ساختن مردم كره از تحولات منطقه ای و بین المللی به قاچاق رادیو به این كشور فقیر بسنده كنند اما همین افراد در حال حاضر با حیرت عمیقی به نقش و تاثیرگذاری فناوری موبایل در بهبود شرایط داخلی جوامع بسته می نگرند.
در هر حال استفاده از فناوری موبایل در كنار اینترنت و خدمات پستی آن می تواند آینده ای متفاوت را برای جهانیان رقم بزند. اگر تا دیروز تلاش می شد تا با سانسور حقایق در عمل از آگاه شدن سایرین از رسوایی های مالی و اخلاقی و غیره جلوگیری شود امروز دیگر نمی توان به همین اندازه بسنده كرد زیرا فناوری های نوین ارتباطی یكی پس از دیگری از راه می رسند.
The Christian Science Monitor, June ۳۰, ۲۰۰۵

نوشته شده توسط:كتی هونگ -- ترجمه: علی عبدالمحمدی

منبع : پورتال مديريت فناوري اطلاعات